شهروند| هواپیماهای سفارشی ایران دوباره خبرساز شد و قانون‌گذاران آمریکایی لایحه‌ای را تصویب کردند که بر اساس آن باید فروش هواپیما به ایران با نظارت آمریکا انجام شود. رخدادی که به گفته فعالان صنعت هوایی نمی‌تواند مشکل زیادی برای سفارش‌های ایران ایجاد کند و آمریکا سیاست را به منافع اقتصادی ناشی از فروش هواپیما به ایران ارجحیت نمی‌دهد. حالا کمتر از چند ماه به موعد تحویل بويینگ‌های خریداری‌شده ایران در یک قرارداد 17‌میلیارد دلاری مانده است. بر اساس قرارداد دسامبر 2016 بویینگ باید تحویل اولین هواپیمای خود را از ماه‌های نخست ‌سال 2018 آغاز کند، این موضوع در حالی رخ می‌دهد که مسئولان صنعت هوایی ایران از حضور قریب‌الوقوع نمایندگان بويینگ و ایرباس در تهران خبر داده‌اند؛ اما حالا قراردادهای تاریخی خرید هواپیما که بعد از چند دهه به لطف برجام میان ایران‌ایر و غول هواپیماساز آمریکایی شکل گرفته، این روزها دستاویز اختلافات سیاسی آمریکا با ایران شده است؛ با این حال مسئولان صنعت هوانوردی کشور می‌گویند كه لغو یکجانبه قرارداد ممکن نیست. از سوی دیگر به گفته کارشناسان، حتی اگر این اتفاق بیفتد، بويینگ بازنده اصلی خواهد بود و میدان را به رقبای دیرینه خود همچون ایرباس واگذار خواهد کرد. شهبازی، کارشناس صنعت هوایی که این لایحه را بیشتر یک جنجال رسانه‌ای برای حمایت از رئیس‌جمهوری آمریکا می‌داند، به «شهروند» گفت: قرارداد ایران با بویینگ بر اساس مجوز وزارت خزانه‌داری آمریکا صورت گرفته بنابر این اگر قرار است خللی در این رابطه انجام شود باید قانون جدیدی به تصویب برسد که این مسأله زمانبر است؛ چرا که طبق قرارداد این غول هواپیماسازی آمریکا از نخستین ماه‌های‌ سال 2018 باید به مرور ظرف مدت 5‌ سال 80 فروند هواپیمای قیدشده در قرارداد را به ایران تحویل دهد.  او که معتقد است لغو یک قرارداد به زیان بویینگ تمام می‌شود، ادامه داد: در صورت فروخته‌نشدن بويینگ، به ‌طور قطع ایران گزینه‌های خوب دیگری مانند «امبرائر برزیل و
RTA ایتالیا و ایرباس فرانسه را پیش رو خواهد داشت و این بويینگ است که در شرایط رکودی بازاری همچون ایران را از دست خواهد داد.  در این میان البته برخی دیگر از کارشناسان صنعت هوایی لایحه دیروز سنا را منعی برای فاینانس و نه فروش هواپیما می‌دانند. غوابش در این‌باره به «شهروند» می‌گوید: هنوز جزییات لایحه اعلام نشده ولی پیش‌بینی من این است که این لایحه محدودیت‌های جدیدی را برای تأمین فاینانس ایجاد کند.  او بر این باور است که اگر این لایحه به قانون تبدیل شود، بویینگ چاره‌ای جز اجرای آن نخواهد داشت.
مصوبه جدید برای فروش هواپیما به ایران
دسامبر ‌سال گذشته بود که بويینگ قرارداد فروش ۸۰ فروند هواپیما به ارزش ۱۶.۶‌میلیارد دلار با ایران‌ایر را به امضا رساند. قراردادی که بر اساس آن مقرر شده بود ۵۰ هواپیمای جت مسافربری بويینگ ۷۳۷ و ۳۰ فروند هواپیمای ۷۷۷ پهن پیکر به ایران تحویل داده شود.  اما حالا از رسانه‌های خارجی خبر می‌رسد، قانون‌گذاران ایالات متحده دیروز لایحه‌ای را تصویب کردند که فروش هواپیماهای آمریکایی به ایران را تحت نظارت دقیق کنگره قرار خواهد داد. آن‌گونه که سی‌ان‌بی‌سی اعلام کرده است: این لایحه با ۲۵۲ رأی مثبت در مقابل ۱۶۷ رأی منفی به تصویب رسید و تمامی جمهوریخواهان به غیر از ۴ نفر به این لایحه رأی دادند. به موجب این لایحه، وزارت خزانه‌داری باید در مورد خریداری هواپیماهای آمریکایی توسط ایران و نحوه تأمین مالی فروش آنها، به کنگره گزارش دهد. شرکت کلیدی که هدف اصلی این لایحه خواهد بود، بويینگ است. رسانه‌های ایالات متحده این سوال را مطرح کردند که آیا لایحه جدید کنگره مغایر با روح برجام است و تعهدات آمریکا به برجام را نقض می‌کند؛ در حالی ‌که جمهوریخواهان استدلال کردند که این قانون، فروش هر نوع هواپیمایی را به ایران ممنوع نخواهد کرد. بر اساس گزارش منتشره از «واشنگتن اگزمینر»، به موجب این قانون وزارت خزانه‌داری باید کنگره را در مورد فعالیت شرکت‌های ایرانی که هواپیما خریداری می‌کنند و همچنین تأمین مالی مورد استفاده برای قراردادها آگاه کند. در مقابل، مجلس دموکرات‌ها بر این باور است که این لایحه می‌تواند ایران را برای خروج از برجام تحریک کند؛ این در حالی است که با توجه به وعده داده شده بر اساس برجام، ایران می‌تواند با شرکت‌های آمریکایی در تعامل باشد.  «جیم هیمز» نماینده جمهوریخواه کنگره گفت: این شرایط جدید نیازمند صدور گواهی از سوی قوه مجریه در مورد لایحه جدید است. در حقیقت کاملا واضح است که اگر این لایحه تصویب شود، ایرانی‌ها و دیگران می‌توانند به ‌طور موثق این ادعا را داشته باشند که آمریکا تعهدات خود را در مورد برجام نقض کرده است.  بر پایه این گزارش، پیش از این ایران چندین‌بار اعلام کرده بود که آمریکا به تعهدات خود به برجام پایبند نیست؛ در حالی ‌که آژانس اتمی اعلام کرده بود که ایران کاملا به تعهدات خود به برجام پایبند است.
لغو برجام باز هم از سوی آمریکا
شهبازی، کارشناس هوایی که معتقد است هنوز برای اظهارنظر در این‌باره زود است به «شهروند» می‌گوید: قرارداد فروش هواپیمای آمریکایی بويینگ به ایران آن هم به‌رغم تداوم تنش‌های شدید میان تهران و واشنگتن، از لحاظ حقوقی بیش از همه بر متن «برجام» تکیه دارد که به روشنی می‌گوید ایالات متحده اجازه «فروش هواپیماهای مسافری و قطعات و خدمات مربوطه به ایران» را صادر خواهد کرد.
بویینگ میدان را به رقبای خود واگذاری نمی‌کند
از سوی دیگر همان‌طور که پیش از این مقامات ایرانی بارها اعلام کرده بودند، ورود به بازار ایران برای بسیاری از شرکت‌های بین‌المللی ازجمله آمریکایی و به‌طور خاص هواپیماسازی بویینگ فرصتی غیرقابل چشم‌پوشی است و همان‌طور که تاکنون فعالان اقتصادی سیاسیون را با خود همراه کرده‌اند در طرح جدید نیز بعید به نظر می‌رسد سیاست بر اقتصاد چیره شود. کاپیتان شهبازی در این باره می‌گوید: «بویینگ حاضر نیست به این راحتی میدان را به رقبای خود واگذار کند ضمن این‌که برآوردهای صورت‌گرفته نشان می‌دهد این قرارداد علاوه بر ارزش حدود ۱۶.۶‌میلیارد دلاري، ظرف 10‌سال برای 5‌هزار نفر کار ایجاد می‌کند.» او با اشاره به اجرایی‌شدن قرارداد ایران با غول فرانسوی ادامه داد: ایرباس و بويینگ، دو غول بزرگ هواپیماسازی در جهان، رقیب سرسخت یکدیگرند. از همان آغاز اروپاییان با پایه‌ریزی کنسرسیوم ایرباس می‌خواستند به قدرت‌نمایی بويینگ خاتمه بدهند. کشمکش میان این دو شرکت از دهه ۱۹۷۰ میلادی آغاز شد، درست هنگامی که نخستین هواپیمای ساخت ایرباس موسوم به A۳۰۰ به پرواز درآمد. حالا رقابت سختی بین این دو غول وجود دارد و بعید می‌دانم که بویینگ به‌راحتی میدان را به رقیب فرانسوی خود واگذار کند.
جریمه‌های سنگین در انتظار بویینگ
به گفته او، تصمیم اخیر دولت ترامپ برای افزایش فشار اقتصادی بر ایران و رویکرد وی در قبال توافق هسته‌ای موجب تغییر در تفکر فروش هواپیماهای بويینگ به ایران شده است که نیازمند مجوزهای خاص از وزارت خزانه‌داری برای اجرای این قرارداد است. درواقع برای لغو قراردادی که براساس مجوز خزانه‌داری صورت‌گرفته باید قانون جدیدی به تصویب برسد و این پروسه طولانی و زمانبر است‌.  او معتقد است بسیاری از این سخنان و تهدیدها، جنبه بازارگرمی داشته و در عمل در صورت نقض توافق ایران می‌تواند شکایت خود را در این رابطه به مجامع قضائی بین‌المللی و دادگاه لاهه ببرد و بويینگ مجبور خواهد شد جریمه‌های سنگین پرداخت کند، ضمن این‌که اعتبار حرفه‌ای خود را از دست خواهد داد.
ایران کوتاه نمی‌آید
هر چند وزارت امور خزانه‌داری آمریکا (اوفک) به ‌عنوان مرجعی که باید مجوز نهایی خرید هواپیما را صادر کند، می‌گوید مجوز فروش هواپیما از سوی بويینگ به ایران را بازنگری می‌کند، اما اظهارنظر مسئولان وزارت راه و شهرسازی نشان می‌دهد ایران حاضر نیست به راحتی از این قرارداد کوتاه بیاید. اصغر فخریه‌کاشان، قائم‌مقام وزیر راه و شهرسازی در امور مالی پیشتر در گفت‌وگو با پایگاه خبری حمل‌ونقل در این زمینه اظهار کرد: شکی نیست آمریکا همواره به دنبال سنگ‌اندازی بر سر راه ایران بوده است اما این سنگ‌اندازی‌ها باید در چارچوب قوانین و مقررات باشد.  به گفته او، براساس برجام، آمریکا نمی‌تواند جلوی فروش هواپیما به ایران را بگیرد و در صورتی‌که به هر دلیلی مانع فروش هواپیما به ایران شود، این کار مصداق نقض کامل برجام و توافق ایران با کشورهای 1+5 خواهد بود. بنابراین بعید است این قرارداد لغو شود، زیرا برجام معاهده‌ای بین‌المللی است که فقط آمریکا در آن دخیل نیست.