حمیدرضا عظیمی| مطابق روالی که از قبل وجود داشته، نامزدهای اسکار به‌طور معمول، بعد از معرفی نامزدهای گلدن گلوب معرفی می‌شوند و حالا نامزدهای «بهترین فیلم خارجی» اسکار 2018 معرفی شده‌اند. نامزدهای بخش خارجی اسکار امسال درحالی معرفی شدند که خبری از فیلم «نفس» در میان فهرست نهایی نامزدها وجود ندارد. سینمای ایران دوبار با فیلم‌های اصغر فرهادی، طعم اسکار را چشیده است و همین موضوع انتظار برخی از اهالی فیلم را برای کسب دوباره آن، افزایش داده است، اما آنهایی که تجربیاتی در این زمینه دارند، بر این اعتقادند که فیلم «نفس» با توجه به تجربه‌ای که از قبل درباره فیلم‌های انتخاب‌شده در بخش فیلم خارجی اسکار وجود دارد، از ابتدا هم شأنی برای کسب این جایزه نداشته است.
نامزدها معرفی شدند
آکادمی علوم و هنرهای سینمایی اسکار دیروز، فهرست ۹ فیلم منتخب را برای رقابت در شاخه «بهترین فیلم خارجی» جوایز سینمایی اسکار معرفی کرد. 9 فیلمی که از میان ۹۲ فیلم برای حضور در شاخه بهترین فیلم خارجی جوایز سینمایی اسکار امسال به آکادمی معرفی شدند و قرار است ۲۳ ژانویه ۲۰۱۸، از میان آنها 5 فیلم نهایی انتخاب شود.
بنابر اعلام آکادمی، نامزدهای اسکار 2018 در بخش رقابت شاخه بهترین فیلم غیرانگلیسی به شرح زیر است: «یک زن شگفت‌انگیز» ساخته سباستین للیو از شیلی؛ «خالی از عشق» به کارگردانی اندری زویاگینتسف از روسیه؛ «محوشدگی» به کارگردانی فاتح آکین از آلمان؛ «از جسم و روح» به کارگردانی ایلدیکو انیادی به نمایندگی از مجارستان؛ «خوشبختی» ساخته الن گومه از سنگال؛ «میدان» ساخته روبن اوستلوند از سوئد؛ «توهین» ساخته زیاد دوئیری از لبنان؛ «فاکس ترات» به کارگردانی ساموئل مائوز از رژیم صهیونیستی و «زخم» ساخته جان ترنگوو به نمایندگی از آفریقای جنوبی.
فیلم «نفس» به کارگردانی نرگس آبیار در این رویداد سینمایی حضور داشت، اما از راهیابی به جمع ۹ فیلم مرحله دوم این شاخه بازماند. قرار است نامزدهای نودمین دوره جوایز سینمایی اسکار روز سوم بهمن اعلام شوند و مراسم اعطای جوایز این رویداد مهم سینمایی نیز روز۱۳ اسفند (چهارم مارس) برگزار خواهد شد.
اسکار سلیقه نیست
اسکار سلیقه‌ای نیست بلکه موضوع دودوتا چهارتاست. اینها را کتایون شهابی، داور شصت‌ونهمین دوره فستیوال فیلم کن، در گفت‌وگو با «شهروند» درباره ناموفق بودن نفس گفته است. او البته از صحبت مستقیم درباره «نفس» خودداری کرد، اما معتقد است معیارهایی وجود دارد که هر فیلم باید داشته باشد تا بعد بتواند در فهرست انتخاب 6هزار عضو آکادمی قرا گیرد و شانس انتخاب به‌عنوان یکی از پنج نامزد اصلی بهترین فیلم غیرانگلیسی‌زبان را داشته باشد.
شهابی که موسس «نوری پیکچرز» پاریس هم هست، به «شهروند» گفته است: انتخاب بهترین فیلم خارجی یا غیرانگلیسی‌زبان در اسکار معیارهای خاص خودش را دارد. او درباره این معیارها توضیح داد: این شرایط چند بخش دارد؛ یکی این‌که فیلم باید در کشوری که به نمایندگی از آن معرفی می‌شود، اکران شده باشد. دوم این‌که فیلم باید پخش‌کننده آمریکایی داشته باشد چون حتما باید در کشور آمریکا هم اکران شده باشد. اهالی سینما می‌دانند که اسکار مانند جشنواره‌های دیگر مثلا جشنواره فیلم فجر خودمان نیست که فیلم‌هایی که اکران عمومی نشده در یک زمان محدود اکران شوند و هیأت داوران هم آنها را در بخش‌های مختلف انتخاب کند، بلکه باید این فیلم‌ها اکران شده باشند و در پایان یک‌سال اکران و نمایش فیلم، نامزدها معرفی می‌شوند.
او در ادامه معیارهای موفقیت یک فیلم در اسکار افزود: یکی از معیارها برای انتخاب یک فیلم در اسکار موفقیت‌های داخلی و خارجی فیلم است. به‌ویژه موفقیت‌های خارجی فیلم در جشنواره‌های معتبر می‌تواند شانس انتخاب فیلم را افزایش دهد. این را هم تأکید کنم که صرف داشتن پخش‌کننده خارجی هم نمی‌تواند موفقیت فیلم را تضمین کند، به این دلیل که بخشی از این پخش‌کننده‌ها، توان مالی حمایت از فیلم در آمریکا را ندارند. پخش‌کننده غیر از اکران مناسب فیلم باید بتواند برای 6هزار نفر عضو آکادمی اسکار، نسخه باکیفیت فیلم را ارسال کند که این خود هزینه زیادی دارد و به همین سادگی نیست، بنابراین تمام این شرایط اولیه باید وجود داشته باشد و بعد تازه اعضای آکادمی به فیلم باید رأی بدهند.
مدیرعامل موسسه رسانه بین‌المللی شهرزاد گفت: اسکار این‌طور نیست که قرار باشد به یک فیلم از جنبه هنری آن جایزه بدهد اما این افراد که عضو آکادمی هستند معیاری برای رأی دادن دارند و موضوع دودوتا چهارتاست.
شهابی در پاسخ به این سوال که به نظر شما چرا فیلم بدون تاریخ، بدون امضا که موفقیت‌های زیادی در حوزه بین‌الملل داشته، برای اسکار معرفی نشد، توضیح داد: من خودم پخش‌کننده فیلم بدون تاریخ، بدون امضا هستم و با اطلاع می‌گویم این فیلم ملاک‌های ارسال به اسکار 2018 را نداشت. او در پاسخ به این سوال که این فیلم که موفقیت‌های زیادی داشته و برخی معتقدند باید به جای «نفس» معرفی می‌شد، چه ملاک‌هایی را نداشته است، گفت: مشکل این است که برخی که از امور اطلاع ندارند درباره همه مسائل صحبت می‌کنند. فیلم بدون تاریخ، بدون امضا مشکلش این بود که هنوز در داخل کشور اکران نشده است و این یکی از شرایط اولیه هر فیلم برای حضور در اسکار است. به گفته پخش‌کننده «بدون تاریخ، بدون امضا» این فیلم به عمد اکران نشده است تا شانس حضور در اسکار 2019 را داشته باشد.
تکلیف روشن نیست
زمانی که فیلم نفس برای ارسال به اسکار انتخاب شد، اعضای هیأت انتخاب اسکار هر کدام در مصاحبه‌های مطبوعاتی حاضر شدند و از انتخاب خوب خود صحبت می‌کردند. حالا در نخستین روز از اعلام فهرست 9 نامزد بهترین فیلم خارجی که نام «نفس» را در خود ندارد، این گروه حاضر نیست به چرایی این انتخاب که برخی هشدار داده بودند شانس کمی برای انتخاب دارد، پاسخ دهند. زمانی که برنامه سینمایی هفت پخش می‌شد، بارها و بارها منتقدانی چون مسعود فراستی بر این موضوع تأکید داشتند که جایزه اسکار، کن یا بسیاری دیگر از فستیوال‌ها، جایزه‌های خود را «سیاسی» می‌دهند.
پیش و پس از آن نیز تا حدود زیادی برخی سعی در پرداختن به ابعاد این ماجرا و توسعه بیش از واقع موضوع را داشته و دارند. گروهی از اهالی سینما که نظراتشان بارها و بارها در همین برنامه منسوخ هفت یا دیگر رسانه‌ها منتشر شده، معتقدند ممکن است در انتخاب نامزدها در جشنواره‌های خارجی ملاک‌های سیاسی هم وجود داشته باشد که نشانه‌های نقض آن زیاد است، اما به نظر ما در داخل کشور نباید موضوع را سیاسی‌تر از آنچه هست کنیم تا این فضا بر انتخاب‌هایمان هم سایه بیفکند. آنها می‌گویند باید فضایی ایجاد شود که به‌دور از تحمیل گرایش‌های سیاسی، فیلم‌ها برای جایزه‌ای مثل اسکار، انتخاب شوند تا دست‌کم بدانیم ما در این میان سیاسی‌کاری نکرده‌ایم؛ این‌که آنها در انتخاب‌ها سیاسی‌کاری کنند، خودشان باید پاسخ دهند.