شهروند| بیش از یک‌ماه از زلزله غرب کشور گذشت؛ زلزله‌ای 7.3 ریشتری که مرگ 579 نفر از هموطنانمان را به دنبال داشت. آمار و ارقام متعددی از روز اول در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست شد؛ آمارهایی صحیح و ناصحیح. «شهروند» در گفت‌وگو با مرتضی ‌سلیمی، رئیس سازمان امدادونجات کشور به تشریح فعالیت‌های سازمان امدادونجات در زلزله غرب کشور پرداخته است. سلیمی در این گفت‌وگو با زبان آمار و ارقام به بیان بخشی از خدمات امدادی سازمان امدادونجات هلال‌احمر پرداخته است. آنچه در ادامه می‌آید، شرح این گفت‌وگو است.
  چند منطقه در زلزله غرب کشور آسیب دید؟
هشت شهر و 1950 روستا.
  چه تعداد از مردم تحت‌تأثیر این زلزله قرار گرفتند؟
427 هزار و 266 نفر.
  اطلاعاتی در مورد مشخصات زمین‌لرزه ارایه دهید.
ساعت زلزله 21:48 و شدت آن 7.3 ریشتر بود؛ این زلزله در عمق 11کیلومتر اتفاق افتاد و مدت زمان لرزش طبق اعلام پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی 30 ثانیه بوده است.
  زلزله با پیش‌لرزه‌هایی نیز همراه بود.
بله، 3 مورد پیش‌لرزه قبل وقوع زمین‌لرزه اصلی رخ داد که بزرگترین پیش‌لرزه 4.5 ریشتری در ساعت 21:05 بود.
  بزرگترین پس‌لرزه چند ریشتر داشت؟
روز بعد از زلزله دو مورد پس‌لرزه 4.7 ریشتری در ساعت7:57 و 16:46رخ داد.
  کدام شهرستان‌ها در استان کرمانشاه آسیب دیده ‌است؟
شهرستان‌های دالاهو، جوانرود، گیلانغرب، قصرشیرین، اسلام‌آباد غرب، سرپل ذهاب، ثلاث باباجانی و بخش‌هایی از شهر کرمانشاه جزو مناطق آسیب‌دیده محسوب می‌شود.
  آخرین آمار از کشته‌شدگان در حادثه را ارایه می‌دهید؟
طبق اعلام پزشکی قانونی تا تاریخ 19آذرماه مجموع فوت‌شدگان، 579 نفر بود که شامل سرپل ذهاب 517 ، قصر شیرین 16، کرند (دالاهو) 19، ثلاث 23، ازگله 6، تازه‌آباد یک، کرمانشاه یک، اسلام‌آباد یک نفر و یک نفر نامعلوم؛ یک نفر هم در سرپل ذهاب مجهول‌الهویه است. به این نکته هم باید توجه کنیم که براساس اعلام اهالی روستاها، برخی از افراد فوت‌شده قبل از اعلام به پزشکی قانونی توسط مردم محلی دفن شده‌اند.
  به خدمات امدادی سازمان امدادونجات بپردازیم؛ چه خدماتی در طول این یک ماه توسط سازمان امدادونجات ارایه شده است؟
فعال‌سازی EOC استان بلافاصله بعد از وقوع حادثه و اعلام آماده‌باش و حالت اضطراری به تمامی تیم‌های عملیاتی استان، اعزام نزدیکترین تیم‌های عملیاتی جهت ارزیابی اولیه به نقاط آسیب‌دیده، آغاز عملیات جست‌وجو و نجات، اعلام حالت اضطرار به استان‌های معین کرمانشاه، فعال‌سازی مرکز کنترل و ‌هماهنگی عملیات(EOC)  سازمان با حضور رئیس و معاونان، برقراری ارتباط ویدیوکنفرانسی با استان‌های مرکزی و غربی و معین استان کرمانشاه، آغاز عملیات اسکان اضطراری در شهرستان‌های سرپل ذهاب، ثلاث باباجانی و قصرشیرین از ساعت00:30، هماهنگی اعزام تیم‌های عملیاتی از استان‌های معین و پشتیبان، اعزام تیم‌های عملیاتی و اقلام امدادی از ۲۵ استان کشور به منطقه مطابق برنامه زمانبندی، ارتباط مستمر با مرکز هدایت و عملیات بحران وزارت بهداشت، ارتباط با مرکز راه‌های کشور درخصوص مسدود بودن برخی از محور‌های اصلی و فرعی استان کرمانشاه، ارتباط مستمر با مرکز پیش‌بینی و هشدار سریع سازمان هواشناسی، فعال‌سازی ستاد پشتیبانی انبارهای امدادی در پایگاه بیستون و فرودگاه کرمانشاه، استقرار دو خودرو ارتباطات رادیویی در ثلاث باباجانی و سر پل ذهاب و برقراری ارتباط در بستر ماهواره جهت سهولت در عملیات امدادونجات ازجمله خدمات ارایه‌شده بوده است.
  در مورد نیرو و تجهیزات امدادی ارسالی از سازمان امدادونجات صحبت کنید.
نیروها و تجهیزات امدادی ارسالی از سازمان امدادونجات از 25 استان و شهرستان‌های استان کرمانشاه تأمین شد. تیم عملیاتی شامل 569 تیم امدادونجات در قالب تیم‌های واکنش سریع، آواربرداری، اسکان اضطراری و درمان اضطراری بود. از ابتدای حادثه تاکنون، نیروی عملیاتی اعزامی 2848 نفر و خودرو عملیاتی اعزامی 418 دستگاه در منطقه بوده است. نیروی عملیاتی فعال در منطقه نیز 350نفر نیروی عملیاتی شهرستان‌های استان کرمانشاه بوده است.
  عملکرد مرکز امداد هوایی در زمین‌لرزه كرمانشاه یکی از نکات برجسته در امدادرسانی بود. آمارهایی در این زمینه ارایه می‌دهید؟
در این حادثه تعداد 10 فروند بالگرد فعال بود. مدت فعالیت بالگردها 11روز و مدت پرواز 263ساعت بود. 259سورتی پرواز، انتقال مصدوم 194نفر، انتقال نیروی امدادی 717 نفر و بار حمل‌شده 129‌هزار و 300كيلوگرم بود. درحال حاضر نیز 3 فروند بالگرد در منطقه وجود دارد.
  ارزیابی‌های مختلفی از عملکرد هلال‌احمر در زلزله کرمانشاه منتشر شد. فعالیت رسانه‌ها در ارایه این آمار و ارزیابی‌ها را چگونه دیدید؟
رسانه‌ها در حوادث نقش مهمی دارند و شاید مهمترین نقششان ایجاد آرامش و تسهیل‌گری عملیات امدادونجات در عین مدافعه‌گری از حقوق آسیب‌دیدگان است. اما اتفاق جدیدی که در زلزله کرمانشاه افتاد و نسبت به همه تجربیات قبلی در ارتباط با رسانه جدید بود، مدیریت فضای غیررسمی بر فضای رسمی رسانه‌ها بود. اخبار و اطلاعات دریافتی از طریق شبکه‌های اجتماعی بیشترین تأثیر را بر مدیریت و هماهنگی‌های این عملیات داشت که حتی در مواردی بر عملکرد استاندارد و تمرین‌شده سازمان‌های پاسخگو تأثیر گذاشت و موجی از ناهماهنگی‌ها را به دلایل مختلف و شلوغی محیط حادثه به وجود آورد. اگرچه رسانه‌های رسمی تلاش زیادی برای نشان دادن واقعیت‌ها کردند، اما بسیاری از تلاش‌ها به‌ویژه در روزهای اول مغفول ماند. در روز نخست، بیمارستان صحرایی جمعیت هلال‌احمر در سرپل ذهاب خدمات شایانی انجام داد که بسیاری از مجروحان را پذیرش و درمان کرد که در رسانه‌ها پوشش داده نشد. نقش بی‌نظیر بالگردهای هلال‌احمر در انتقال مصدومان نکته‌ دیگری بود که در آمار و اخبار منتشر نشد. کمک‌های جمعیت هلال‌احمر سرپل ذهاب در خدمات درمانی و همچنین نقش تیم‌های واکنش سریع جمعیت در جست‌وجو و نجات و همچنین ایثارگری‌های داوطلبان هلال‌احمر در انتقال مصدومان در روز نخست حادثه از مواردی بود که بسیار مغفول ماند و بیشتر گزارش‌های فضای مجازی بود که دست‌به‌دست می‌چرخید.
یکی از تصمیم‌های مهم این حادثه در سازمان امدادونجات که تقریبا از روز دوم حادثه شکل گرفت، تشکیل گروهی برای رصد فضای مجازی و پاسخگویی و بررسی مطالب منتشرشده بود. به‌هرحال در فضای رسمی روابط‌عمومی‌ها نقش مهمی داشتند، اما پاسخگویی به شایعات و مطالب فضای مجازی نیز مهم بود. لذا بررسی آنها می‌توانست کمک مهمی به عملیات کند. این گروه به تمامی روستاها یا مکان‌هایی که در فضای مجازی اعلام می‌شد امدادرسانی نشده با تیم‌های خبری می‌رفتند و بررسی و گزارش تهیه می‌کردند. از کلیه مراحل اهدای کمک‌های مردمی تا رسیدن به دست آسیب‌دیدگان کلیپ‌هایی تهیه شد، مصاحبه شد و در فضای مجازی منتشر شد. حتی در این زلزله عکس‌های منتشر‌شده در فضای مجازی نیز رصد شد و تیم بازپیوند خانواده جمعیت تکلیف تمامی عکس‌های منتشرشده در فضای مجازی را که بیان شده بود خانواده‌شان معلوم نیست را مشخص کردند و اطلاعات را به صورت شفاف در اختیار مردم قرار دادند. همچنین با بسیاری از چهره‌ها و شخصیت‌هایی که وارد مناطق زلزله‌زده شده بودند، مصاحبه‌هایی شد و همه اذعان کردند که جمع‌آوری کمک‌های مردمی در حوادث کاری تخصصی است و مردم به هلال‌احمر اعتماد کنند. به هرحال به واسطه فشارهای فضای مجازی ما نیز در روزهای اول مجبور شدیم از برخی استانداردهایمان عبور کنیم ولی برای تسریع عملیات بهترین راه حل بود؛ مثلا انتقال اقلام امدادی به روستاها. چون جو ایجادشده در روزهای اول نوعی بی‌اعتمادی به وجود آورده بود، لذا ما تصمیم گرفتیم ابتدا کلیه مناطق را اشباع کنیم و بعد جلب اعتماد و ایجاد آرامش براساس پروتکل‌ها و شناسنامه خانوار عمل کنیم که به یاری خداوند تقریبا از روز سوم به بعد آرامش حاکم شد. رسانه‌ها هم خوب عمل کردند و آمدند با هلال‌احمر و نیروهای امدادی همراه شدند. اما نکته مهم این است که ما باید برای همه خبرنگاران دوره‌های مدیریت بحران برگزار کنیم. باید کاملا خبرنگاران حوزه‌های مختلف را با ادبیات مدیریت بحران و نحوه امدادونجات آشنا کنیم. ایجاد پروتکل‌های اطلاع‌رسانی مناسب و ایجاد افسر ارتباط با رسانه در تیم‌های عملیاتی و آموزش خبرنگار امدادگر را به‌طور جدی در دستور کار قرار دادیم.