شهروند| باغ - شهر 10هزار نفري تهران در دوره قاجار حالا شهري است ناايمن با جمعيت 10 ميليون نفري كه براساس مطالعات سازمان مديريت بحران شهر تهران نمره تاب‌آوري آن «10» يعني در مرز قبولي - مردودي است. حرف‌ها از تخريب ساختمان‌ها، تركيدگي لوله‌هاي گاز و آتش‌سوزي و درنهايت قربانيان ميليوني يك زلزله احتمالي در تهران زياد زده شده است؛ شهري كه در صورت وقوع زلزله احتمالا تا ساليان زيادي «تعطيل» خواهد ماند. ساختمان‌هاي ناايمن و تاب‌آوري شهري تهران موضوع جلسه‌ای بود كه عصر روز شنبه با حضور چند نفر از مهندسين مشاور، كارشناسان حوزه تاب‌آوري و رئيس كميسيون معماري و شهرسازي شوراي شهر تهران برگزار شد و محور اصلي گزارش‌های آنها اين بود: «تهران ايمني و تاب‌آوري قابل قبولي ندارد.»
تيمور هنربخش، مديرعامل شركت مهندسين مشاور سرزمين يكي از افرادي بود كه در اين نشست درباره وضعيت ايمني شهر تهران توضيحاتي داد: «تحقيقي كه توسط مهندسين مشاور انجام شده است هم نشان می‌دهد كه در صورت وقوع زلزله 6 و نيم ريشتري در خوشبينانه‌ترين حالت حدود 50درصد جمعيت مدارس تهران قرباني می‌شوند.» او از ضروريات بهسازي ساختمان‌هاي تهران حرف زد و قراردادهايي كه با سازمان مديريت بحران شهرداري تهران در اين‌باره نوشته شده است: «با توجه به گسل‌هاي مهمي مانند مشا يا گسل شمال تهران و احتمال زلزله بالاي 7 ريشتري در تهران، طراحي‌هايي كه بر اساس آيين‌نامه 2800 انجام شده است، پاسخگو به آن نيست.» او «تلفات ميليوني» و «تعطيلي شهر تهران تا ساليان طولاني» را به عنوان دو مسأله مهم شهر تهران بعد از زلزله احتمالي مطرح كرد: «با توجه به لوله‌كشي گسترده گاز در تهران آتش‌سوزي گسترده‌ای در تهران به راه خواهد افتاد؛ بنابراين تلفات حتما زياد خواهد بود.»
هنربخش درباره ساختمان‌هاي بلندمرتبه تهران توضيح داد كه اگر چه آيين‌نامه 2800 براي آنها رعايت شده است، اما همچنان مقاومت لرزه‌ای ندارند: «در زلزله سازه‌هاي اين ساختمان‌ها آسيب نمي‌بيند، اما اجزاي غيرسازه‌ای آسيب زيادي خواهد خورد.» او به بررسي‌هاي سازمان نظام مهندسي اشاره كرد كه نشان می‌دهد اگر زلزله‌ای در عمق 6 و نيم ريشتر رخ دهد، در خوشبينانه‌ترين حالت 50درصد جمعيت مدرسه يعني حدود 10هزار نفر از دانش‌آموزان، كاركنان و معلمان بر اثر صدمات زلزله در مدارس قرباني می‌شوند: «خسارت اين زلزله فرضي تنها براي مدارس حدود 200 ميليون دلار است؛ بنابراين در سال 84 مجموعه مهندسي مشاور براي نوسازي تعدادي از اين مدارس در تهران بحث بهسازي لرزه‌ای نسبي را مطرح كرد كه از سال 87 در دستور كار قرار گرفت.» هنربخش معتقد است كه اگر قرار باشد تمام ساختمان‌هاي ناايمني كه در تهران هست، بهسازي لرزه‌ای شود تيم‌هاي زيادي لازم است و زمان زيادي هم بايد براي آن صرف شود: «در سال 86 هم با سازمان مديريت بحران شهر تهران قراردادي در قالب پيشگيري از تخريب خانه‌هاي 4 طبقه جنوب خيابان انقلاب منعقد شد: «بيش از 700هزار ساختمان در اين بخش هست كه حدود 500هزار مورد آن مسكوني است با 5 و نيم ميليون نفر جمعيت؛ براي مدلسازي دو پارامتر سطح خطر و سطح عملكرد را در نظر گرفتيم. براي پارامتر نخست دوسوم سطح خطر يك يعني زلزله‌ای كه تخريب 50درصد در آن محتمل است در نظر گرفتيم و براي پارامتر دوم آستانه فروريزش.» او درباره آزمايش‌هايي كه بعد و قبل از بهسازي‌ها انجام شده است، گفت كه تقريبا آزمايش‌ها از بهسازي‌ها موفقيت‌آميز بود اما پياده‌كردن چنين پروژه‌ای نياز به توجه مردم و كمك فني و مالي دولت دارد: «جزييات تجويزي اين آزمايش‌ها به عنوان دستورالعمل بهسازي لرزه‌ای با ارزيابي هزينه در دفترچه راهنمايي تهيه و اسفند سال 88 به شهرداري تهران داده شد؛ اما با تغييرات مديريتي شهرداري همراه بود و مورد استفاده قرار نگرفت؛ چون تيم جديد شهرداري اعتقادي به پيشگيري نداشت.»
مدارس دولتي تهران ناايمن است
صحبت‌هاي اين كارشناس حوزه شهرسازي در حالي است كه ديروز رئیس آموزش‌و‌پرورش شهر تهران هم در حاشیه مراسم تفاهمنامه طرح فاز دوم طرح مدرسه آماده آمار مدارس ناايمن تهران را اعلام كرد. عباسعلی باقری گفت كه 700 مدرسه از 2500 مدرسه دولتی پایتخت ناايمن است که باید تخریب و بازسازی شود: «در شهر تهران4200 مدرسه دولتی و غیردولتی داریم. از این تعداد 2500 مدرسه دولتی و مابقی مدارس غیردولتی اند.» او با ارایه آمارهایی از مدارس ناایمن در تهران گفت: «از میان 2500 مدرسه دولتی در تهران، 700 مدرسه باید تخریب و بازسازی شوند. 1000 مدرسه یا به عبارتی 9900 کلاس درس نیز نیاز به مقاوم‌سازی دارند.» باقری اين را هم گفت كه در مدارس غیردولتی هم شرایط چندان بهتر از مدارس دولتی نیست: «باید نسبت به ایمنی مدارس در شهر تهران اقدامات اساسی صورت بگیرد. تهران از لحاظ سازه و مدارس در برابر زلزله جزو فقیرترین شهرهای کشور است. بايد سازه‌ها را تقویت کنیم. در مدارسی که تحت این آموزش‌ها قرار گرفتند، آمادگی دانش‌آموزان و پرسنل در برابر این حوادث بالا رفته و ما امیدواریم که در دیگر مدارس اجرای این طرح منجر به کاهش مخاطرات و آسیب‌ها شود.»
شهروندان هم مطالبه‌گر نبوده‌اند
محمد سالاري، رئيس كميسيون شهرسازي شوراي شهر كه البته رياست جلسه را هم بر عهده داشت، درباره وضعيت ايمني شهر تهران به اين نكته اشاره كرد كه چون مردم در اين زمينه مطالبه‌ای نداشته‌اند و حاضر به هزينه‌كرد در اين حوزه نبوده‌اند بنابراين حاكميت‌ها هم به اين سمت و سو نرفته است: «هميشه شهرداري قابل تقدير بوده است كه پروژه‌هاي عمراني بيشتري افتتاح كند و هيچ مطالبه‌ای از او درباره ايمن‌سازي نبوده است؛ به همين دليل شهرداران بيشتر در اين زمينه فعاليت كرده‌اند و شهر را فروخته‌اند و بزرگراه ساخته‌اند.» او از همكاري مثبت دادستاني تهران براي پلمپ ساختمان‌هاي ناايمن خبر داد: «خوشبختانه دادستاني تمام قد با شهرداري همكاري می‌كند و هر ساختماني راکه شهرداري آنها را ناایمن اعلام كند، سريعا دستور پملپ آن صادر می‌كند.» او اين را هم گفت كه شهرداري منطقه 12 تاكنون توانسته است با همكاري دستگاه قضائي 5 پاساژ ناايمن در اين منطقه را پلمپ كند تا مالكان براي تامين ايمني آن اقدام كنند.
4هزار ساختمان دولتي
در شهر تهران ناايمن است
محمود قديري، معاون فني سازمان آتش‌نشاني هم درباره حادثه پلاسكو و مشكلاتي كه مواد قابل اشتعال در آتش‌سوزي‌ها ايجاد می‌كند، حرف زد: «مواد قابل اشتعال باعث توليد گازهاي سمي مانند سيانور می‌شود كه 5 ثانيه استنشاق آن منجر به فوت می‌شود. سال گذشته در سعادت‌آباد حادثه مشابهي داشتيم كه منجر به فوت 3 نفر شد.»
مديريت يكپارچه و بالا بردن فرهنگ مردم و حاكميت در برابر حوادث اين‌چنيني دو ضرورت ديگري است كه قديري از آن نام برد: «متاسفانه فرهنگ توجه به ايمني نه‌تنها در ميان مردم كه در ميان دولتمردان هم وجود ندارد، به‌طوري كه حدود 4هزار ساختمان دولتي در شهر تهران ناايمن است كه هنوز سرمايه‌گذاري براي ايمن‌سازي آنها نشده است.»
به گفته او، وجود تجهيزات غيراستاندارد در ايران موضوع بعدي است كه منجر به كاهش ايمني شده است: «گاهي ديده می‌شود تجهيزاتي را كه در كشورهاي ديگر به لحاظ ايمني قابل استفاده نيست، راهي ايران می‌كنند، درحالي‌كه درصد بالايي از محصولاتي كه در ايران است، غيراستاندارد است. از سوي ديگر نظارت بر كنترل پروژه‌ها هيچ‌وقت جدي گرفته نمی‌شود، بنابراين تهيه پيوست ايمني در پروژه‌هاي مختلف بايد در دستور كار قرار بگيرد.»
در سال 95 بر اثر سقوط افراد
از بلندي 24 نفر فوتي داشتيم
معاون فني سازمان آتش‌نشاني در ادامه آماري از حوادث سال 95 و خسارت‌هاي آن داد: «در سال گذشته حدود دو‌هزار و 877 ساختمان مسكوني و دو‌هزار و 796 ساختمان غير مسكوني دچار آتش‌سوزي شد و خسارت آن در ساختمان‌هاي غيرمسكوني حدود 15هزار ميليارد ريال معادل هزار و 500 ميليارد تومان و در ساختمان‌هاي غير مسكوني 104 ميليارد ريال بود. همچنين خسارت حريق و حوادث خودروها در شهر تهران حدود 15هزار و 786 ميليارد ريال بود.» قديري اين را هم گفت كه در سال 95 حدود 269 تهديد به خودكشي و 24 فوتي بر اثر سقوط افراد از بلندي داشتيم و 13 نفر هم بر اثر ريزش آوار گودبرداري‌ها فوت كرده‌اند. معاون فني سازمان آتش‌نشاني گفت از ابتداي دهه 90 13هزار حريق در فضاهاي سبز شهر تهران به وقوع پیوسته كه هزينه زيادي را به شهرداري تهران وارد كرده است: «در ايران توليد زباله زياد است كه يكي از عوامل آتش‌سوزي است: هر كدام از ماشين‌هاي حريق ما يك ميليارد و دويست ميليون تومان هزينه آن می‌شود كه بايد بفرستيم براي حريق در فضاي سبز درحالي‌كه هزينه نگهداري هر ايستگاه آتش‌نشاني سالي 3 ميليارد تومان است.»
نمره تاب‌آوري تهران 10 است
عباس استاد تقي‌زاده، استاد دانشگاه كه پيش از اين مشاور عالی سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران هم بوده است درباره وضعيت تاب‌آوري تهران توضيحاتي داد: «ايمني نقطه مقابل تاب‌آوري است. ايمني زندگي با ريسك تاب‌آوري يعني درجه دوري از ريسك. زماني كه صحبت از شهر می‌شود يعني اين‌كه چقدر می‌تواند مقاوم باشد و چقدر می‌تواند عملكردهاي اساسي خود را در زمان حادثه نگه دارد و سوم اين‌كه چقدر و تا چه زماني بعد از حادثه می‌تواند به حالت طبيعي خود برگردد.» او معتقد است زماني كه مشاركت وجود نداشته باشد، تاب‌آوري اتفاق نمی‌افتد: «جمعيت 10 ميليون نفري تهران چقدر آتش‌نشان داوطلب دارد؟ جمعيت اتريش 9 ميليون نفر است و250هزار نفر داوطلب حرفه‌ای آتش‌نشان در آن‌جا وجود دارد.»
اين استاد دانشگاه با استناد به مطالعات سازمان مديريت بحران شهر تهران نمره تاب‌آوري تهران در سال 2006 يعني 1385 را حدود 9 تا 9 و نيم اعلام كرد كه با گذشت 10سال به 10 رسيده است: «سامانه را به‌عنوان سنجش تاب‌آوري تهران ايجاد كرديم كه از آن استفاده نمی‌شود. براساس اين سيستم در هر ناحيه می‌توانيد بگوييد وضعيت هر محله تهران براساس 66 آيتم آن در چه سطحي قرار دارد. مردم تهران در 10سال گذشته تنها از نظر رواني نسبت به حوادث آمادگي بيشتري پيدا كرده‌اند، درحالي‌كه وضعيت آگاهي و عملكرد ما نسبت به حوادث تغييري نکرده است، بنابراين بايد براي آموزش دنبال راهكارهاي ديگري بگرديم.»