نیره خادمی-شهروند| پاييز كه آمد مثل هر سال مسئولان از دولت گرفته تا شورا و شهرداري به جنب‌و‌جوش افتادند؛ دوباره آمار مرگ‌و‌مير، دوباره غول هفت‌سر آلودگي هوا و دوباره حرف از منابع آلاينده سوخت، خودروهاي فرسوده و موتورهاي كاربراتوري است. ديروز در شوراي شهر تهران هم رئيس سازمان محيط‌زيست میهمان بود تا خيلي ويژه از اقدامات انجام شده درباره آلودگي هواي تهران بگوید. عيسي كلانتري كه به‌تازگي بر جايگاه معصومه ابتكار در اين سازمان نشسته، دیروز از پدرخوانده‌هايي گفت كه صنعت را در دست دارند: «اگر شما اراده کنید تا مشکلات حل شوند، باید در مقابل گادفادرهایی (پدرخوانده) قرار بگیرید که زورشان هم کم نیست.» او البته يك خبر خوش هم براي مردم داشت؛ خبري كه درباره دستور ويژه رئيس‌جمهوری است: «خبرهاي خوبي براي مردم تهران دارم. روز شنبه جلسه یک‌ساعته‌ای با حسن روحانی، رئیس‌جمهوری درباره مسائل زیست‌محیطی کشور داشتم. در اين جلسه رئیس‌جمهوری دستور داد که با محمدباقر نوبخت، معاون رئیس‌جمهوری تماس بگیرم تا دو میلیارد دلار از محل صندوق ذخیره ارزی برای حل مشکل پسماندها از محل بودجه برای سال آینده تخصیص داده شود كه بتوانیم تا پایان چهار سال آینده مشکل پسماندهای کشور را حل کنیم.»
به گفته كلانتري فشردگی جمعیت در تهران عواقب و مشکلات زیادی همچون پسماند، آلودگی هوا و... در پی دارد که اراده‌ای برای تصمیم‌گیری براي حل مشکلات وجود ندارد: «وضع آلودگی کلانشهرها به طور نسبی بهتر شده است و تعداد روزهای آلاینده کمتر از نصف روزهای آلاینده در سال ۹۱ بوده است؛ اما هنوز هم حدود ۹۰ روز هوای آلوده داریم که از شورا و شهرداری می‌خواهم اقدام عملی در این زمینه انجام دهیم. به عنوان مثال ۳۰درصد آلودگی هوای تهران متعلق به کامیون‌هایی است که شبانه وارد تهران می‌شوند و معمولا عمر بالای ۱۰سال دارند. هیچ‌کس این کامیون‌ها را نمی‌بیند؛ چراکه وقتی خواب هستیم وارد تهران می‌شوند و هنوز در خواب هستیم که تهران را ترک می‌کنند ولي آلودگی‌شان را برای مردم به جای می‌گذارند.»
كاهش آلودگي هواي تهران وابستگي زيادي به صنايع دارد؛ از كارخانه‌هاي آلاينده گرفته تا صنايع خودروسازي و سوخت خودرو. به اعتقاد رئیس سازمان محیط زیست، ممکن است که برای حل مشکل آلودگي هوا حتی چند کارخانه هم تعطیل شود و باید همه کمک کنیم تا این مشکلات حل شود اما: «قبول کنید اگر شما اراده کنید تا مشکلات حل شوند باید در مقابل گادفادرهایی (پدرخوانده) قرار بگیرید که زورشان هم کم نیست. به مسئولان محیط زیست اعلام کردیم که با دانشگاه‌ها قرارداد ببندند تا ساکن دایم پالایشگاه‌ها برای انجام تست آلایندگی شوند. لازم است محیط زیست ساکن دایم در پالایشگاه‌ها شود تا سوخت‌هایی را که مدعی استاندارد‌بودن آن هستند، تست کنند؛ چراکه وزیر نفت گفته اگر سوخت‌ها استاندارد نیستند، آنها را تعطیل کنید که به‌زودی این کار نیز در دستور کار قرار می‌گیرد.»
دستور رئیس‌جمهوری برای پیگیری علت بوی نامطبوع اطراف فرودگاه امام‌خمینی خبر ديگري بود كه كلانتري آن را در جلسه اعضاي شوراي شهر مطرح كرد: «در منطقه ۴، ۵ کیلومتری بوی نامطبوعی که متعلق به ۱۴، ۱۵ واحد آلاینده است در فضا پخش می‌شود که این واحدها هم در حال اصلاح هستند و امیدواریم تا تابستان سال آینده این مشکل مرتفع شود. در جنوب تهران ۶۰ منطقه زباله‌سوزی وجود دارد؛ مناطقي كه برای دیروز و امروز نیستند و جای سوال است که شهرداری در اين حوزه چه کرده؟» او از اعلام آمادگي وزیر صنایع براي از رده خارج‌كردن موتورهای غیراستاندارد خبر داد و پيشنهاد كرد كه شهرداری جریمه واحدهای آلاینده را صرف رفع آلودگی‌ها کند: «۴۲۲ صنعت آلاینده در تهران شناسایی شده و سازمان به آنها اخطار داده است.»
از آلودگي منابع آب
تا آلايندگي يك نيروگاه براي تهران
انتقاد از تعلل در قانون پنج‌ساله مجلس برای حمایت از ساخت خودروهای داخلی و تبديل آن به قانون ۳۰ساله، شرط سازمان محيط زيست براي ساخت بزرگراه شهيد شوشتري و آلودگي منابع تامين آب تهران از ديگر مواردي بود كه كلانتري درباره آن حرف زد و از رئيس‌جمهوری خواست تا براي دستيابي به هواي پاك كمك كند؛ چون محیط‌زیست و شهرداری به تنهایی زورشان نمی‌رسد: «به مدیرکل استان تهران دستور داده‌ایم که شرایط را برای حل آلودگی اطراف منابع آبی تهران سختگیرانه‌تر کند. شاید باورتان نشود جاهایی که محل تأمین آب تهران هستند، همچون سد لار، لتیان، کرج، جاجرود و... محل شست‌وشوی گاو و گوسفندمان شده است و باید محل حفاظت‌شده را تشدید کنیم؛ اما این مهم تا جایی است که زورمان برسد، چراکه محیط‌بانانمان محکوم به کشته‌شدن هستند و اگر کارشان را هم انجام دهند، محکوم به قصاص می‌شوند. قانون محیط‌بانان نیز در مجلس در حال بررسی است و برای حفاظت از منابع آب تهران نیازمند کمک شورا و شهرداری هستیم؛ چرا که بر اساس استانداردها تا شعاع ۲۰۰متری منابع آبی افراد ممنوع‌الورود هستند اما بروید ببینید که گله گله گوسفندان در این منطقه شست‌وشو داده می‌شوند.» به گفته او بايد ماموران شهرداری و شهرداران مناطق به مسائل محیط‌زیستی حساسیت داشته باشند نه این‌که با بی‌تفاوتی از کنار مسائل عبور کنند: «۲۰درصد آلودگی هوای تهران و کرج به دلیل فعالیت یک نیروگاه است و وزیر نفت هم تاکید کرده که اگر پالایشگاهی سوختش غیراستاندارد باشد، تعطیلش کنید. نیروگاهی همچون نیروگاه شهید رجایی در روزهایی که وارونگی دما را شاهد هستیم ۲۰درصد آلودگی هوا را تولید می‌کند.» او در پاسخ به انتقاد اعضاي شورا از پدرخوانده‌هاي صنعت هم گفت كه تعداد و وضع کارخانه‌های آلاینده در پایتخت مشخص است اما باید اراده و عزمی جدی در زمینه بهبود شرایط داشته باشیم: «50 کارخانه آلاینده در تهران داریم که تعطیلی آنها موجب بیکاری حدود ۱۰هزار نفر می‌شود. حالا باید تصمیم بگیریم که اولویت ما هوای پاک است یا موضوعات دیگر. در این زمینه باید تصمیماتی گرفته شود.» کلانتری درباره آخرین وضع بزرگراه شهید شوشتری توضيحاتي را ارایه كرد: «شرط سازمان حفاظت محیط‌زیست برای ساخت این بزرگراه در منطقه حفاظت‌شده سرخ حصار این است که حتما از تونل استفاده شود.»
هر هفته 500 قرباني آلودگي هوا در تهران
البته اعضاي شورا هم نظرات و انتقادات زيادي درباره آلودگي هواي تهران دارند؛ مثل بهاره آروين، عضو هيات‌رئيسه شورا كه از تعهد چهارساله مديران شهري برای غلبه بر «دیو هفت‌سر» آلودگی هوا حرف زد. مجید فراهانی عضو ديگر شورا با تقسيم عدد كل مرگ‌و‌مير آلودگي هوا در تهران قربانیان آن را در هر هفته معادل سقوط یک ایرباس 500 نفره اعلام كرد: «در سال 84 آمار آلودگي هوا 10هزار نفر بود و در سال 95 اين رقم به بيش از دو برابر رسيد در حالي كه تهران جزو سه شهري است كه بدترين كيفيت هوا را دارد.» حسن رسولی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه شورا البته واكنش تندي به حرف‌هاي رئيس سازمان محيط زيست داشت. او معتقد بود كه به كار بردن واژه گادفادر يا پدرخوانده براي صنايع ادبياتي نرم است: «این ادبیات آقای کلانتری که نمی‌خواهد با حرف‌هایش به کسی بربخورد، درست نیست؛ چرا که سخنان شما به گونه‌ای بود که صنایع خودروسازی، لاستیک و... خدای نکرده بدشان نیاید.» محسن هاشمی، رئیس شورا هم البته در واکنش به این حرف‌ها، خطاب به کلانتری گفت: «منظور این است که شما هم به مانند محیط‌بانان‌تان به سمت کشته شدن بروید!» او همچنين در جمع خبرنگاران هم توسعه مترو را از موثرترين راهکارهای کاهش آلودگی هوای تهران دانست: «بی‌تردید در آلودگی هوای شهر تهران، خودروها به‌ویژه خودروهای تک‌سرنشین نقش زيادي دارند. در حال حاضر میزان سفرهای مترو کمتر از دو میلیون سفر است که باید این میزان افزایش پیدا کند.»
راه‌اندازي خط توليد
موتور برقي
زهرا صدر اعظم نوري اما به عنوان رئيس كميسيون سلامت شورا در گفت‌وگو با «شهروند» از برنامه‌هايي حرف زد كه با توجه به مشكلات مالي شهرداري تهران در ميان‌مدت به نتیجه می‌رسد. او معتقد است كه براي كاهش آلودگي هوا بايد همه دستگاه‌ها تلاش كنند: «عوامل آلوده‌كننده هوا مشخص هستند اما دستگاه‌ها براي رفع اين منابع بايد تلاش كنند كه عمده آن هم به منابع متحرك و سوخت خودرو مرتبط است. نقش سازمان محيط‌زيست حاكميتي و نظارتي است و وزارت صنايع و نفت هم بايد در اين زمينه پاي كار بيايند اما در بخش كلان دولت بايد اعتبارات ويژه‌اي را براي كاهش آلودگي هوا در حوزه‌هاي صنعت در نظر بگيرد.» صدراعظم نوري منابع متحرك را منشأ اصلي آلودگي هوا دانست اما اين را هم گفت كه خودروهاي فرسوده اغلب در اختيار قشر متوسط است كه گاه حتي براي امرار معاش از آن استفاده مي‌كنند؛ بنابراين بايد در تعويض اين خودروها تسهيلاتي را قایل شد: «همچنين بايد اعتباراتي براي شهرداري در نظر گرفته شود تا خودروهاي سنگيني كه در اختيار دارند را به فيلتر دوده مجهز كنند تا بخش زيادي از مسأله آلودگي هوا حل شود. البته اينها به منابع مالي احتياج دارد اما سازوكار آن به‌سرعت فراهم نمي‌شود؛ چون شهرداري تعهدات مالي زيادي در كنار هزينه‌هاي جاري تهران دارد بنابراين با برنامه‌هاي ميان‌مدت حل مي‌شود.» او به موتور‌سيكلت‌هاي كاربراتوري به عنوان مهمترين منابع آلاينده اشاره كرد و اين خبر را به نقل از رئيس سازمان محيط‌زيست اعلام كرد كه به زودي چند خط موتور برقي در كشور راه‌اندازي مي‌شود كه سالانه بيش از 100هزار دستگاه جايگزين موتورهاي كاربراتوري شود.» او درباره نقش گادفادرهاي صنعت و زورآزمايي در برابر آنها هم گفت كه بايد با وزارت صنعت به بحث و گفت‌وگو پرداخت: «البته طبيعي است كه سرمايه‌دار و سرمايه‌گذاران در مسير اقدامات اينچنيني اعمال نظر مي‌كنند و نمي‌گذارند كار در مسير طبيعي خود انجام شود اما اميدواريم با تعامل با دولت راهكارهاي اساسي در اين زمينه پيدا شود كه مثلا در اعتبارات سال آينده از وزارت صنايع، سازمان محيط‌زيست و وزارت نفت حمايت‌هايي ديده شود.»
گادفادرهايي كه رئيس سازمان محيط زيست از آن حرف زد، دست‌هاي پشت‌پرده‌اي است كه با وجود ابلاغ مصوبه ممنوعيت شماره‌گذاري موتورهاي كاربراتوري همچنان زمينه شماره‌گذاري را فراهم مي‌كند. برنامه‌هاي سازمان‌هاي مختلف درباره ارزيابي وضعيت آلودگي هوا در حالي اين‌روزها به اوج خود رسيده است كه از شروع آبان ماه تا همين حالا تقريبا در 80درصد روزها شاخص آلودگي هوا براي گروه‌هاي حساس ناسالم بود و در روز جمعه هم اين عدد به 121 رسيد. عصر جمعه اما بعد از آتش‌سوزي در پالايشگاه نفت تهران غلظت ذرات معلق کوچکتر از 10میکرون به بیش از 200میکروگرم رسيد كه شرايط هشدار محسوب مي‌شود.
بین خشک‌شدن «چشمه‌علی»
و خط 6مترو رابطه کشف نشد
علي اعطا، سخنگوی شورای شهر تهران هم ديروز نشست هفتگي خود را در نمايشگاه مطبوعات برگزار كرد. او درباره انتصابات شهرداري گفت كه اعضا در نظر دارند در انتصابات دخالتی نداشته باشند؛ اما نظرات خود را به گوش مسئولان شهرداری می‌رسانند: «اگر قرار باشد مسئولی نسبت به عملکردش پاسخگو باشد، باید خودش مدیران را منصوب کند.» اعطا از احتمال اصلاح بودجه شش ماهه دوم شهرداری خبر داد: «70درصد بودجه شهرداری تحقق یافته است اما هزینه‌ها بیش از 113درصد بوده‌اند و این عدم توازن تخصیص و هزینه مشکل‌ساز خواهد شد.» سخنگوي شورا درباره توقف خط 6 به علت خشك‌شدن چشمه‌علي گفت كه رابطه بین خشک‌شدن چشمه‌علی و خط 6 مترو كشف نشده است: «درباره سرانجام خط 7مترو هم کمیسیون حمل‌ونقل شورای شهر تهران به موضوع ورود پیدا کرده و ابعاد آن هم مورد بررسی قرار گرفته است.» او همچنين در پاسخ به سوال ديگري در اين‌باره به «شهروند» هم گفت كه اين خط نگراني‌هايي را ايجاد كرده بود؛ بنابراين با مشاركت كميسيون حمل‌ونقل و عمران شورا با معاونت‌هاي مربوط به شهرداري بررسي‌هاي آغاز شد و پنجشنبه هم جلسه‌اي برگزار شد اما هنوز براي آن تصميم‌گيري نشده است. اعطا درباره انتقاداتي كه نسبت به تعلل در تعطيلي اين خط وجود دارد، هم به «شهروند» توضيح داد: «البته تعطيل‌كردن يك خط كه آسان است اما مهم اين است كه در مورد ايمني يا نبود ايمني آن به نتيجه قطعي برسيم.» او درباره برخي شنيده‌ها مبني بر اين‌كه برخي اعضا نبود ايمني در اين خط را تاييد كرده‌اند، هم گفت كه ممكن است حرف‌هايي زده شده باشد اما نظر رسمي نيست. سخنان او در شرايطي است كه از گوشه و كنار شنيده مي‌شود كه رئيس كميسيون عمران و حمل‌ونقل شوراي شهر تهران نامه تعطيلي خط 7 به معاونت‌هاي مربوطه شهري را نوشته است اما هنوز اين نامه امضا و ارسال نشده است.