علی اکبرزاده - شهروند| لفظ شراکت جدا از همکاری منفعت‌طلبانه دوفرد با یکدیگر، گاهی می‌تواند در قالبی کلان معنی دهد. زمانی که دو شرکت یا دوگروه تولیدی با یکدیگر تبادل پول و کالا می‌کنند، شراکت در فضای گسترده‌تری تجلی پیدا می‌کند. میان کشورها نیز شراکت نقش مهمی در تأمین محصولات موردنیاز دارد، اتفاقی که به تبع آن دهکده جهانی شکل می‌گیرد و پس از ردوبدل شدن اولین کالاها میان دو یا چند کشور، ادامه فعالیت تجاری و اقتصادی بدون توجه به این مبادلات ممکن نخواهد بود. این مقوله اما از دوجهت قابل بررسی است. ابتدا این‌که سطح واردات یک محصول از یک کشور با میزان وابستگی کشور وارد‌کننده به کشور صادرکننده ارتباطی مستقیم دارد. بدین معنا که اتکا به تولیدات خارجی در هر زمینه‌ای از تولیدات صنعتی گرفته تا محصولات کشاورزی می‌تواند فضای غیرامن و شکننده‌ای برای کشور وارد‌کننده ایجاد کند. از سوی دیگر اما روابط سیاسی- اقتصادی دوستانه میان دو کشور که البته بر پایه منافع برد- برد شکل گرفته باشد، از جمله روابطی است که می‌تواند کالاهای موردنیاز یک کشور را تأمین و در عوض محصولات دیگر را به کشورهای مبدا صادر کند.
نمونه بارز این رفتار مثبت تجاری در مبادلات کشورمان با چند کشور آسیایی در جریان است. کشورهایی که اکنون بزرگ‌ترین شرکای تجاری ما محسوب می‌شوند. با استناد به آمارهای گمرک کشورمان در 6ماهه نخست‌ سال 93 می‌توان دریافت که کشورهای امارات و چین در زمینه صادرات قطعی کالاهای غیرنفتی با احتساب میعانات گازی (بدون‌احتساب نفت، گاز و تجارت چمدانی) موفق‌تر از سایر رقبای خود عمل کرده‌اند. به‌طور مثال 25.15‌درصد از کل واردات ایران در 6ماهه نخست 93 از کشور امارات و 22.66‌درصد از چین تأمین شده است.
اقلام عمده وارداتی در 6ماهه نخست‌ سال 93
تفکیک اقلام عمده وارداتی نشان می‌دهد در 6ماهه نخست امسال گندم در صدر واردات کالا قرار داشته است. در این مدت این کالا با 1.286‌میلیون دلار و سهم 4.94‌درصدی از کل واردات در مقام اول، وسایل نقلیه با پیستون موتوری به ارزش 947‌میلیون دلار و سهم ارزشی 3.64‌درصد در مقام دوم، برنج به ارزش 827‌میلیون دلار و سهم ارزشی 3.18‌درصد در مقام سوم، ذرت دامی به ارزش 710‌میلیون دلار و سهم ارزشی 2.73‌درصد در مقام چهارم و کنجاله سویا به ارزش 631‌میلیون دلار و سهم ارزشی 2.43‌درصد در مقام پنجم ایستاده‌اند. همان‌طور که مشاهده می‌شود پنج کالایی که در صدر جدول واردات قرار دارند کالاهای اساسی و خوراکی هستند.
رشد 60‌درصدی واردات از امارات
طی یک‌سال
امارات متحده عربی کشوری که در جنوب غربی آسیا واقع شده، با جمعیت حدود 6‌میلیون نفری خود توانسته اصلی‌ترین صادر‌کننده کالا به کشورمان در نیمه نخست امسال باشد. این کشور توانسته 6.544‌میلیون دلار کالا با وزن 4.517‌هزار تن به ایران صادر کند که به نسبت‌ سال پیش، بیش از 60‌درصد رشد داشته است. اماراتی‌ها با کسب 25.15‌درصد از کل پتانسیل وارداتی کشورمان توانسته‌اند ارزآوری خوبی را از تبادلاتشان با ایران به کشورشان هدیه کنند. با وجود اقتدار این‌چنینی امارات در امر صادرات کالا به ایران آنچنان که در آمارهای رسمی اعلام شده است، در یک مقوله دیگر هم رتبه اول را کسب کرده است. تراز بازرگانی این کشور در برابر کشورمان در بازه زمانی مورد بحث روی رقم منفی 4.686‌میلیون دلار ایستاده که این امر به‌خاطر پیشی گرفتن سریع واردات کالا از امارات در برابر صادرات به آن بوده است. با نگاهی دقیق‌تر به آمار می‌توان گفت که کشورمان در برابر ورود 1.858‌میلیون دلار کالای صادر شده به این کشور، 6.544‌میلیون دلار کالا وارد کرده است، البته رقم بالای تراز منفی تجاری ایران با امارات از‌ سال پیش تاکنون 2.418‌میلیون بیشتر شده است. البته باید توجه داشت که تجارت ایران و امارات و به‌طور خاص واردات از این کشور، کالاهای خارجی دیگر کشورهاست که به صورت «ری اکسپورت» یا صادرات مجدد به ایران ارسال می‌شود.
سلطان صادرات کالا به جهان
این‌بار در مقام دوم
پرجمعیت‌ترین کشور دنیا در شرق‌آسیا واقع شده است. کمتر کسی است که از فراگیری سلطه چین بر تجارت جهانی بی‌خبر باشد. این اتفاق در مبادلات خارجی کشورمان هم پنهان نمانده است و چینی‌ها توانسته‌اند طبق آخرین آمار در 6ماهه امسال 5.896‌میلیون دلار کالا به ایران ارسال کنند. کشور یک‌میلیارد و 400میلیونی چین در بازار تجارت بین‌المللی خود با ایران توانست، 22.66‌درصد از سهم واردات کالای ایران را از آن خود کند،البته که در امر صادرات به ایران از‌ سال 92 تاکنون رشد 61.48‌درصدی را هم تجربه کرده است. چینی‌ها در حالی در میان 5کشور عمده صادرکننده کالا به کشورمان قرار گرفته‌اند که در سال‌های اخیر با پایین آوردن بهای تمام‌شده کالاهای تولیدی خود باب جدیدی را در تولید و صادرات محصولات به جهان بازکرده‌اند. در ادامه بررسی‌ها از آمار گمرک درخواهیم یافت که در مبادلات تجاری کشورمان با چین تراز بازرگانی از سال پیش تاکنون قدری منطقی‌تر شده است اما به ‌هر حال همچنان چین در مقام سومین کشوری که ایران با آن تراز منفی تجاری دارد جا خوش کرده است. این کشور در 6ماهه ‌سال 93، 5.896‌میلیون دلار کالا به ایران صادر کرد و در عوض آن 4.575‌میلیون دلار کالا از ایران وارد کرد که به موجب این رفتار تجاری، کسری منفی 1.113‌میلیون دلاری برای ایران به جای مانده است. کشور چین با حضور در جمع 5کشور اول صادرکننده کالا به ایران (در مقام سوم)، در مقوله واردات از ایران هم سهم بالایی دارد. این اتفاق به‌نحوی رخ‌ داده که در 6ماهه نخست‌ سال 93 بیشترین کالاهای ایرانی به چین صادر شده و مهم‌ترین بازار صادراتی کشورمان نیز بوده است. ایران در این بازه زمانی 4.757‌میلیون دلار کالا به پرجمعیت‌ترین کشور جهان ارسال کرده که این رقم  به نسبت‌ سال پیش از آن 32.87‌درصد افزایش تجربه کرده است.
7‌درصد از کل واردات ایران
از بازار هند تأمین می‌شود
جمهوری هندوستان با مساحتی دوبرابر ایران در واردات کالا به کشورمان پیشقدم بوده است. دومین کشور پرجمعیت دنیا در حالی 7.73‌درصد از حجم واردات ایران را به خود اختصاص داده است که در بازه زمانی 6ماه اول ‌سال‌جاری 2.011‌میلیون دلار کالا به ایران صادر کرده و به نوعی سومین صادرکننده کالا به کشورمان در جهان لقب گرفته است. این کشور با افزایش 2.75‌درصدی صادرات کالای خود به ایران (در قیاس با مدت مشابه‌سال پیش) همچنان خود را در میان کشورهای برتر صادرکننده کالا به ایران نگه داشته است.
جمهوری کره و ترکیه
در مقام‌های چهارم و پنجم
عجیب نیست که آسیایی‌ها بازار ایران را قبضه کرده باشند. زیرا از یک‌سو تجارت با همسایگان شرایط آسان‌تری دارد و از سوی دیگر اعمال تحریم‌های تجاری علیه ایران آن را تقویت کرده است که سهم بالای قاره آسیا (77.91 درصد) در ارسال کالا به کشورمان این آمار را تأیید می‌کند. بدین ترتیب کشورهایی نظیر هند، چین و امارات بزرگ‌ترین شرکای تجاری کشورمان هستند اما در نگاهی دیگر به آمار کشورهای صادرکننده کالا به ایران درمی‌یابیم، جمهوری کره در بازه زمانی مورد بحث، 1.98‌میلیون دلار کالا به ایران ارسال کرده است که در قیاس با ‌سال پیش، 9.91‌درصد بیشتر شده است. همچنین ترکیه که در سال‌های پیش سیاست‌های اقتصادی موفقی را در پیش گرفته است با صدور 1.900‌میلیون دلار کالا به ایران توانسته عنوان پنجمین صادرکننده کالا را تصاحب کند. ترکیه در 6ماهه‌ سال 92 توانسته بود 1.730‌میلیون دلار کالا به ایران بفرستد که این به آن معنا است که 9.83‌درصد در تجارت خود با ایران پیشرفت داشته است و به نوعی توانسته فروش کالاهای ترکی را به ایران به صورت قدرتمندتری دنبال کند. براساس این گزارش 5کشور موردبررسی در مجموع بیش از 70.47‌درصد از ارزش واردات به کشورمان را در 6ماهه نخست‌ سال 93 از آن خود کرده‌اند.