طرحنو| خورشید وسط سقف آسمان چسبیده و با تمام وجود خود را به زمین عرضه میکند. آنقدر هوا گرم شده که گویی خون آدم به جوش میآید. ازدحام جمعیت هم قوز بالای قوز است و حتی تنفس را سخت میکند، بهویژه اگر این ازدحام نسبی، داخل مکانی مثل بیمارستان باشد که علاوه بر ازدحام، عصبیتهای خاص
خود را دارد!
از دور صدای آژیر آمبولانس میآید، گویی این صدا، بار تمام حوادث ناخوشایند را با خود میکشد و همیشه از درد حادثهها، اینچنین فریاد میکند. در این میانه «تو» هم از روی اتفاق (شاید هم تقدیر) مثل وقتی که «گذر پوست به دباغخانه» افتاده باشد (البته نه به این شدت)، داخل بیمارستان هستی و همان لحظه جنبوجوش عوامل بیمارستان را میبینی که با هیجان بالا از اینسو به آن سو میدوند! خوب که دقیق میشوی، چند کلمه واضح بین آنها رد و بدل میشود و از میان همه آنها، «خون» وضوح بیشتری دارد. تجربه پرستاران و دیگر عوامل بیمارستان بهطور عادی آنها را در شرایطی قرار میدهد که هنگام حادثه، رفتارهای هیجانی نداشته باشند و «دستپاچگی» به معنای عرفی آن که معمولا هنگام حادثه سراغ ما میآید، در آنها اثر ندارد اما اینبار گویی نوعی از دستپاچگی آنها را فرا گرفته است. گویی مشکل مهمی پیش آمده، پرسوجو درباره مشکل و اعلام نیاز آنها به چند واحد از گروه خونی خاص، نشان میدهد «ذخیرهخون» بیمارستان به انتها رسیده! دستپاچگی عوامل بیمارستان هم دقیقا به همین دلیل است زیرا وضعیتی پیش آمده که اوضاع از کنترل آنها، خارج شده است.
صحبت درباره «خون» از موضوعاتی اینچنین آغاز میشود. موضوعاتی که به صورت ناگهانی(که البته از سوی عوامل بیمارستانی در حوزه بهداشت ناگهانی به حساب نمیآید) پیش میآید. شاید به همین دلیل باشد، آنطور که متخصصان این حوزه میگویند، نیاز به خون، نیازی نیست که بتوان درباره آن پیشبینی دقیقی انجام داد. «خون» زمانی به کار میآید که حادثهای روی دهد یا شرایطی وجود داشته باشد که بیمار یا بیماران، بر اثر وضع موجود، که منجر به خونریزی یا مواردی از این قبیل (کمخونی) شده، نیاز به آن داشته باشند.
مطابق اعلام «سازمان بهداشت جهانی» در هر ثانیه یک نفر از ساکنان کرهزمین صرفنظر از سن و نژاد، برای ادامه حیات به «خون» نیاز دارند. در ایران نیز مطابق آمارهایی که از سوی «سازمان انتقال خون» داده شده است و براساس دادههای ارزیابی شده «وزارت بهداشت»، 25درصد از بیمارانی که به هر دلیل وارد بیمارستان میشوند، نیازمند خون هستند.
مطابق همین دادهها، مجروحان حوادث رانندگی، بیش از دیگران، به خون نیاز دارند و در تصادفات، مواردی دیده شده که مصدوم حادثه به چیزی حدود 50 واحد خون نیاز داشته است. در این میان نیاز حوزه سلامت فقط محدود به خون نمیشود بلکه بیمارانی هستند که فرآوردههای خونی را استفاده میکنند. بیماران سرطانی ممکن است در هر هفته حدود 8 واحد پلاکت و گیرندگان پیوند مغز استخوان حدود 50 واحد گلبول قرمز و 25واحد پلاسما نیاز داشته باشند.
براساس نیازهای موجود حوزه سلامت به خون و اطلاعی که توسط قاسم اسلامی، مدیرکل سابق مرکز انتقال خون استان تهران پیش از این ارایه شده، ذخیره خونی با توجه به نیاز تهران، باید 5 تا 7 روز باشد اما در برخی موارد (که زیاد هم اتفاق میافتد) میزان ذخایر خونی به حدود 3روز هم رسیده که وضع هشدار است. علیاکبر پورفتحاله، مديرعامل سازمان انتقال خون ايران درباره این وضع پیشتر گفته بود: انتقال خون استان تهران حدود يكچهارم خون كشور را تأمين ميكند و بسياري از جراحيهاي مهم در بيمارستانهاي بزرگ تهران صورت ميپذيرد. با اين حال متاسفانه در سال گذشته 16 استان كشور ازجمله استان تهران با افت شاخصهاي اهداي خون مواجه شدهاند و اين در حالي است كه بيش از 2 ميليون واحد خون در سراسر كشور جمعآوري شده كه سهم تهران حدود 370هزار واحد خون بوده ولي همپاي ساير استانها رشد نكرده است. در این زمینه، كاهش 6/3 درصدي شاخص اهداي خون در تهران وجود داشته و از طرف ديگر شاخص اهداي خون بانوان تهراني نيز كمتر از متوسط ساير استانهاي كشور است. اعتقادی که کارشناسان حوزه انتقال و اهدای خون دارند این است که اهداكنندگان، صرفا سرمايه انتقال خون نيستند بلكه سرمايههاي کل اجتماع هستند كه ضمن تكريم آنها باید زمینه مشارکت بیشترشان را در این حوزه فراهم کرد.
تکریم اهداکنندگان خون
مجموع بحثهای انجام شده تاکنون نشان میدهد نهتنها در ایران که در سایر نقاط دنیا نیز «ذخیرهخون» در بانکهایی که برای این منظور در نظر گرفته شده، از اهمیت حیاتی برخوردار است چه آنکه نیاز به خون بهویژه در زمان بحران، بهطور مستقیم با جان آدمیان مرتبط است. یک نمونه از این حوادث یا بحرانها جنگ است. این روزها شاهد حملات مستمر و پیدرپی رژیم صهیونیستی به نوار غزه هستیم. میزان مجروحان و تعداد کشتهشدگان حادثه نشان میدهد، وضع بهطور فوقالعادهای نابسامان است و نوع برخورد با اهالی غزه، (صرفنظر از دید ایدئولوژیک، نظامی و...) از منظر پزشکی در شرایطی قرار دارد که نیاز به مواردی مانند «خون» در صدر اولویتها قرار دارد.
از سالها پیش کارشناسان امر به اهمیت این موضوع واقف بودهاند. بروز حوادث طبیعی که تلفات گستردهای را با خود به جوامع بشری تحمیل کرده است، جنگها و دیگر موضوعات، فعالان در سازمان بهداشت جهانی (وابسته به سازمان ملل) را به این صرافت انداخته که روزی را (بهدلیل اهمیت موضوع خون و ذخیرهسازی آن) به نام «روز جهانی اهداکننده خون» (روز جهانی اهدایخون) نام گذاری کنند. این روز از حدود 10سال پیش همواره با شعاری پیوست داده شده که اهمیت ویژهای در این زمینه داشته است.
«14 ژوئن» که به نام روز جهانی اهدای خون معروف شده، به افتخار تولد «كارل لنداشتاینر»؛ برنده جایزه نوبل پزشكی سال ۱۹۳۰ و كاشف گروههاي خوني روز جهانی اهداکننده خون
نام گذاری شده است. بررسیها نشان میدهد، اولین شعاری که برای روز جهانی اهدای خون در نظر گرفته شد، «خون هدیهای برای زندگی» بود که 10سال پیش برای تقدیر از اهدایخون برگزیده شد. جدای از اهداف زیادی که طبق اعلامها برای این روز در نظر گرفته شد، گردانندگان و فعالان این حوزه از همان ابتدا تقدیر و سپاسگزاری از اهداکنندگان خون، فرهنگسازی برای اهدای خون، تشویق تعداد بیشتری از مردم برای اهدای خون مستمر و دستیابی به اهدای خون 100درصد داوطلبانه را از مهمترین هدفهای خود برشمردند.
در این مسیر سالهای بعد از 2004 میلادی روز جهانی اهدای خون، با برنامههای خاصی برگزار شد. برای این سالها شعارهایی انتخاب شد که نشاندهنده دغدغههای مسئولان بینالمللی حوزه اهدای خون بود. آنها برای سال 2005 شعار «ستودن خون اهدایی شما آمد»؛ سال 2006 شعار «خون سالم نجاتبخش زندگی»؛ 2007 شعار «خون سالم، مادر سالم، نوزاد سالم»؛ 2008 «اهدای مستمر خون»؛ 2009 «اهدای داوطلبانه پلاسما»؛ 2010 «خون جوان در رگهای جهان است»، 2011 «اهدای خون بیشتر، نجات زندگی بیشتر»، 2012 «هر اهداكننده یك قهرمان محسوب میشود» و برای سال 2013 نیز «اهدای خون، هدیهای برای زندگی» بهعنوان شعار سال انتخاب شد. 10سال از آن روز که اولین شعار برای روز جهانی اهدای خون انتخاب شد گذشته و اکنون در سال 2014 موضوعی که یکبار دیگر در سال 2007 مورد توجه قرار گرفته بود، در صدر توجه جهانی اهداکنندگان خون است. شعار سال 2014 (که در میان هیاهوی نزدیکی به جامجهانی گم شد) موضوع سلامت مادران است و فعالان این حوزه همه با هم تلاش کردند و میکنند، دوباره به موضوع اهدای خون برای مادران پرداخته شود. آنها سال 2014 را به نام «خون سالم برای نجات مادران» فعالیت میکنند. در این زمینه اعلام شده است: برجسته کردن اینکه چگونه خون سالم از اهدای خون داوطلبانه میتواند زندگی زنان را نجات دهد از سوی سازمان جهانی بهداشت و سایر همکاران در سراسر جهان یکی از اهدافی است که برای روز جهانی اهداکنندگان خون درسال 2014 درنظر گرفته شده است. در این زمینه که اهمیت روز جهانی اهدای خون چیست یا چرا امسال به این نام، نامگذاری شده است اشاره به این موضوع بس که همه روزه، در سراسر جهان بسیاری از افراد به خون و فرآوردههای خونی نیاز پیدا میکنند،
به طوریکه از هر 3 نفر مردم دنیا، یک نفر در طول زندگی احتیاج به تزریق خون و فرآوردههای خونی پیدا میکند. به گزارش سازمان جهانی بهداشت، روزانه 800 زن در سراسر جهان بر اثر عوارض حاملگی یا زایمان جان خود را از دست میدهند که خونریزی پس از زایمان، شایعترین علت مرگ مادران است و سازمان جهانی بهداشت به همین دلیل شعار روز جهانی اهداکنندگان خون درسال 2014 را «خون سالم برای نجات مادران» برگزیده است.