شهروند| مهمترین قانونی که فیفا روی اجرای آن در تمام فدراسیون‌های تابع تأکید دارد، عدم دخالت سیاسیون در فوتبال یک کشور است. نهاد حاکم بر فوتبال جهان بارها و بارها کشورهای مختلف را به خاطر نقض صریح این قانون تعلیق کرده است و همه به یاد دارند که بعد از جام‌جهانی 2006 آلمان و به دنبال برکناری محمد دادکان از ریاست فدراسیون فوتبال توسط محمد علی‌آبادی، رئیس سازمان تربیت بدنی، فوتبال ایران مدت‌ها تعلیق شد. در روزهایی که خبر ورود فیفا به پرونده محرومیت احسان حاج‌صفی و مسعود شجاعی از حضور در تیم ملی بازتابی گسترده در رسانه‌ها و محافل ورزشی داشته، خطر تعلیق ترس را به جان فوتبال ایران انداخته است. در این گزارش زوایای مختلف این پرونده بعد از ورود فیفا را بررسی خواهیم کرد.
تعلیق؛ پیام واضح اساسنامه فیفا
بررسی اساسنامه فدراسیون جهانی فیفا هم البته تمام ابهامات را در این زمینه برای اهالی فوتبال روشن میکند. این اساسنامه که فصل‌الخطاب قانونی برای تمامی فدراسیون‌های تابع است، در موارد متعددی به برخورد با ورود نهادهای دولتی و فشارهای سیاسی اشاره کرده و فدراسیون‌های عضو هم در قبال تعهد به مستقل بودن و جلوگیری از هر نوع دخالت سیاسی در تصمیم‌گیری‌های فوتبالی، با فیفا همکاری دارند؛ اما این بند‌های قانونی اساسنامه فیفا چه میگوید؟!
بر اساس ماده 8 آیین‌نامه انضباطی فیفا تمام نهادها و مقامات رسمی باید اساسنامه، مقررات، تصمیمات و مجموعه مقررات اخلاقی فیفا را در فعالیت‌های خود رعایت کنند. رعایت‌نکردن این موضوع ممکن است منجر به اعمال مجازات‌ها شود؛ حتی اگر نفوذ طرف سوم ناشی از قصور عضو مربوطه نباشد. هر فدراسیون عضو نسبت به تمام رفتارهای نهادهای وابسته به خود که ناشی از قصور کلی یا سوءرفتار عامدانه اعضای خود بوده در قبال فیفا مسئول است. همچنین ماده 15 اساسنامه فدراسیون‌های عضو فیفا نوشته که اساسنامه فدراسیون‌ها باید اصول مدیریتی مناسب را رعایت کرده و به طور خاص، حداقل، باید دربردارنده مقررات مربوط به این مسائل باشد: «بی‌طرفی در امور سیاسی و مذهبی، منع کلیه اشکال تبعیض، مستقل‌بودن و جلوگیری از هر نوع دخالت سیاسی.» در ماده 19 آیین‌نامه فیفا نیز آمده است: «هر یک از اعضا باید در اداره امور خود مستقل بوده و تحت‌تأثیر غیرضروری هیچ نهاد یا شخص سومی قرار نگیرد.»
اگر این اتفاقات در فدراسیون‌های فوتبال داخلی رخ ندهد، می‌تواند منجر به تعلیق شود. مسأله‌ای که در ماده 16 آیین‌نامه فیفا شفاف درباره‌اش بحث شده است. این ماده میگوید: «کنگره ممکن است یک فدراسیون عضو را تنها براساس درخواست شورا تعلیق کند. با وجود این، شورا، بدون رأی کنگره ممکن است یک فدراسیون را در صورت تخطی جدی و مکرر از تعهدات ناشی از عضویتش با اثر فوری تعلیق کند. حکم تعلیق مصوب کنگره تا کنگره بعدی پابرجا می‌ماند؛ مگر این‌که شورا چنین تعلیقی را قبل از آن در این فاصله لغو کند.» ماده 60 نیز هر گونه فرجام‌خواهی بعد از تعلیق را رد میکند: «کنفدراسیون‌ها، فدراسیون‌های عضو و لیگ‌ها باید تصمیمات اتخاذ‌شده از سوی ارکان مربوط فیفا که بر طبق این اساسنامه قطعی بوده و تابع فرجام نیست را به طور کامل رعایت کنند.»
سخنگوی فیفا: از ایران توضیح خواسته‌ایم
محمدرضا داورزنی، معاون وزیر ورزش نخستين کسی بود که خبر محرومیت همیشگی احسان حاج صفی و مسعود شجاعی را از تیم‌ملی داد. مصاحبه او به قدری بازتاب داشت که در رسانه‌های مشهور بین‌المللی هم بازنشر داده شد. معاون ورزش قهرمانی وزارت ورزش که در بخشی از صحبت‌های خود تأکید کرده بود پرونده حاج صفی و شجاعی به کی‌روش ارتباطی ندارد و نظام درباره این دو نفر تصمیم می‌گیرد، با این حرف عملا بهترین بهانه را به دست فیفا داده است تا به این پرونده ورود کند. بعد از بازتاب جنجالی این صحبت‌ها بود که سخنگوی فیفا در گفت‌وگو با خبرگزاری رویترز درباره پرونده دو بازیکن ملی‌پوش فوتبال ایران گفت: «فیفا همه چیز را می‌بیند. ما در حال حاضر به دقت در حال بررسی‌کردن این موضوع هستیم و از فدراسیون فوتبال ایران خواسته‌ایم تا درباره این موضوع به ما توضیح بدهد. در حال حاضر هیچ اظهارنظری نمی‌خواهیم انجام دهیم و منتظر پاسخگويی فدراسیون فوتبال ایران خواهیم بود.»
پیام واضح کی‌روش با سکوت
کارلوس کی‌روش درباره اتفاقات اخیر فعلا سکوت کرده است و حتی یک بیانیه ساده هم در صفحه فیس‌بوک خود منتشر نکرده است. کی‌روش بیشتر از تمام مدیران ورزش ایران با قوانین فوتبال و سختگیری‌های فیفا آشنایی دارد. او بهتر از هر کسی می‌داند که قوانین فوتبال اجازه محرومیت شاگردانش را نمی‌‌دهد؛ البته کی‌روش بعد از حدود 7 سال زندگی در ایران هم به خوبی درباره مسائل سیاسی و اعتقادی مردم ایران هم اطلاعات کامل دارد و می‌داند بازی‌کردن حاج‌صفی و شجاعی مقابل نماینده رژیم صهیونیستی چیزی نیست که در داخل کشور به راحتی از کنار آن بگذرند. در چنین شرایطی کی‌روش می‌داند هرگونه اظهارنظر او با بازتاب بین‌المللی همراه خواهد شد و کار را برای فوتبال ایران که تیم‌ملی‌اش به جام‌جهانی صعود کرده و قهرمان لیگ برتر‌ش در جمع 8 تیم برتر آسیا قرار دارد را سخت میکند. سکوت کی‌روش پیام واضحی دارد؛ این‌که این پرونده باید به دور از هر گونه هیاهوی رسانه‌‌ای و جنجال‌های سیاسی-فوتبالی در داخل درباره‌اش تصمیمگیری می‌شد؛ اما حالا مصاحبه محمدرضا داورزنی کار را برای فوتبال ایران سخت‌تر کرده است.
دو دستگی
فیفا رسما از فدراسیون فوتبال درباره پرونده شجاعی و حاج‌صفی توضیح خواسته است. سوال‌هایی که فدراسیون جهانی مطرح میکند، طبق اساسنامه است و مدیران فدراسیون فوتبال هم باید طبق اساسنامه به فیفا جواب بدهند. در چنین مواقعی آن چیزی که مورد نظر و تأکید فیفا است، قوانین بین‌المللی فوتبال بوده که تمام کشورها ملزم به اجرای درست آن هستند. حقیقت اینجاست که این روزها یک دو دستگی بزرگ در جامعه بر سر پرونده دو ستاره فوتبال ایران به وجود آمده است. برخی‌ها معتقد هستند آنها ارزش‌های نظام را نادیده گرفته‌اند و باید از حضور در تیم‌ملی محروم شوند. برخی‌ها با اشاره به قوانین فوتبالی اعتقاد دارند که شجاعی و حاج صفی مجبور بوده‌اند به تعهد حرفهای و فوتبالی خود به باشگاه پایبند باشند و چاره‌ای جز حضور در این مسابقه نداشته‌اند و رفتار آنها نباید به محروم شدن‌شان از تیم‌ملی ختم شود. در این میان نکته‌ای که هر دو طرف باید بدانند این است که مدیران فدراسیون فوتبال باید درنهایت تصمیمی فوتبالی برای دو بازیکن بگیرند. در غیراین صورت در جواب استعلام فیفا پاسخ قانع‌کننده‌ای برای ارایه نخواهند داشت و فوتبال ایران تعلیق خواهد شد.
کره خواهان تعلیق فوتبال ایران
کره‌ای‌ها فوتبال را در زمین به ایران باخته‌اند و حالا با سوءاستفاده از اتفاقات اخیر درحال دامن زدن به پرونده حاج صفی و شجاعی هستند و خواهان تعلیق فوتبال ایران هستند. به‌طور مثال یک سایت کره‌ای نوشته است: «دولتی‌ها در فوتبال ایران دخالت کرده‌اند و این می‌تواند سرنوشت انتخابی جام‌جهانی را تغییر دهد. بعد از این‌که دو بازیکن ایرانی شاغل در لیگ یونان و در باشگاه پانیونیوس در بازی برابر مکابی تل آویو بازی کردند، سران ورزش ایران به شدت علیه این موضوع واکنش نشان دادند و درنهایت شاهد محرومیت این دو بازیکن از حضور در تیم‌ملی فوتبال بودیم. این خبر خوبی برای فوتبال کره‌جنوبی است تا به راحتی بتواند نهمین صعود پیاپی به جام‌جهانی را تجربه کند.»
فدراسیون باید تکذیب کند
بدون تعارف باید نوشت که مصاحبه تند محمدرضا داورزنی بدجوری کار دست فوتبال ایران داده است. باشگاه پانیونیوس یونان اعلام کرده فیفا درباره پرونده دو بازیکن ایرانی آنها از فدراسیون فوتبال استعلام گرفته و منتظر پاسخ آنهاست. یکی روزنامه آلمانی هم البته با نامه‌نگاری با فیفا خواهان تصمیمگیری نهایی از سوی نهاد حاکم بر فوتبال پیرامون اتفاقات رخ داده شده است. فدراسیون فوتبال در شرایط کنونی در تلاش است تا نشان بدهد که هیچ حکم محرومیتی درباره حاج صفی و شجاعی صادر نشده است. در نخستین قدم محمود شیعی عضو هیأت‌رئیسه فدراسیون فوتبال به این نکته اشاره و تأکید کرد: «ما کار عاقلانه‌ای باید در این خصوص انجام بدهیم و همان‌طور که فدراسیون فوتبال در نظر دارد قرار شده است این بحث فردی اظهارنظر نشود چون این درست نیست که هرکسی سلیقه شخصی خودش را بیان کند. مسلما فدراسیون فوتبال و هیأت‌رئیسه تشکیل جلسه خواهد داد و موضعشان را اعلام خواهند کرد. من چیزی درباره محرومیت این دو بازیکن در فدراسیون نشنیدم.»
بررسی حالات مختلف
سرنوشت حاج‌صفی و شجاعی
در شرایط کنونی اگر شجاعی و حاج صفی محروم شوند، فوتبال ایران به احتمال فراوان تعلیق خواهد شد. اما حالا با توجه به ورود فیفا به پرونده چند راه برای فرار از این مخمصه وجود دارد. اول این‌که فدراسیون فوتبال به صراحت اعلام کند هیچ شخص ثالث حقیقی و حقوقی در کار آنها دخالت نمی‌‌کند و از سوی مسئولان کشور برای تصمیم‌گیری‌ها تحت فشار نیست. این به منزله تعهد دادن به فیفا در رابطه با این پرونده است. با این شرایط حاج صفی و شجاعی از فوتبال ملی محروم نخواهند شد. منتهی اگر در داخل تصمیم بر این گرفته شود که با شجاعی و حاج صفی باید برخورد صورت بگیرد این اتفاق در بدترین شرایط می‌تواند با مرور زمان انجام بپذیرد. البته باید منتظر ماند و دید کی‌روش بعد از بازگشت به ایران چه توافقی با مدیران فدراسیون فوتبال انجام خواهد داد. نکته دیگر این است که فیفا با دقت تمام زوایای مختلف این پرونده را زیر نظر خواهد گرفت و حتی اگر تصمیم به حذف تدریجی حاج صفی و شجاعی از تیم‌ملی گرفته شود باز هم فدراسیون جهانی بهانه برای ورود به پرونده به خاطر دور زدن قوانین خواهد داشت. نکته قابل تامل اینجاست که نه در اساسنامه فیفا و نه حتی در اساسنامه فدراسیون فوتبال، ماده‌ای قانونی وجود ندارد که براساس آن بتوان دو بازیکن ملی‌پوش را با محرومیت مواجه کرد. این چیزی است که مدیران فدراسیون فوتبال هم به خوبی از آن باخبر هستند. فدراسیون فوتبال طبق قوانین صریح فدراسیون جهانی، تابع فیفا است و نمی‌تواند برخوردی قانونی با حاج صفی و شجاعی داشته باشد چون قانونی در این رابطه وجود ندارد. از نظر فیفا تصمیمگیری برای محرومیت و حذف شدن شجاعی و حاج صفی اقدامی بر خلاف قوانین بین‌المللی فوتبال و دخالت آشکار شخص ثالث (سیاسیون) به حساب خواهد آمد و با تعلیق فوتبال ایران همراه خواهد شد.