شهروند| چند روز بارش باران و نزول موهبت الهی کافی بود تا خیلی‌ها بگویند، شکر، بحران تمام شد! اما بودند برخی هم که در پاسخ به این عده گفتند بحران آب ایران جدی‌تر از این حرف‌هاست و پس از چند سال خشکسالی و مصرف ذخایر آبی، با چند بارش جبران نمی‌شود.
این دو دیدگاه درباره بحران آبی که در ایران مدت‌هاست وارد مرحله هشدار شده قضاوت را به افکار عمومی سپرده که ذخایر آبی تهران و شهرهای بحرانی کشور را به عینه می‌بینند و می‌دانند سد‌های اصلی کشور و رودخانه‌ها خالی از آب شده‌اند (در مقایسه با گذشته). واقعیت این است که ذخیره سدها به خط قرمز رسیده، بارندگی‌ها چنگی به دل نمی‌زده و هنوز هم نمی‌زند و از سویی نیز مصرف آب با استاندارد و منطق همخوانی ندارد. در چنین شرایط وانفسایی هم هزاران ترفند و اما و اگر باعث شد تا تابستان گرم به آخر برسد؛ با این امید که بارندگی‌های پاییز و زمستان گره از کار باز کند.
هرچند این امیدها هم چندان پررنگ نشد و حالا اگر تهرانی‌ها (و 5 شهر بزرگ دیگر) می‌خواهند به سلامت و بدون قطعی آب سال را به آخر برسانند باید تا 60درصد در مصرفشان صرفه‌جویی کنند. این موضوع در مورد دیگر کلانشهرها هم مصداق دارد به‌خصوص در مورد چند شهر که حتی از تهران هم پیشتر هستند. این همه درحالی است که ظاهرا موج دوم بحران هم در پایتخت دی و بهمن از راه خواهد رسید بنابراین پاییز و زمستان سختی هم در پیش است و در نتیجه باید چاره‌ای اندیشید.
فوریتی که در مجلس کم شد
نزدیک‌ترین راه هم در این میان تغییر الگو و بهینه‌سازی مصرف است. یکی از تدابیر هم طرحی است که با دو فوریت به مجلس رفته بود و با وجود تمام ضرورت‌ها، نمایندگان یکی از فوریت‌های آن را حذف کردند اما کلیت طرح به تصویب رسید. جالب این‌که در کنار 136 نفر موافق، 16 نفر کلا به تغییر الگوی مصرف رأی منفی دادند و 12 نماینده هم نظر خاصی در این خصوص نداشتند. البته گروهی از مخالفان هم دلایلی برای این مخالفت داشتند ازجمله محمدرضا پورابراهیمی عضو کمیسیون اقتصادی که معتقد است بیشترین هدررفت آب مربوط به بخش کشاورزی است. به گفته او تمام آبی که از بین می‌رود مربوط به بخش کشاورزی است و اگر می‌خواهیم چنین طرحی را تصویب کنیم باید به این نکته توجه داشته باشیم که چالش اصلی مدیریت منابع آب با ضریب 95درصد در بخش کشاورزی است. این موضوع البته واقعیتی غیرقابل انکار است.
اسراف بیشتر کشاورزها
به گفته ستار محمودی قائم‌مقام وزیر نیرو در کشور ما 55درصد از آب مورد نیاز از طریق منابع زیرزمینی تأمین می‌شود، درحالی‌که یک ریال نیز بابت این آب دریافت نمی‌شود و تنها کشاورز برای استحصال و استخراج آب هزینه پرداخت می‌کند که به هزینه تمام‌شده نمی‌رسد. او تصریح کرد: زمانی در کشور آب زیرزمینی بها داشت، اما در سال 82-83 این بها در مجلس گرفته شد ولی امروز دوباره ضرورت بازنگری نسبت به این موضوع به صورت کامل حس می‌شود چون وقتی کالایی مجانی در اختیار قرار می‌گیرد، قدر آن کمتر دانسته می‌شود. به گفته محمودی در حوزه کشاورزی براساس قیمت تمام‌شده به ازای هر مترمکعب 50 تا 60 تومان هزینه می‌شود و با احتساب قیمت استهلاک، نرخ تمام‌شده تأمین آب به 50 تومان می‌رسد درحالی‌که از مجموع آب در بخش سنتی، نیمه‌مدرن و مدرن کمتر از 5 تومان اخذ می‌شود. به هر حال دلیل این شرایط هرچه باشد این واقعیت را عوض نمی‌کند که موج بحران در راه است و باید کاری کرد.
مگر ترسالی داشته باشیم تا بحران بگذرد
در این خصوص علیرضا نوذری‌پور معاون شرکت آب و فاضلاب استان تهران با تأکید بر این‌که اگر بارندگی در شرایطی نرمال باشد و بیشتر نشود، در دی‌ماه و بهمن‌ماه با مشکل مواجه خواهیم شد، گفت: هنوز مدیریت افت فشار را به صورت سازماندهی شروع نکرده‌ایم بلکه تنها در جاهایی که در شبکه فشار بیش از اندازه بوده، از فشار آب کاسته‌ایم و آن را به نرمال رسانده‌ایم. او مدیریت فشار آب را بستگی به شرایط منابع آبی دانست و گفت: در صورتی که مردم در مصرف آب صرفه‌جویی نکنند و بارش‌ها نیز به خوبی اتفاق نیفتد، اگر ناچار شویم چون برنامه جیره‌بندی آب نداریم مجبوریم برنامه افت فشار را آغاز کنیم. نوذری‌پور با تأکید بر این‌که بارندگی‌های اخیر سهمی در بهبود شرایط منابع آب تهران نداشته است، گفت: حتی اگر بارش‌ها در وضع نرمال باشد، با بحران مواجه‌ایم. چون به دلیل دو‌سال خشکسالی گذشته و از دست دادن آب سدها با وجود بارش نرمال کمبودها جبران نمی‌شود. وی گفت: در شرایطی وضع بهبود پیدا می‌کند که امسال، سال آبی نرمال نباشد بلکه در شرایط ترآبی قرار گیریم و 420 میلیمتر بارندگی داشته باشیم. نوذری‌پور با تأکید بر این‌که سد لار حجم مفید خود را از دست داده است، گفت: تهران همچنان در وضع زرد و در آستانه وضع قرمز قرار دارد.
تقاضا از هیأت‌های عزاداری
بحث آب و کمبود آنچنان جدی است که آبفای تهران از هیأت‌های عزاداری هم خواسته در ایام محرم الگوی مصرف را رعایت کنند. شرکت آب و فاضلاب استان تهران در اطلاعیه خود با اشاره به این‌که بارندگی‌های اخیر نقشی در بهبود شرایط منابع آب تهران نداشته، از شهروندان درخواست کرد در دهه نخست محرم و همزمان با برپایی آیین‌های مذهبی، مسأله رعایت الگوی مصرف را جدی بگیرند. در اطلاعیه این شرکت تأکید شده که به دلیل خشکسالی‌های دو‌سال گذشته و از دست دادن بخش اعظمی از منابع آب سدها، حتی اگر بارش‌ها نرمال باشد، باز هم استان تهران با کمبود منابع آب مواجه است. مسئولان شرکت آبفای تهران از مردم خواسته‌اند در جریان مراسم و آیین‌های مرتبط با سوگواری دهه نخست ماه محرم، کم‌آبی را از یاد نبرند و حرمت آب را که به این ماه گره خورده است، بیش از پیش نگه دارند. به اعتقاد متولیان توزیع آب شرب تهران تنها در شرایطی وضع منابع آبی این استان بهبود پیدا می‌کند که امسال به لحاظ بارش در وضع مناسبی قرار گیریم و نزدیک به ٤٢٠ میلیمتر بارندگی داشته باشیم. اما تاکنون چنین بارشی در تهران سابقه نداشته و متوسط بارش در 46سال گذشته تنها 325 میلیمتر بوده است.