مجید ابهری آسیب‌شناس و متخصص علوم رفتاری

رفتار به‌عنوان وسیله برقراری ارتباط یا ابزار رفع نیازهای فردی و اجتماعی هر فرد است که از خانواده آغاز می‌شود. انسان به‌عنوان موجود آموزنده رفتارها را از طریق الگوهای رفتاری یاد می‌گیرد و سپس با رشد اجتماعی خود آنها را تکامل می‌بخشد. والدین نخستین آموزگاران رفتار مردمی و اجتماعی هستند، معلمان دومین معماران روابط اجتماعی و رفتارهای مرتبط، سپس دوستان، همکلاسی‌ها و همبازی‌ها و در گروه چهارم هنجارفرستان به ‌عنوان گروه‌های مرجع رفتار اجتماعی قرار می‌گیرند و بعد از آن دولتمردان، مسئولان و مدیران پنجمین گروه‌های آموزگار در رفتار اجتماعی هستند.
مشاهده رفتار نامناسب از یک فرد در جامعه باید ضمن کالبدشکافی نقطه ضعف‌یابی شود تا مشخص شود کدامیک از مراحل تکامل به وظیفه خود عمل نکرده‌اند، رفتارهای اجتماعی به وسیله مربیان گفته‌شده آموخته و تمرین می‌شوند و رسانه‌ها مخصوصا رسانه‌های تصویری مربیان آموزش مستمر در رفتار اجتماعی هستند. رعایت رفتار اجتماعی تا حدود 90‌درصد ناشی از استحکام و قدرت سرمایه‌های اجتماعی است که شهروندان نیز می‌توانند در اجرای صحیح و مطلوب آن سهم داشته باشند، وقتی یک همشهری قوانین راهنمایی و رانندگی را رعایت نمی‌کند دیگران می‌توانند نماد اجرای صحیح رفتار برای وی باشند و با زشت شمردن رفتار او مسیر فکری‌اش را اصلاح کنند.
هیچ‌گاه فراموش نمی‌کنم در نخستین ‌سال تحصیل و اقامت در انگلستان روزی کاغذ یک شکلات را ناخودآگاه به خیابان پرتاب کردم؛ خانمی مسن با عصایی که در دست داشت مرا به آن کاغذ اشارت داد و در همان مسیر سطل زباله را نشانم داد. هیچ‌گاه خجالتی که آن روز کشیدم را فراموش نمی‌کنم، حتی وقتی تنها در خیابان هستم چهره آن خانم مقابل چشمانم ظاهر می‌شود و به خودم اجازه نمی‌دهم زباله‌ای را به خیابان پرتاب کنم. متاسفانه گاهی در بزرگراه‌های بین‌شهری کیسه‌ای مملو از زباله را می‌بینیم که توسط یک راننده به بیرون پرتاب می‌شود و حتی ممکن است موجب تصادف و آسیب‌های جدی شود، بنابراین در کنار الگوهای رفتاری و آموزش‌های رسانه‌ای، شهروندان نیز بهترین مربیان اصلاح رفتار اجتماعی هستند. در این صورت می‌توان به حاکمیت رفتارهای صحیح اجتماعی امیدوار بود، همان که در باورهای دینی به نام امر به معروف و نهی از منکر موجود است، اصلی‌ترین ابزار کنترل و اصلاح رفتارهای اجتماعی است.