محمد باقرزاده| ۲۶ اسفند76، اتوبوسی در مسیر اهواز-تهران به ته دره سقوط کرد تا هفت نفر از نخبگان دانشگاه صنعتی شریف که در مسیر بازگشت از بیست ودومین دوره مسابقات ریاضی بودند، جان خود را از دست دهند؛ «مریم میرزاخانی» با جراحاتی سطحی از این حادثه جان سالم به در برد تا شاید به تنهایی جای همکلاسی‌های نخبه‌اش را در ریاضیات پر کند و نام خود را به عنوان نخستین زن برنده مدال فیلدز در دنیا ثبت کند و 20 سال بعد این سرطان باشد که جانش را آرام روی تختش در بیمارستانی در آمریکا بگیرد. دریافت مدالی که از آن به عنوان «نوبل ریاضیات» یاد می‌شود تنها افتخار میرزاخانی نبود و او با کارهای مداومش توانست ریاضیات و حوزه تخصصی‌اش در هندسه را چندین گام به جلو ببرد. «اغلب به نظر می‌رسد که به خاطر پیچیدگی‌ها و ناهمگنی‌های فضاهای مدولی، این غیرممکن است که بشود مستقیم روی آنها کار کرد. اما نه برای میرزاخانی. او شهود هندسی قوی‌ای دارد که به کمک آن می‌تواند مستقیما با هندسه فضاهای مدولی دست و پنجه نرم کند.»؛ این بخشی از بیانیه مطبوعاتی مدال فیلدز درباره شایستگی‌ها میرزاخانی در هندسه است. او که متولد اردیبهشت ۵۶ بود دوران مدرسه‌اش را در ایران با علایق مختلفی پشت سرگذاشت تا به دبیرستان فرزانگان و علاقه ماندگارش به ریاضیات برسد. کسب دو مدال طلای المپیاد ریاضیات دنیا درسال‌های ۹۴ و ۹۵ میلادی در هنگ‌کنگ و کانادا، زمینه ورود میرزاخانی به دانشکده ریاضی دانشگاه صنعتی شریف را فراهم کرد تا دوران کارشناسی را سه ساله به پایان برساند. او که نخستین دختری بود که به تیم المپیاد ریاضی ایران راه یافت؛ نخستین دختری بود که در المپیاد ریاضی ایران طلا گرفت؛ نخستین کسی بود که دو سال مدال طلا گرفت و نخستین فردی بود که در آزمون المپیاد ریاضی جهانی نمره کامل گرفت در سال ۲۰۰۴ مدرک دکتری خود را از دانشگاه هاروارد به سرپرستی «کورتیس مک‌مولن»، از برندگان مدال فیلدز، دریافت کرد تا در ٣١ سالگی و در دانشگاه استنفورد به عالیترین جایگاه دانشگاهی و مقام استادی برسد.
زنی که دیروز و در سن چهل سالگی در گذشت یکی از ۱۰ ذهن جوان برگزیده سال ۲۰۰۵ به انتخاب نشریه «پاپیولار ساینس» در آمریکا بود و در این سال‌ها جوایزی مانند جایزه ستر از انجمن ریاضی آمریکا در سال ۲۰۱۳، جایزه کلی و..کسب کرد هرچند که با جایزه فیلدز نام خود را برای همیشه در تاریخ ثبت کرد. مرگ ناگهانی میرزاخانی آن‌هم تنها چند روز پس از انتشار خبر ابتلا به سرطان‌اش موجی از غم، ستایش او را در شبکه‌های اجتماعی برانگیخت و همچنین پیام‌های تسلیت مقامات مختلف داخلی و خارجی را به همراه داشت؛ «حسن روحانی»، رئیس‌جمهوری ایران در پیامی نوشت: «درگذشت اندوهبار مریم میرزاخانی، نابغه نامدار ریاضی ایران و جهان موجب تألم و تأثر فراوان شد. درخشش بینظیر این دانشمند خلاق و انسان متواضع که نام ایران را در مجامع علمی جهانی طنین انداز کرد، نقطه عطفی در معرفی همت والای زنان و جوانان ایرانی در مسیر کسب قله های افتخار و عرصه های گوناگون بین المللی بود. » علاوه‌براین، رئیس مجلس شورای اسلامی، معاون اول رئیس‌جمهوری، وزیر علوم تحقیقات و فناوری، وزیر بهداشت درمان و آموزش پزشکی و جمعی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی و دیگر مقامات سیاسی و علمی کشور هم در پیام‌های جداگانه‌ای درگذشت این ریاضیدان ایرانی را تسلیت گفتند.
نتيجه كار مريم ميرزاخاني
در قرن هاي آينده ديده خواهد شد
«بيژن ظهوری زنگنه»، استاد رياضي دانشگاه صنعتي شريف درباره تاثيري كه ميرزاخاني در رياضيات گذاشته است به «شهروند» گفت كه او در رياضيات پيشرفته تلفيق هاي جديدي به وجود آورده است كه پيش زمينه كشف هاي آينده را ايجاد مي‌كند:« رشته تخصصي او يك نوع رياضي تلفيقي از چندين رشته پيچيده است. تمام كساني كه مثل او جايزه فيلدز را دريافت كرده اند هم تغييرات شگرفي را ايجاد كرده اند، كار ايشان هم استثناء بوده است و در قرن آينده تاثيرات زيادي را در جهان رقم خواهد زد.»
او همچنين توضيح داد كه حوزه اي كه ميرزاخاني روي آن كار مي كرد رياضي نظري بود و توضيح آن براي عموم ساده نيست:« كشفيات او در حوزه فيزيك نظري تاثير زيادي خواهد داشت ضمن اينكه ايشان نظريه هاي مختلفي را تلفيق كرده اند كه در آينده باعث به هم پيوستگي رشته ها خواهد شد.»بیژن ظهوری زنگنه معتقد است كه مريم ميرزاخاني سفير برجسته اي براي تمدن ايراني است:« تا قبل از اينكه او جايزه فيلدز را دريافت كند پرچم 17 كشور در اين حوزه بالا رفته بود اما در آن سال پرچم ايران هم به همراه برزيل و اتريش بالا رفت و ما تا به حال موفقيتي تا اين حد بزرگ در هيچ حوزه اي نداشته ايم.»
براي دكتراي افتخاري
نتوانست به ايران بيايد
يكي ديگر از استادان دانشگاه صنعتي شريف هم درباره پيشرفت كشفيات مرحوم مريم ميرزاخاني توضيح داد:« اولين مسئله دريافت جايزه فيلدز عنوان اولين زن در جهان و اولين ايراني بود. اين جايزه معادل جايزه نوبل است و به افراد زير 40 سالي داده مي شود كه در رياضيات و در سطح جهاني آن نتايجي شايسته عرضه كرده باشند.»«نظام الدين مهدوي اميري» همچنين به تخصصي كه اين رياضيدان برجسته در آن فعال بوده است اشاره كرد:« هندسه ريماني يك بخش قابل توجه رياضيات است كه او در آن تخصص داشت و به نتايج نويي هم درباره آن رسيد. البته اين نتايج و پيشرفت ها از نظر كاربردي توضيحي ندارد و بيشتر جنبه تئوري، نظري و فلسفي دارد. هندسه ريماني، تعميمي از هندسه در فضاي سه بعدي به فضاهاي گسترده تري است كه از نظر ما شناخته شده نيست اما از ديدگاه رياضي بسيار با اهميت است.»
زماني كه اين رياضيدان توانست جايزه فيلدز را دريافت كند مهدوي اميري در كسوت رياست دانشكده رياضي با او مكاتبه مي كند تا از طرف دانشگاه به او دكتراي افتخاري بدهند اما مریم ميرزاخاني در پاسخ به آنها گفته كه در شرايطي نيست كه بتواند به ايران بيايد:« اصلا در مورد بيماري اش صحبتي نكرد اما ما از طريق دوستان و آشنايان مي دانستيم كه بيماري سرطان دارد. واقعا جاي تاسف دارد كه او زمان بيشتري براي استفاده و عرضه دانش خود نداشت.»