| فهیمه ایلخانی |

آگاه‌سازی مردم از مسائل شهری به‌ویژه مخاطرات ناشی از سوانح طبیعی و حوادث غیرمترقبه، نقش مهمی در کاهش صدمات از  وقوع بحران و خسارات ناشی از آن دارد، آیا سازمان مدیریت بحران در این امر تاکنون موفق عمل کرده است؟  کشور ايران با توجه‌به موقعيت جغرافيايي و زمين‌شناسي، ازجمله 10 كشور سانحه‌خيز جهان به شمار مي‌آيد و همواره بر اثر بروز سوانحي چون سيل، زلزله، خشكسالي، طوفان و ... خسارات جاني و مالي قابل توجهي بر كشور وارد شده است. از همين‌رو، چند سالي است كه راهکارهاي كاهش خطرپذيري و تعديل اثرات سوء سوانح طبيعي در کشور مورد توجه مسئولان و عموم قرار گرفته است و تلاش مي‌شود تا همگام با تجربه‌هاي جهاني در اين حوزه، شاخص ايمني و آمادگي در برابر سوانح طبيعي ارتقاء يابد. در اين ميان، برنامه‌ريزي براي مديريت بحران ازجمله کلانشهر تهران به‌عنوان مركز فعاليت‌هاي سياسي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي كشور از اهميت بسيار بالایی برخوردار است. درست است که حوادث بدون اطلاع قبلي رخ مي‌دهند و قابل پیش‌بینی نیستند، اما می‌توان مخاطرات پس از وقوع را با مدیریت صحیح و هوشمندانه کاهش داد. در اين شرايط بايد همواره برای مواجهه با بحران آمادگي کافي وجود داشته باشد، چراکه هرگونه کمبود و کم‌توجهی و نبود آگاهی عمومی به‌طور حتم هزينه‌هاي جبران‌ناپذيري را متوجه مديريت شهري و مردم می‌سازد. در همین راستا سازمان مدیریت بحران در سال1386 به صورت رسمی آغاز به کار کرد، تا با برنامه‌ریزی درست در جهت آگاه ساختن مردم از انواع حوادث و تبعات آن، مانع بروز آسیب‌های بیشتر پس از وقوع بحران‌ها شود. از این رو این سازمان سعی دارد تا با مدیریت عملیاتی از آشفتگی و برهم خوردن نظم جامعه جلوگیری کند. اما با گذشت سال‌ها از فعالیت این سازمان، هنوز مردم آگاهی لازم برای مقابله با حوداث طبیعی را نیافته‌اند و این موضوع یکی از ضعف‌های این سازمان به‌شمار می‌آید. به عنوان مثال در گفت‌وگویی که با چندتن از مردم در محیط‌های مختلف داشتیم، عده‌ای از کار این سازمان یا اطلاع نداشتند یا معتقد بودند، هیچ عکس‌العمل مثبتی برای بالا بردن آگاهی مردم در مقابل بحران‌ها تاکنون از سوی سازمان‌های مرتبط به‌خصوص در حوزه مدیریت‌بحران صورت نگرفته است. برخی هم می‌گفتند: فقط اسم این سازمان را شنیده‌اند و می‌دانند ایران هم سازمان مدیریت بحران دارد و هرسال در مدارس مانورهای آزمایشی به صورت نمایشی برگزار می‌شود، اما به‌دلیل فقدان تبلیغات مناسب و نبود توجه به ساخت و ارایه برنامه‌های رسانه‌ای در بخش مدیریت بحران و آموزش همگانی (به‌خصوص از سوی رسانه ملی و عمومی از جمله، «تلویزیون») اطلاع دقیقی از کار و نحوه فعالیت این نوع سازمان‌ها در اختیار عموم قرار ندارد.در این میان حرف یکی از آنها برایمان جالب بود که گفت: اکثر کشورها به‌خصوص آنهایی که بیشترین حوادث و بحران‌ها را در طول‌ سال تجربه می‌کنند، در شهرهای خود مکانی را برای اسکان افراد و شهروندانشان درنظر گرفته‌اند که در مواقع ضروری از این مکان‌ها برای اسکان و تأمین رفاه و سلامت افراد آسیب‌دیده مورد استفاده قرار می‌گیرد، این مکان‌ها به تجهیزات پزشکی و... مجهز هستند، اما در کلانشهری مثل تهران، این فضا نه‌تنها وجود ندارد و حتی تعریف هم نشده است، بلکه مردم نمی‌دانند اگر با مشکلی مثل زلزله که دیر یا زود گریبان پایتخت‌نشینان را خواهد گرفت، چگونه مواجه شوند و در مقابل با بحران‌هایی نظیر آن، چه باید بکنند؟ به‌نظر می‌رسد سازمان مدیریت بحران به‌تازگی در زمینه پیشگیری، برنامه‌هایی را در برخی از مناطق تهران درنظر گرفته است و یکی از کارهای خوبی که در این زمینه انجام شده، تأسیس «گروه دوام» است. این گروه در 5 منطقه منتخب شهر تهران (4، 6، 8، 10 و 17) به صورت آزمایشی آغاز به کار کرده است، در اين طرح آزمايشی، 50 تا60 نفر از ساكنان واجد شرايط محلات مناطق منتخب پس از طی دوره‌های آموزشی مرتبط با بحران و مديريت که شامل امداد و نجات، كمك‌های اوليه، اطفای حريق‌و...، می‌شود، به صورت «گروه داوطلب واكنش اضطراری محله دوام» را تشكيل می‌دهند تا در مواقع لزوم به مدیریت بحران محله‌های خود کمک کنند. هدف نهایی این پروژه، تقویت ظرفیت ساکنان محلات در زمینه  آمادگی، واکنش و بازسازی پس از حوادث، برای کاهش مخاطرات از طریق ایجاد و مرتبط کردن ظرفیت مقابله ساکنان محلی و سپس برقراری ارتباط این شبکه ارتباطی با  دفاتر ستادهای مدیریت بحران مناطق و درنهایت سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران است. این امر ضروری است تا این فرآیند به شکل فراگیر در کلانشهرهای ایران برای مقابله با بحران و حوادث غیرمترقبه به سرعت عملیاتی شود.