آیدا پیغامی- شهروند حقوقی| سالانه افراد بسیار زیادی به دلایل مختلف اعم از تفریح و درمان و گذراندن دوره‌های آموزشی به کشورهای مختلف سفر می‌کنند. نخستین قدمی که افراد باید پس از مشخص‌کردن مقصد و جمع‌آوری هزینه سفر خود انجام دهند این است که اجازه لازم برای سفرکردن به آن کشور را از سفارتخانه مرتبط دریافت کنند. به همین منظور افراد باید ابتدا وقتی برای ارایه مدارک و مستندات خود برای سفر به کشور مورد نظر از سفارتخانه‌ها بگیرند. بنابراین مهم‌ترین و اساسی‌ترین گام برای رفتن از یک کشور به کشور دیگری گرفتن وقت ویزا یا مصاحبه برای ارایه مدارک و مستندات لازم است. متاسفانه در چند‌سال اخیر گرفتن وقت ویزا برای یک‌سری از کشورها آن‌قدر سخت شده که کاری که باید به راحتی برای افراد انجام شود برای مسافران تقریبا به امری غیرممکن بدل شده به همین دلیل این کار را به آژانس‌ها و واسطه‌های فروش وقت ویزا سپرده است. این واسطه‌ها که اغلب در اطراف سفارتخانه‌ها ایستاده‌اند در قبال دریافت مبالغ بسیار بالا که گاهی به 500دلار می‌رسد، کاری که شما می‌توانستید بدون هزینه انجام دهید را با ضمانت در زمان بسیار کوتاه راه می‌اندازند.
هنوز مدت‌زمان زیادی از موضوع فروش وقت سفارت آلمان توسط کارکنان این سفارتخانه و اعلام غیرقانونی بودن فعالیت این واسطه‌ها از طرف وزارت امور خارجه نمی‌گذرد که سفارت‌های دیگر هم دچار این معضل شده‌اند. سفارت کانادا و انگلستان هم از این قاعده مستثنی نیستند. با این‌که سفارت انگلستان پس از بازگشایی دوباره در ایران اعلام کرد که به تمام شهروندان ایرانی وقت مصاحبه و ویزا می‌دهد، اما فقط ظاهرا ادعای این کار را دارد و عملا از اعطای وقت مصاحبه و ویزا به شهروندان ایرانی ممانعت می‌کند. این موضوع از برخورد سفارت انگلستان با بازمانده‌های قربانیان برج گرنفل کاملا مشخص است. به دلیل ایجاد همین محدودیت‌ها از طرف سفارتخانه انگلستان برای شهروندان ایرانی، بازار خریدوفروش وقت ویزا و اعطای ویزا به وسیله دلال‌ها و واسطه‌ها بسیار داغ شده است و این موضوع تا جایی ادامه پیدا کرد که منجر به تهیه و امضای طومار جهت اعتراض به این کار غیرقانونی شد و وزارت امور خارجه در بیانیه‌ای به واسطه‌های این کار اخطار داد و فعالیت آنها را غیرقانونی خواند.
دزدی در روز روشن
مهزاد الیاسی کسی است که کمپین حق سفر داریم را در شبکه اجتماعی به راه انداخته و برای اعتراض طوماری هم تهیه کرده است. در ادامه داستان او را خواهیم خواند
چه موضوعی برای شما پیش آمد که باعث شد به این روند اعتراض کنید؟
خواهر من به دلیل مشکلاتی در بیمارستانی در لندن بستری شد و شخصی باید دایما مراقب او می‌بود. این کار باید سریعا انجام می‌شد، به همین دلیل من وقتی نداشتم که برای گرفتن ویزا به دوبی و ترکیه بروم، زیرا برای دریافت ویزا از این طریق باید حدود 10روز را در کشورهایی که نام بردم، می‌ماندم. به همین دلیل مجبور شدم برای گرفتن وقت ویزا به واسطه‌های فروش وقت مراجعه کنم.
شما چگونه متوجه شدید که این واسطه‌ها وجود دارند و چه مبلغی را برای گرفتن وقت دریافت کردند؟
ما از طریق یک آژانسی که دوستانم قبلا از آن وقت سفارت گرفته بودند، اقدام به خریدن وقت کردیم. آن آژانس حدود 350دلار، هم برای نوبت گرفتن و هم برای پول ویزایی که قرار است از سفارت بگیریم از من دریافت کرد تا بتواند این کار را سریع‌تر انجام دهد، زیرا عملا از طریق سایت انگلستان در ایران نمی‌توان این کار را انجام داد. من حتی تلاش زیادی در این رابطه از نقاط مختلف دنیا انجام دادم، ولی متاسفانه صفحه سفارت انگلستان به‌طور معمول به هیچ‌عنوان برای ایرانیان باز نمی‌شود و به همین دلیل عملا هیچ راه دیگری برای این‌که بتوان از ایران برای گرفتن ویزای انگلستان اقدام کرد، وجود ندارد. در صورتی که خود من دفعات قبل به دلیل مشابه از سفارت فرانسه و سفارت‌های کشورهای اروپایی اقدام کردم و با برخورد بسیار خوب کارکنان سفارت مواجه شدم و زمانی که مورد من را دیدند، سریع‌تر از باقی افراد به آن رسیدگی کردند. اما وقتی به سفارتخانه انگلستان مراجعه کردم و از آنها خواستم مورد من را بررسی کنند، آنها توجهی نکردند و حتی به من گفتند که می‌توانم برای دریافت ویزا به دوبی و ترکیه مراجعه کنم که خب شاید هر کسی نتواند به دلیل شرایط زمانی و مالی مدت زیادی را به ترکیه یا دوبی برود. یکی از موضوعاتی که من را بسیار عصبانی کرد این بود که سفارت انگلستان فقط به ظاهر ادعا می‌کند که از طریق مرکز «وی‌اف‌اس» در ایران به متقاضیان ویزا می‌دهد، به همین دلیل عملا این اقدام به دست آژانس‌ها و واسطه‌ها افتاده است و این موضوع ادعایی واهی و ریاکاری بزرگی است. درنهایت ویزای من برگشت خورد و دلیل برگشت آن هم مجردبودن من بود و دقیقا ذکر شده بود که «علاقه‌های من به کشوری که در آن زندگی می‌کنم به دلیل این‌که مجرد هستم، محکم نیست.» جالب این‌جاست که بدانید موارد مشابه من که به دلیل مجردبودن ویزای آنها برگشت خورده، زیاد است، این در صورتی است که در آمار تعداد ایرانیانی که به کشورهای اروپایی سفر کرده‌اند و بعد پناهندگی گرفتند، آنقدری نیست که آنها بخواهند این دلایل را بهانه‌ای برای ویزا ندادن کنند.
چگونه به فکر اعتراض و تهیه طومار افتادید؟
برگشت خوردن ویزای من به دلایلی که گفتم مرا بسیار ناراحت کرد و به این فکر کردم که این مسأله تنها مسأله من نیست و در سفرهایی که داشتم به تجربه‌های آدم‌های دیگر برخورد کردم. بسیاری از افراد می‌گویند که «حق سفر» که از آن صحبت کردم، درست نیست و ویزا یک لطفی است که کشورها به افراد کشورهای دیگر می‌دهند. ولی به‌نظر من این موضوع درست نیست و تمام انسان‌ها باید بتوانند به هر جایی که خواستند سفر کنند. بعد از این موضوع به دلیل عقایدی که داشتم و می‌فهمیدم که این کار اشتباه است، تصمیم گرفتم به نوبه خودم به این موضوع اعتراض کنم. اگرچه در ابتدا اصلا فکر نمی‌کردم که آدم‌های زیادی با من همراه شوند، در صورتی که در طول یک‌روز حدود 3هزار نفر طومار را امضا کردند و وزارت امور خارجه به این موضوع جواب داد. البته این کار من به تهیه طومار خاتمه پیدا نکرد و به همین منظور با افرادی که از این مورد خسارت دیده بودند، صحبت کردم و آن را با روزنامه‌ها به اشتراک گذاشتم و باز هم به این کار ادامه خواهم داد. وزارت امور خارجه در بیانیه‌ای که صادر کرده به این موضوع اشاره کرده بود که شهروندانی دلسوز که قصد اصلاح چنین امری را دارند، این کار را انجام دادند. البته من نقل به مضمون گفتم و فکر می‌کنم در حقیقت این موضوع حس شد که این حرکت اجتماعی دلسوزانه شروع شد و روند سالمی است.
دلالی یک شغل است
با وجود این‌که باب ششم قانون تجارت به موضوع دلالی اختصاص یافته و در بند 3 ماده 2 این قانون تعریفی برای دلالی ارایه شده و هر قسم از عملیات دلالی را فعالیت تجاری شمرده است، اما این نوع دلالی موقعیتی را برای افراد نیازمند وقت سفارتخانه موردنظر و مسافران ایجاد می‌کند که کاری که این افراد می‌توانند به‌راحتی و رایگان انجام دهند باید به سختی و در قبال صرف هزینه‌های گزاف انجام می‌دهند. با این حال وزارت امور خارجه در چند‌سال اخیر در این زمینه اظهارنظر کرده است و هرگونه فعالیت در این زمینه را غیرقانونی دانسته است اما با وجود این‌که محدودیت‌های سفارت انگلستان باعث شده افراد برای خرید وقت به این واسطه‌ها مراجعه کنند. حال با توجه به این موضوع، تبعات حقوقی فعالیت این افراد چه خواهد بود و دولت ایران در برابر شهروندان خود چه وظایف قانونی دارد. برای یافتن پاسخ این سوالات سراغ سخنگوی وزارت امور خارجه و کارشناس حقوق بین‌الملل رفتیم که در ادامه آن را خواهیم خواند.
فعالیت واسطه‌‌گران فروش وقت ویزا غیرقانونی است
بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه در گفت‌وگو با «شهروند» در پاسخ به این سوال که هفته گذشته وزارت امور خارجه اخطاری به واسطه‌ها و سوداگران روادید داده است و در این اخطار از غیرقانونی‌بودن فعالیت این افراد می‌گوید، این اخطار دقیقا پس از تهیه طومار توسط یکی از افرادی که به دلایلی مجبور به سفر به کشور انگلستان بود و به این منظور مجبور به خرید وقت از همین واسطه‌ها شده بود، رخ داده است، آیا این اقدام وزارت امور خارجه ارتباطی با موضوع تهیه طومار در فضای مجازی دارد یا این اقدامی کاملا مستقل است، گفت: خير، هيچ ارتباطي با فرد موردنظر شما و يل طوماري كه احتمالا درحال تهيه‌شدن بوده است، ندارد. دوبار طي ماه‌هاي گذشته در جلسات سخنگويي در پاسخ به پرسش خبرنگاران در اين خصوص اظهارنظر كردم و قبل از آن نيز طي بيانيه‌اي كه از سوي وزارت امور خارجه صورت گرفت، هشدار‌هاي لازم به شهروند‌هاي عزيز ايراني براي توجه لازم به اين‌گونه باند‌هاي مافيايي مدعي دريافت رواديد از برخي سفارتخانه‌هاي خارجي در تهران را منتشر كرديم. اخيرا نيز با توجه به دريافت گزارشات و مستندات مردمي و با توجه به استمرار فعاليت اين‌گونه سوداگران در حاشيه دفاتر كنسولي به برخي از نمايندگي‌هاي خارجي در تهران مجددا هشدار‌هاي لازم داده شد. اين مواضع هيچ‌گونه ارتباطي با فعاليت هيچ گروه و فرد خاصي نداشته و روح حاكم بر آنچه وزارت امور خارجه و شخص سخنگو مطرح شد، در چارچوب حقوق و شأن هموطنان عزيز ايراني بوده و امري كاملا مستقل و براساس داده‌ها و يافته‌هاي اطلاعاتي و گزارشات مردمي بوده است.
رئیس مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای وزارت امور خارجه در پاسخ به این سوال که در اخطاری که وزارت امور خارجه به واسطه‌ها و سوداگران روادید داده، گفته شده که اقدامات این افراد غیرقانونی است، اما واسطه‌ها آزادانه اقدام به فروش وقت روادید به افرادی که نیاز به سفر به کشور موردنظر را دارند، می‌کنند، چه موضوعی باعث می‌شود این واسطه‌ها به‌راحتی به فعالیت خود در اطراف سفارتخانه‌ها ادامه دهند، بیان کرد: قطعا اين‌گونه اقدامات غيرقانوني و به نوعي سركيسه‌كردن مردم متقاضي دريافت ويزا تلقي مي‌شود. هزينه صدور رواديد طبق تعرفه‌هاي تعريف‌شده بين دو كشور رقمي كاملا مشخص است. در پي اقدامات قبلي وزارت امور خارجه و هشدار‌هايي كه داده شد، اين موضوع با كمك برخي سفارتخانه‌هاي دول خارجي در تهران رو‌به كاهش نهاد، اما متاسفانه هنوز در كنار برخي از اين سفارتخانه‌ها به بهانه تعيين زماني زودتر از زمان ارایه‌شده به فرد ايراني ارقامي را به صورت غيرقانوني و بيش از صدها يورو دريافت مي‌کنند و تنها هنر برخي از آنان آن است كه زمان تعيين وقت تحويل مدارك خود به بخش كنسولي اين نمايندگي‌ها اگر صادقانه برخورد کرده باشند، در حد چندروز به جلو مي‌اندازند. گروه‌هاي ديگري نيز از اين‌گونه سوداگران غيرقانوني با وعده دريافت ويزا از آن كشور‌ها مبالغ غيرمنطقي و بي‌جايي را طلب مي‌کنند كه همه اين نوع فعاليت‌ها امري خلاف و غيرقانوني و اصولي است. متاسفانه در برخي موارد گزارش‌هايي وجود دارد كه اين عناصر دلال و سوداگر با برخي از افراد مسئول در داخل اين‌گونه سفارتخانه‌ها مرتبط هستند كه اسناد اين‌گونه خطاها درحال جمع‌آوري است. در مورد اين‌كه چرا اين واسطه‌ها به راحتي فعاليت خود را ادامه مي‌دهند، بايد گفت با تذكرات قبلي برخي از مشكلات حل‌وفصل شده است.
بهرام قاسمی در انتها در پاسخ به این سوال که وزارت امور خارجه تابه‌حال چه اقداماتی درخصوص مقابله با این واسطه‌ها انجام داده است، گفت: وزارت امور خارجه برنامه‌هاي متعددي براي مقابله با اين ناهنجاري تهيه کرده و آن را به مرحله عمل مي‌رساند. مدتي است در تماس‌هايي كه با برخي از اين سفارتخانه‌ها وجود داشته، موضوع براي آنان تبيين شده و آنان نيز همكاري‌هاي لازم را آغاز کرده‌اند، ولي موانعي بر سر راه مقابله با اين پديده بي‌رحمانه وجود دارد. اين موضوع نه‌تنها در وزارت خارجه كه در ساير نهاد‌هاي ذيربط كشور درحال پيگيري است و در اين‌جا جا دارد از سفارتخانه‌هايي كه در كمك به مقابله با اين عناصر نامربوط همكاري خوبي با وزارت امور خارجه داشته‌اند، تشكر کنم.