تهمینه انصاری-شهروند| در جهانی که خشونت نیروهای نظامی همه روزه جای هزاران خانواده و زندگی آرامشان را گرفته است، زمان آن رسیده که همه برای همراهی با پناهندگان دست به کار شویم و داوطلب همدلی با آنها باشیم. برای این کار، آژانس پناهندگان سازمان ملل در ژوئن 2016 طوماري را امضا و درخواست «همراه با پناهندگان   #withrefugees» را برای ارسال پیام خود به دولت‌ها راه‌اندازی کرد. در این طومار از مسئولان خواسته شد تا همراه با هم کار کنند و سهم عادلانه‌ای از خود در حق پناهندگان انجام دهند. در روز جهانی پناهندگان که هر‌ سال در بیستم ژوئن برگزار می‌شود، ما قدرت، شجاعت و پشتکار میلیون‌ها پناهنده را گرامی می‌داریم. امسال، روز جهانی پناهندگان، لحظه کلیدی برای عموم مردم خواهد بود. عموم مردمی که به حمایت از خانواده‌های ناچار به فرار و گریختن از وطن و خانه خود به پاخاسته‌اند.
زمینه روز بین‌المللی پناهندگان
در هر دقیقه، 24 نفر همه چیز خود را  برای فرار از جنگ، آزار و اذیت یا ترور پشت‌ سر می‌گذارند. انواع مختلفی از افرادی که به زور ناچار به آوارگی می‌شوند، وجود دارد.  
پناهندگان: بنا بر کنوانسیون 1951 پناهندگان سازمان ملل متحد، پناهنده کسی است که از خانه یا کشور خود به دلیل ترس از آزار و تعقیب گریخته است. این ترس ریشه در قومیت، مذهب، ملیت، عضویت در یک گروه اجتماعی خاص یا عقاید سیاسی دارد. بسیاری از پناهندگان برای فرار از بلایای طبیعی یا اثرات ساخته دست بشر در تبعید به سر می‌برند.
پناهجویان:  پناهجویان هم مدعی هستند که پناهنده هستند و از خانه‌های خود مانند کاری که یک پناهنده انجام می‌دهد، گریخته‌اند؛ اما ادعای آنها برای شباهت به وضع پناهندگان هنوز به صورت قطعی در کشور مورد ارزیابی قرار نگرفته است که آنها به چه دلیلی فرار کرده‌اند.
آوارگان داخلی: آوارگان داخلی افرادی هستند که از مرزهای بین‌المللی عبور نکرده‌اند اما به یک منطقه دیگر مهاجرت کرده‌اند و از داخل کشور خود می‌توانند با خانه و خانواده خود تماس بگیرند.
افراد بدون تابعیت: افراد بدون تابعیت، ملیت شناخته‌شده‌ای ندارند و به هیچ کشوری تعلق ندارد. وضعیت بدون تابعیتی معمولا توسط تبعیض علیه گروه‌های خاصی ایجاد می‌شود. عدم شناسایی و گواهی شهروندی می‌تواند آنها را از دسترسی به خدمات مهم دولتی، ازجمله بهداشت و درمان، آموزش یا اشتغال محروم کند.
بازگشته‌ها: بازگشته‌ها، پناهندگان سابقی هستند که پس از زمان تبعید به کشور و وطن خود بازمی‌گردند. بازگشته‌ها نیاز به حمایت مداوم و کمک برای استقرار مجددشان دارند تا جایی که بتوان از بنای مجدد زندگی آنها در خانه‌هایشان اطمینان حاصل کرد.
اقدامات سازمان ملل متحد
کنوانسیون پناهندگان 1951 و پروتکل 1967؛ پناهندگان از آسیب‌پذیر‌ترین مردم در جهان هستند. کنوانسیون 1951 پناهندگان و پروتکل 1967 به حفاظت از آنها کمک خواهد کرد. این قوانین تنها ابزار حقوقی جهانی هستند که به‌صراحت جنبه‌های مهم زندگی یک پناهنده را پوشش می‌دهند. با توجه به مفاد این قوانین، پناهندگان شایسته حداقل‌هایی برای زندگی مثل استانداردهای درمانی که یک تبعه خارجی دارد، هستند.
کنوانسیون 1951 شامل حقوق و همچنین تعهدات پناهندگان  به کشور میزبان آنها است. سنگ بنای کنوانسیون 1951 بر اصل عدم اجبار است. با توجه به این اصل، یک پناهنده نباید به کشوری که در آن با تهدیدات جدی برای زندگی یا آزادی‌اش مواجه می‌شود، بازگردد. این حفاظت برای پناهنده‌هایی که خطری برای کشور محسوب می‌شوند یا به جرم سنگینی محکوم هستند، نخواهد بود.
حقوق مندرج در کنوانسیون 1951 عبارتند از:  
*حق عدم اخراج از کشور، به جز در شرایط معین و موکدی که تعریف شده است
*حق عدم مجازات برای ورود غیرقانونی به خاک کشوری که به آن متعهد شده‌اند
*حق کار
*حق مسکن
*حق تحصیل
*حق بهره‌برداری از امداد و کمک‌رسانی عمومی
*حق آزادی مذهب
*حق دسترسی به دادگاه
*حق آزادی رفت و آمد به خاک کشوری که در آن هستند
*حق دارا بودن هویت و مدارکی برای مسافرت
برخی از حقوق اساسی، ازجمله حق اجباری حفاظت از خود برای همه پناهندگان اعمال می‌شود. یک پناهنده حقوق دیگری هم در کشور میزبان دارد که به میزان مدت زمانی که در یک کشور می‌ماند، بستگی دارد. هر چه مدت زمان بیشتری در یک کشور بمانند، حقوق بیشتری نیاز دارند.
آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد
آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد در تاریخ 14 دسامبر ‌سال 1950 توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد تأسیس شد. این آژانس موظف به هدایت و هماهنگی اقدامات بین‌المللی برای حفاظت از پناهندگان و حل‌وفصل مشکلات پناهندگان در سراسر جهان بود. هدف اصلی آن  حفاظت از حقوق و رفاه پناهندگان است. این آژانس همچنین تعهد خدمت به افراد بدون تابعیت را هم دارد. مأموریت این آژانس که آن را از سایر فعالان این اقدام بشردوستانه تمییز می‌دهد، نیاز به حفاظت بین‌المللی به پناهندگانی است که از حمایت دولت‌های خود برخوردار نیستند. همچنین همکاری و حمایت بین‌المللی مورد نیاز برای تکمیل تلاش‌های کشور میزبان که مسئولیت اصلی رفع نیازهای پناهندگان را به عهده دارد، به رسمیت می‌شناسد. در ‌سال 1954، آژانس پناهندگان، جایزه صلح نوبل را برای کار داوطلبانه خود در اروپا به دست آورد. در ‌سال 1956، در جریان انقلاب مجارستان، 000/20 نفر به کشور همسایه اتریش فرار کردند. آژانس پناهندگان برای اسکان مجدد آنها اقدام کرد. این قیام و پیامدهای آن، راهی برای سازمان‌های بشردوستانه برای مبارزه با بحران پناهندگان در آینده گشود. در طول 1960، استعمار آفریقا، مولد نخستين بحران پناهندگان متعدد قاره شد. از دو دهه پیش، به افراد بی‌خانمان در آسیا و آمریکاي لاتین هم کمک‌رسانی شده بود. در ‌سال 1981، جایزه صلح نوبل دوم برای کمک‌ها به پناهندگان در سراسر جهان به این آژانس اهدا شد. از آغاز قرن 21، کمک‌رسانی آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد به بحران پناهندگان بزرگ در آفریقا، خاورمیانه و آسیا انجام شد. در برخی از نقاط جهان، ازجمله آفریقا و آمریکاي لاتین، کنوانسیون 1951 آژانس پناهندگان به وسیله ابزار قانونی منطقه‌ای تقویت شد. آژانس  پناهندگان در حال حاضر بیش از 10 هزار و هشتصد عضو از کارکنان خود دارد. درمجموع در 128 کشور با بودجه‌ای که در ‌سال نخست300 هزار دلار و در سال‌های بعدی یعنی‌ سال 2016 به رشد 6.54‌ میلیارد دلاری رسید، فعالیت می‌کند. در ‌سال 2015، شصت‌وپنجمين‌ سالگرد تأسیس این آژانس جشن گرفته شد. این آژانس کمک به بیش از 50‌میلیون پناهنده برای ساختن مجدد زندگی‌شان را در کارنامه کاری خود دارد.
بنای دوباره زندگی بر پایه صلح و احترام
آژانس پناهندگان، تأمین حفاظت قانونی از پناهندگان را به عهده دارد. همچنین به دنبال راه‌ حل‌های طولانی‌مدت برای مشکلات آنها با کمک به بازگشت به خانه‌های‌شان یا اقامت در کشورهای دیگر است. هدف این آژانس هم کمک به بازسازی زندگی در صلح و کرامت پناهندگان و دیگر افراد ناچار به آوارگی است. آژانس با هدف تقویت و حمایت از حقوق همه مردم آواره، ازجمله زنان، کودکان، افراد مسن و افراد معلول فعالیت می‌کند. آنها به دنبال گرد هم آوردن مجدد خانواده‌ها و حفاظت از آوارگان و پناهنده‌ها از سوءاستفاده جنسی، خشونت و استخدام در ارتش و ارایه خدمات آموزشی، بهداشتی و غیره هستند. هنگامی که هجوم گسترده‌ای از پناهندگان یا آوارگان داخلی در یک منطقه وجود دارد، این آژانس این امکان را دارد که 300 نفر از پرسنل ماهر خود را در کمتر از 72 ساعت پس از بحران، اعزام و آماده عملیات امدادی برای پناهندگان و آوارگان داخلی با تهیه پناهگاه اضطراری، اردوگاه‌های پناهندگان، مراکز جمعی، پناهگاه‌های موقتی و ارایه اقلام اساسی، ازجمله چادر و پتو کند. آژانس پناهندگان سازمان ملل در ساخت درمانگاه، مدرسه و چاه آب برای ساکنان پناهگاه‌ها کمک و دسترسی آنها به مراقبت‌های بهداشتی و حمایت‌های روانی- اجتماعی در دوران تبعید را فراهم می‌کند.
آژانس به چه کسانی کمک می‌کند؟
هدف اصلی در آژانس پناهندگان حفاظت از حقوق و رفاه افرادی است که مجبور به فرار از وطن خود شده‌اند. این آژانس همراه با همکاران خود و جوامع بشردوستانه دیگر، از این‌که همه حق درخواست پناهندگی و یافتن پناهگاه امن در یک کشور دیگر را دارند، اطمینان حاصل می‌کند. همچنین برای تأمین راه ‌حل پایدار برای امنیت تلاش می‌کند. برای بیش از نیم‌قرن، آژانس به میلیون‌ها نفر از مردم برای بنای زندگی مجدد آنها کمک کرده است. این مردم عبارتند از مهاجران، بازگشته‌ها، بدون تابعیت‌ها، آوارگان داخل کشور و پناهجویان. تأمین حفاظت، سرپناه، بهداشت و آموزش پناهندگان برای این آژانس بسیار مهم، التیامی بر زخم‌های آنان و نمایانگر آینده‌ای روشن‌تر بوده است.
آژانس در چه مکان‌هایی کمک خواهد کرد؟
در 128 کشور در سراسر جهان و 10 هزار و هشتصد نفر از کارمندان، از پایتخت‌های بزرگ تا مکان‌های دور و اغلب خطرناک مشغول فعالیت هستند. هر کجا که پناهندگان می‌رسند، این آژانس با دولت برای اطمینان از کنوانسیون 1951 پناهندگان همکاری نزدیکی دارد. تنها بیش از هفت‌درصد از کارکنان در ژنو هستند. مابقی همراه با مراکز خدمات جهانی در بوداپست، کپنهاگ و عمان از وظایف کلیدی اداری حمایت می‌کنند. 87‌درصد از کارکنان به قربانیان آوارگی کمک می‌کنند. همه به‌عنوان یک تیم، برای کمک به پناهندگان و بی‌پناهان جهان سخت کار می‌کنند. موارد عملکرد اضطراری آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد در جمهوری آفریقای مرکزی، اروپا، عراق، سودان جنوبی، سوریه و یمن خواهد بود. عمده اقدامات آژانس در زمینه‌های تغییرات آب و هوا، آموزش، حفاظت و  نگهداری، مهاجرت و ساخت پناهگاه، محیط‌ زیست و بلایا خواهد بود.
آژانس و آوارگان فلسطینی
طبق آمارها در ‌سال 2011، حدود 15.2‌میلیون نفر پناهنده تخمین زده شد که 4.8‌میلیون از آنها پناهنده‌های فلسطینی هستند که در سامانه تأمین رفاه سازمان ملل ثبت شده‌اند. آژانس پناهندگان برای آوارگان فلسطینی ثبت‌نام شده در خاورمیانه کمک‌ها و حفاظت خود از آنها را فراهم می‌کند. قسمت تامین‌کننده رفاه آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد آموزش، بهداشت و درمان، خدمات اجتماعی، زیرساخت و بهسازی اردوگاه‌ها و حمایت از آنها در واکنش‌های اضطراری، ازجمله در درگیری‌های مسلحانه را بر عهده دارد.
با آمار و ارقام
اکنون شاهد بالاترین سطح از آوارگان و پناهندگان هستیم. در مجموع 5.63میلیون نفر در ‌سال 2015  به‌ناچار از خانه و وطن خود گریخته‌اند. 21.3‌میلیون نفر پناهنده هستند که از این تعداد 16.1‌میلیون نفر تحت تعهد آژانس پناهندگان و 5.2‌میلیون نفر پناهنده فلسطینی در بخش تأمین رفاه آژانس ثبت‌نام شده‌اند. 10‌میلیون نفر بدون تابعیت زندگی می‌کنند. به 107هزار نفر برای ساخت و استقرار مجدد در‌ سال 2015 امدادرسانی شده است.
آمار منطقه‌ای پناهندگان
* 39‌درصد از خاورمیانه و آفریقای شمالی
*29‌درصد از آفریقا
*14درصد آفریقا و اقیانوس آرام
*12‌درصد آمریکا
*6درصد اروپا
53‌درصد پناهندگان از 3 کشور زیر آواره شدند:  
4.9‌میلیون نفر از سوریه
2.7‌میلیون نفر از افغانستان
1.1‌میلیون نفر از سومالی
کشورهای در رأس میزبانی از پناهندگان
2.5‌میلیون نفر از ترکیه
1.6‌میلیون نفر از پاکستان
1.1‌میلیون نفر از لبنان
400/979 نفر از ایران
100/736  نفر از اتیوپی
100/664 نفر از اردن
تعداد بی‌سابقه 3.65میلیون نفر در سراسر جهان مجبور به ترک خانه‌های خود شده‌اند. در میان نزدیک به 21.3‌میلیون پناهنده، بیش از نیمی از آنها زیر 18‌سال سن دارند. همچنین 10‌میلیون نفر بدون تابعیت که دسترسی به حقوق اساسی مانند آموزش، بهداشت و درمان، اشتغال و آزادی عمل ندارند، وجود دارند.
در جهانی که روزانه نزدیک به 34 هزار نفر به‌عنوان نتیجه‌ای از درگیری یا آزار و اذیت آواره می‌شوند، فعالیت در آژانس پناهندگان سازمان ملل بسیار مهم است.
همین حالا با   #withrefugees(با پناهندگان) همراه و همدل شوید.