محمود اشرفی روزنامه‌نگار

توسعه همه‌جانبه نیازمند زیست سیاسی در منطقه‌ای به‌دور از تنش است؛ تنش‌هایی که گاه به آشوب و درگیری‌های نظامی می‌انجامد. توسعه ملی نیازمند روابط دوستانه با کشور‌های منطقه مبتنی بر همکاری دوجانبه و حسن همجواری است. همکاری در فضایی به‌دور از تنش سیاسی و نظامی شکل می‌گیرد. اراده ملی برای توسعه وقتی با شرایط مناسب منطقه‌ای در هم می‌آمیزد، مطلوب‌ترین وضع را برای توسعه همه‌جانبه به وجود می‌آورد. بنابراین اراده ملی برای توسعه به‌تنهایی برای پیشرفت کافی نبوده و کشور خواهان توسعه نمی‌تواند برکنار از تلاطمات سیاسی و نظامی منطقه به‌ویژه رویداد‌های‌ ناخوشایند در کشور‌های دارای اتصال ارضی باشد. پدیده همکاری دوجانبه و کنش‌های سیاسی منجر به حسن همجواری در یک کشور آشوب‌زده هیچ‌گاه شکل نخواهد گرفت. در چنین شرایطی هر منطقه‌ای نیازمند یک گرانیگاه سیاسی است. ثبات سیاسی نخستین گام در شکل‌گیری گرانیگاه سیاسی منطقه به‌شمار می‌رود؛ ثباتی که برآمده از اراده ملی برای حفظ تمامیت ارضی است. بدین‌گونه ایران اکنون گرانیگاه سیاسی و نقطه تعادل استراتژیک منطقه است. یک موقعیت ژئو استراتژیک که از دیرباز برخوردار بوده است. علت شکل‌گیری چنین موقعیتی را باید در تاریخ حیات سیاسی ایران جست‌وجو کرد. ثبات و آرامش ایران برآمده از تاریخ سیاسی-  اجتماعی پرآوازه آن است. این تاریخ متضمن حفظ تمامیت ارضی و شکل‌گیری حکومت مرکزی قدرتمند است. اقوام ایرانی راز و شیوه پایداری ملی و حفظ تمامیت ارضی را همواره در قدرتمندی دولت مرکزی جست‌وجو کرده‌اند. این در حالی است که بسیاری از کشور‌های منطقه در گردابی از تمایلات گوناگون برخاسته از قومیت‌ها و گرایش‌های گوناگون دست و پا می‌زنند.
فرآیند رشد و توسعه کشور‌های منطقه با اتکا به آرامش و ثبات ایران به عنوان گرانیگاه سیاسی منطقه صورت گرفته است. فرآیند توسعه در عربستان‌سعودی، امارات متحده عربی، بحرین، قطر و ترکیه با استفاده از مزیت رانت ژئو استراتژیکی که در منطقه داشته‌اند به انجام رسیده است. این مزیت چیزی جز رانت همجواری با ایران به عنوان قدرتمند‌ترین و باثبات‌ترین کشور منطقه یعنی ایران نیست، اما پاسخ این کشور‌ها به ایران به‌ویژه از سوی عربستان‌سعودی چیزی جز ناسپاسی دیپلماتیک نبوده است. عربستان‌سعودی و بحرین علت ناآرامی‌های منطقه‌ای و گستره ملی خود را که ناشی از بی‌تدبیری‌ها و ضدیت‌های قومی و مذهبی است؛ به عواملی در خارج از مرز‌ها و ایران نسبت می‌دهند. آنها چشم بر واقعیت‌ها بسته‌اند. پی بردن به راز‌های رانت ژئو استراتژیک نیازمند خردمندی سیاسی است که در بسیاری از موارد دولتمردان عربستان‌سعودی از آن بی‌بهره‌اند.