آژانس بینالمللی انرژی اتمی در گزارش ماهانه خود از نحوه اجرای توافق ایران و 1+5 موسوم به برنامه مشترک اقدام، تصریح کرد که ایران در راستای اجرای این توافق اقدامات بیشتری صورت داده است. چنین جملاتی در گزارشهای آژانس مسبوق به سابقه است و همواره تیم فنی و کارشناسی آژانس در بازرسیهای خود گاه حتی جملاتی فراتر از این را نیز به زبان آورده است اما در بازههای زمانی که موضوع هستهای ایران به جای مباحث فنی و حقوقی، سمت و سوی سیاسی به خود میگرفت نحوه انعکاس گزارشها نیز متفاوت میشد. خبرگزاری رویترز با انتشار گزارش اخیر آژانس محوریترین تعهد ایران را در لید خبری خود منتشر کرده است. در این گزارش اشاره شده است: «ایران بیش از 4100 کیلوگرم اورانیومی را که تا سطح پایین غنیسازی شده بود، رقیق کرده و به سطح اورانیوم طبیعی بازگردانده است». 4100کیلوگرم رقیق کردن اورانیوم درواقع تعهداتی است که ایران و آژانس در راستای مذاکرات پیشرونده با 1+5 به آن رسیدهاند و سازمان انرژی اتمی ایران همواره در موعد مقرر به تعهدات خود با آژانس عمل کرده است و همین امر نیز مهمترین کمک برای دستیابی توافق نهایی ایران با 1+5 است. درحالیکه ایران و 1+5 کمتر از 40 روز فرصت دارند تا به توافق جامع هستهای دست پیدا کنند، همچنان ایران تأکید دارد که برنامه هستهایاش با مقاصد صلحآمیز دنبال میشود اما برخی کشورهای غربی که ایران را به تلاش برای تولید تسلیحات اتمی متهم کردهاند، هیچگاه نتوانستند ادعای خود را ثابت کنند یا کوچکترین شواهدی دال بر آن بیاورند اما جمهوری اسلامی ایران همواره به شفافسازی و حرکت در مسیر اعتمادسازی با اعتمادبهنفس گام برداشته است. سخن یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی در بیانیه خود که برای سمپوزیوم بررسی پادمانهای بینالمللی ارسال شده بود مبنی بر اینکه «ایران به بیشتر تعهدات خود عمل کرده است.»، نیز در همین راستا تفسیر میشود و نشان میدهد جمهوری اسلامی ایران در مسیر شفافسازی و راستیآزمایی مورد نظر آژانس حرکت کرده و میکند.
در گزارشهای پیشین آژانس نیز بارها تأیید شده است که ایران به همکاری خود با آژانس و عمل به تعهداتش ادامه میدهد، اما ایران به دلیل عملکرد و در برخی موارد مواجه شدن با رفتار دوگانه آژانس، اعتمادش نسبت به عملگرایی طرف مقابل سلب شده است به همین دلیل ناظران سیاسی میگویند که هم آژانس و هم گروه 1+5 باید نسبت به جلب اعتماد ایران اقدام اساسی انجام دهند تا قطار مذاکرات روی ریل مناسبی حرکت کند.
ایران از آژانس خواسته بود پس از اینکه پاسخ سوالات خود را در مورد فعالیتهای هستهای گذشته ایران را کسب کرد نتیجه آن را اعلام کند، اما ما اکنون شاهد آن هستیم که آژانس سوالات جدیدیتری مطرح و حتی اعلام میکند در موضعی نیست که بتواند بهطور کامل اطمینان دهد فعالیتهای هستهای ایران کاملا صلحآمیز است. این گونه سخنان دوپهلو علاوه بر اینکه نتیجهبخش نیست مسیر اعتمادسازی را نیز خدشهدار میکند.
با این وجود توجه به ترجیعبند ثابت گزارشهای آژانس که از همکاریهای ایران و یافت نشدن هیچگونه نشانهای از انحراف برنامههای هستهای ایران به سمت مقاصد غیرصلحآمیز خود گویای واقعیتهای مهمی است و آنچه آمانو درباره ناتوانی از اطمینان صددرصد نسبت به اقدامات ایران میگوید موضوعی است که در تهیه گزارش برای هر کشوری از سوی آژانس نیز میتواند تکرار شود و معمولا جز در مورد یکی، دو کشور درباره همه کشورها از طرف آژانس گفته میشود. این موضوع با توجه به حجم تبلیغات علیه ایران در سطح بینالملل امری قابل درک و نهچندان مهم
محسوب میشود.
تحریف گفتههای مدیرکل آژانس در رسانههای غربی
بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی در واکنش به گزارش جدید مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی، گفت: گزارش جدید یوکیا آمانو مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی پایبندی ایران به تعهداتش را تأیید میکند و میتواند بر روند مذاکرات به منظور دستیابی به توافق نهایی تأثیر داشته باشد. کمالوندی درباره گزارش جدید آژانس بینالمللی انرژی اتمی درباره اجرای توافق ژنو و نیز تمدید آن اظهار داشت: همانطور که پیشبینی میشد باتوجه به اینکه جمهوری اسلامی ایران در راستای پایبندی خود به توافقش در برنامه اقدام مشترک، انجام اقداماتی را داوطلبانه برعهده گرفته این موارد در گزارش مدیرکل انعکاس پیدا کرده است. سخنگوی سازمان انرژی اتمی همچنین در پاسخ به سوال دیگری درباره انتشار برخی مطالب به نقل از آمانو در رسانههای غربی اظهار داشت: برخی رسانههای غربی با هدف مشخص سعی میکنند با تحریف مطالب و دیدگاهها دست به فضاسازی بزنند. کمالوندی افزود: نقل برخی مطالب منسوب به آمانو در یکی از رسانههای خارجی، اظهارنظرات و دیدگاههای آن رسانه بوده است نه دقیقا گفتههای آمانو. سخنگوی سازمان انرژی اتمی در ادامه از رسانههای داخلی خواست در انتشار مطالب به نقل از رسانههای غربی دقت لازم را داشته باشند و در راستای اهداف آنها حرکت نکنند. کمالوندی گفت: از سوی دیگر لازم است که مسئولان آژانس بینالمللی انرژی اتمی ازجمله شخص مدیرکل نسبت به تحریف گفتههایشان حساسیت داشته و به نشریات تذکرات لازم را دراینباره بدهند تا از اظهارنظراتی که باعث سوءاستفاده خواهد شد، جلوگیری شود. یکی از خبرگزاریهای غربی در گزارشی مدعی شده است آمانو مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی در کنفرانسی که در مقر آژانس با موضوع امنیت هستهای برگزار شد، روند بازرسی از تأسیسات هستهای ایران را کند توصیف کرده است.