روزنامه شهروند کد خبر: 4981 تاریخ خبر: ۱۳۹۳ چهارشنبه ۱۲ شهريور دست شما درد نکنه؛ چرا زحمت کشیدین(4) محمدمهدی پورمحمدی در سه بخش پیشین این یادداشت ها مختصراً به دردسرهایی که کارت بانک های ایرانی به علت فرسوده بودن و فشل بودن سامانه بانکی و ناکارآمد بودن سامانه شاپرک برای کاربران ایجاد می کند، با ذکر چند مثال اشاره شد. در این یادداشت و یادداشت های آتی به چگونگی عملکرد کارت های اعتباری و دبیت کارت ها در کشورهای پیشرفته اشاراتی گذرا خواهد شد و پیشنهادهایی برای بهتر شدن کارها ارایه خواهد گردید. تا که قبول افتد و که در نظر آید. سال ها در دنیا مردم از کارت های اعتباری موسسات مالی و اعتباری و بانک های مختلف استفاده می کردند، اجناس و خدمات موردنیاز خود را می خریدند و با همان سیستم های قدیمی و ابتدایی کاربن و کشو و امضای صورتحساب بدون حمل و پرداخت پول مبادلات خود را انجام می دادند و آخر ماه برایشان صورتحساب می آمد و بدون بهره و سود بدهی خود را به موسسه مالی و بانک مربوطه می پرداختند و یا برحسب قرارداد بانک، طلب خود را از حساب آنها کم می کرد. مردم عادی در کشور ما تقریباً به طورکلی از این نوع خدمت محروم بودند و خریدهای خود را یا با چک، سفته و برات انجام می دادند و یا مجبور به حمل پول نقد بودند که خصوصاً در سفرها با خطرات و آسیب هایی همراه بود. در دنیای پیشرفته به طور موازی با کردیت کارت ها یا همان کارت های اعتباری، دبیت کارت نوع قدیم یا به اصطلاح امروزی خودمان کارت عابربانک نیز معمول بود که آنلاین نبود و در آخر هر روز از حساب دارنده کارت کم می شد و اگر میزان خریدها از مبلغ موجود در حساب بیشتر می شد صاحب کارت مشمول جریمه قرار می گرفت. با پیشرفت تکنولوژی ارتباطات دبیت کارت ها برخط و بر لحظه شدند، آنچنان که میزان تراکنش های مالی در هر ثانیه به ارقام نجومی رسیده و همچنان سیر صعودی خود را طی می کند و می رود که نسل های آینده برخی کشورها شکل و شمایل اسکناس و سکه را از یاد ببرند و غیرقابل تصور نیست که در آینده ای نزدیک دیگر به چاپ اسکناس و ضرب سکه نیازی نباشد و پول حقیقی در شبکه مجازی جریان یابد و روزی اسکناس ها و مسکوکات را فقط بتوان به عنوان یک وسیله ابتدایی، ناکارآمد، پرهزینه، پر دردسر، خطرناک و ناقل ویروس ها و میکروب ها در موزه مشاهده کرد تا آیندگان ببینند که ما چه می کشیدیم و چه می کشیم و به حالمان دل بسوزانند. در جاهای دیگر برای این سیل عظیم پول که سوار بر امواج الکترونیک شده و بر بال های تیز پرواز ماهواره ها فضای سایبری سراسر دنیا را درمی نوردند بسترهای مناسبی فراهم کرده، آسیب ها را کاهش داده و آن را نظم و نسقی بسزا داده اند. نگارنده سال ها در دیگر کشورها از انواع کارت های اعتباری و دبیت کارت های قدیم و جدید استفاده کرده و به اغراق حتی یک بار هم با هیچ اشکالی مواجه نشده ام. خاطرم هست، یک بار در یک جایی غیر از این جا برای پرداخت وجه ناچیز چند قلم موادغذایی کارت کشیدم و دو بار رمز کارت را اشتباه وارد کردم. با این که کشیدن کارت و دو بار اشتباه وارد کردن رمز چند ثانیه بیشتر طول نکشید تلفن همراهم زنگ خورد. تماس از مرکز تلفن هوشمند بانک صادر کننده کارت بود. نوار صوتی گفت: <<شما دو بار رمز خود را اشتباه وارد کرده اید اگر کارت شما به سرقت نرفته و خودتان رمز را اشتباه وارد کرده اید کلید ١ و اگر کارت شما به سرقت رفته کلید...>>. یک بار دیگر که به سفر تقریباً دور و درازی رفتم و در شهری غیر از محل اقامت دایمی خود خرید کردم و کارت کشیدم. به محض آن که رمز کارت را وارد کردم تلفن همراهم زنگ خورد. از مرکز تلفن هوشمند بانک صادر کننده کارت بود. نوار صوتی گفت: <<شما در شهر... کارت کشیده اید اگر کارت شما به سرقت نرفته و خودتان هستید کلید ١ و اگر...>>. بانک های مدرن دنیا به تدریج که تعداد تراکنش های یک مشتری افزایش پیدا می کند، برایش یک الگوی محل های خرید و گردش و گذراندن اوقات فراغت درست می کنند و با انحراف از آن الگو، سامانه بانکی هشدار می دهد و به این طریق از آسیب های احتمالی به مشتریان ممانعت به عمل می آورند. مثلاً اگر کارت یک مشتری که اهل رفتن به کلوپ های شبانه و یا کازینو نیست و تراکنش های مالی وی نشان نداده است که تاکنون از کارت خوان چنین جاهایی استفاده کرده باشد، به سرقت برود و سارق از کارت خوان یک کازینو بخواهد پرداختی انجام دهد بلافاصله و قبل از پرداخت هرگونه وجهی از صاحب اصلی کارت تأییدیه اخذ می کنند. در جاهایی که صندوق فروشگاه ها مستقیماً به دستگاه کارت خوان وصل است و صندوق دار مجبور نیست وجه خرید را به طور دستی به کارت خوان وارد کند، بانک برای مشتری خود الگوی مصرف تعریف می کند. از این الگوی مصرف برای حفاظت از منافع مشتری بانک به این طریق استفاده می شود که اگر مثلاً یک گیاهخوار گوشت بخرد، قبل از آن که بانک وجه خرید را از حساب مشتری کسر و به حساب فروشگاه واریز کند سامانه خودکار تلفنی با مشتری تماس می گیرد و از به سرقت نرفتن کارت اطمینان حاصل می کند . چرا بانک های دنیا با چنین دقتی از مشتریان خود پاسداری می کنند و در هیچ جا و در هیچ زمانی آنها را تنها نمی گذارند؟ پاسخ بسیار ساده است. زیرا بانک امانتدار مشتری است. بانک موظف است این امانت را در هر کجا و هر زمان که مشتری اراده کند بی وقفه و بدون اشتباه در اختیار او بگذارد. بانک اگر به هر نحوی از انحاء نتواند این چنین کند، به وظیفه امانتداری خود عمل نکرده است. اگر تراکنش ناموفق صورت می گیرد، مقصر سامانه شاپرک است یا مشتری؟ اگر مقصر سامانه روان پریش شاپرک است چرا مشتری باید 72 ساعت صبر کند و بعد از 72 ساعت، سه روز صبر کند و بعد از سه روز یا خود با فروشنده کالا قضیه را فیصله دهد و یا به بانک مربوطه مراجعه کند که حل وفصل آن بیست روز به درازا بکشد. بانک مرکزی به خیال خود، قصور در امانتداری را می خواهد با پانصد یا هزارتومان پول به عنوان حق القدم جبران کند درحالی که اینها از نظر ماهوی و مفهومی دو مقوله جدا از هم هستند و نمی توانند جایگزین هم شوند. دختر خانمی که دوستانش را به مناسبت فارغ التحصیلی از دانشگاه به ناهار دعوت کرده است و به خاطر درب و داغانی سیستم شاپرک، اول پیام تراکنش ناموفق دریافت می کند و بعد گارسن یواشکی در گوشش نجوا می کند که حسابش به اندازه کافی موجودی ندارد، چه حالی پیدا می کند. یک بار بنده به اتفاق تمامی اعضای خانواده شاهد این فاجعه بوده ایم. دخترک بیچاره اول مات و مبهوت و بی حرکت ماند، بعد رنگ از رخسارش پرید و به لرزه و به حال سکته افتاد، سپس با دهان خشک شده و لب هایی که مثل چوب خشک به هم می خورد، با لکنت و بریده بریده مشغول به توجیه و توضیح برای دوستانش شد که به خدا به اندازه کافی پول در حسابش داشته است. دوستانش به سرعت کیف های پولشان را روی میز گذاشتند و به کمک هم هزینه ناهار را پرداخت کردند، اما مدرک تحصیلی دخترک بینوا چنان به مهر ناامانتداری شاپرک ممهور شد، و از جشن فارغ التحصیلی دخترک بخت برگشته چنان خاطره کریهی در ذهن او نقش بست که قطعاً پانصد تومان صدقه ای که مدیرکل محترم و معزز بانک مرکزی نوید آن را داده اند، هیچ کدام از آنها را نمی تواند پاک کند. دراین باره گفتنی های بیشتری هست که در یادداشت بعدی دیگر ادامه خواهیم داد.