روزنامه شهروند کد خبر: 29781 تاریخ خبر: ۱۳۹۴ دوشنبه ۷ ارديبهشت اَبرابِ خودم چرا نمی‌خندی!؟ محسن سیف منتقد * طنزپردازان مجموعه های تلویزیونی در ایران، شیوه های تکراری و تجربه شده ای برای رسیدن به یک فضای طنزآمیز نمایشی دارند. گروهی با انتخاب یک خط سیر شبه داستانی و باریک شدن در جزییات رفتاری آدم های ماجرا در یک فضای پر از سوءتفاهم، انرژی رها شده از کنش و واکنش متضاد شخصیت ها را با چاشنی اغراق به رفتاری کمدی و خنده آور تبدیل می کنند. گروه دوم با انتخاب یک فضای پر از چالش و درگیری میان چند کاراکتر از تیپ های متنوع اجتماعی فرصت بداهه پردازی برای آدم های اصلی ماجرا را فراهم می کنند. واکنش مخاطبان برنامه، نقش مهمی در شکل گیری پیرنگ اصلی این گونه مجموعه ها بازی می کند. نویسندگان نمایش های طنزآمیز به شیوه داستان پردازی با پیاده کردن جوک های مطرح و آشنا در حافظه اجتماعی و متناسب سازی آن با قامت شخصیت های قصه به یک نوع کمدی و طنز نمایشی می رسند. چاشنی نقد و شوخی با افراد و اصناف مورد توجه و دارای جایگاه حساس اجتماعی، دستمایه اصلی و با اهمیتی در ایجاد موقعیت کمدی برای نمایش است. ورود به این قبیل حیطه های حساسیت برانگیز و شوخی با افراد و اصناف رده بالای جامعه همواره دردسرساز و جنجال آفرین بوده است. صاحبان اعتماد به نفس و حقانیت اجتماعی نیازی به واکنش های جنجالی و اعتراض آمیز احساس نمی کنند و همراه و هم نفس با افراد جامعه به این شوخی های اغراق آمیز می خندند. با ضرب المثل معروف <<چوب و گربه دزده ...>> آشنا هستند و هیچ دلیلی برای فرار و اعتراض پیدا نمی کنند. به حقانیت و سلامت حرفه ای و هویت انسانی خود ایمان و اطمینان دارند. بنابراین خودشان را تافته جدابافته و تاج سر جامعه، توهم نمی زنند و می دانند که درخت هرچه بارورتر باشد، سر به زیرتر خواهد بود... با نمایش چند قسمت اولیه <<در حاشیه>> کاملا آشکار بود که مهران مدیری و دوستان طنزپردازش درگیر باید و نبایدهای حاکم بر فضای فرهنگی و هنری کشور، آهسته و عمیق می روند تا از گزند شاخ گربه در امان باشند. از ابتدای کار و رسانه ای شدن خبر بازگشت مهران مدیری به تلویزیون، بازار مخالف خوانی و اعتراض ها داغ بود. قدم اول با تغییر عنوان مجموعه از <<اتاق عمل>> به یک عنوان نچسب یعنی <<در حاشیه>> برداشته شد. به نظر می رسد که انتخاب نام <<حاشیه>> برای بیمارستان قصه هم به همین نکته برمی گردد که انتخاب بجا و هوشمندانه ای بود. آتش اعتراض ها و انتقادها نسبت به مضمون نمایش آن قدر غیرطبیعی شعله می کشید که برخی گمانه زنی ها درباره ساختگی و نمایشی بودن این امواج اعتراضی، ذهن اهالی نقد و رسانه را به خود مشغول کرد. جامعه پزشکی با همه تنوع و تفاوت ها در زمینه مراتب درک و دانش و سواد و ادراک تحلیلی تا این اندازه هم افراد کم جنبه و کوته نظر در میان وابستگان خود نداشت که در مواجهه با یک مجموعه نمایشی به شدت اغراق آمیز و گل درشت طنز و شوخی واکنشی به مراتب مضحک تر و خنده آورتر از خود نمایش را روی صحنه ببرند! با روی آنتن رفتن 12-10 بخش آغازین نمایش جدید مهران مدیری در شبکه سه و تکرار آن در یکی دو شبکه دیگر، اخبار مربوط به اعتراض بخش های کم تحمل تری از جامعه پزشکی در رسانه ها مطرح شد که کمی شوخی به نظر می رسید. تقریبا تردیدی نمانده بود که اخبار مربوط به این واکنش های اعتراضی یک بخش کمکی و محرک در حاشیه مجموعه است که بازار شایعه و خبرهای مربوط به آن را داغ و شعله ور نگه می دارد. دنیای نمایش است و هزار شعبده و ترفند که باهوش ترها سرنخ های بیشتری از حرکات آن را در اختیار می گیرند. مهران مدیری و تیم همکارش از هواداران پرو پاقرص بداهه پردازی در حوزه های طنز نمایشی هستند. نشانه های این گرایش را حتی در مجموعه های گذشته و متکی به نویسنده و فیلم نامه نویس مهران مدیری هم می شود ردیابی کرد. جا افتادن یک بداهه کلامی و رفتاری از سوی مدیری و بازیگران همکارش، نقطه عزیمت و موتور محرک نیرومندی برای جهت گیری متفاوت و تغییر خط روایت می شد. درجه بازتاب اجتماعی هرکدام از این بداهه های کلامی و رفتاری در متن جامعه خط سیر و چارچوب اولیه قصه را دگرگون می کرد و نویسندگان مجموعه با دنباله روی از این بداهه پردازی، جریان روایت و تیپ سازی آدم های نمایش را ادامه می دادند. بعد از گل کردن یک اصطلاح من درآوردی و چند حرکت اغراق آمیز از طرف بازیگران اصلی نمایش، خط سیر حوادث و ماجراها بر مبنای آن شکل می گرفت. پیدا شدن این سرنخ در سابقه فعالیت های نمایشی مدیری و تیم همکارش معمولا تا قسمت های چهارم و پنجم مجموعه به درازا می کشید اما این بار در سریال <<در حاشیه>> زمان بندی طولانی تری برای کشف این ایده های کلامی و رفتاری صرف شد. فقدان یک نویسنده و طنزپرداز نام آشنا شاید دلیل اصلی این تحرک دیرهنگام باشد. در بخش های مقدماتی مجموعه <<در حاشیه>> مدیری و همکارانش چاره ای غیر از دوباره سازی و تکرار لحظه های موفق از مجموعه های گذشته نداشتند. غوطه ور شدن در کلیشه های گذشته و تکرار لحظه های شیرین و خاطره ساز برای پیدا کردن آن <<کلید رمز>> ادامه داشت. مهران مدیری بهتر از هرکس می دانست که این لحظه ها، شادابی و طراوت سابق را ندارند و گاه بی رمق و بی نمک می زنند... سازندگان مجموعه که تا پخش 10 قسمت اولیه از بازخوردهای اجتماعی و بازتاب نمایش در میان افراد جامعه به نوعی دل سردی و نگرانی رسیده بودند، حالا با روحیه و انگیزه بالاتری به ادامه راه می اندیشند. خبرهای مربوط به اعتراض و اجتماع گروه های پزشکی، موتور حرکت مدیری و دوستانش را قوت و سرعت بیشتری خواهد بخشید. جامعه غوطه ور در نشانه های افسردگی و اندوه، نیاز شدیدی به خنده، تفریح و شادی دارد، حتی به قیمت غرق شدن در کلیشه ها... .