روزنامه شهروند کد خبر: 203606 تاریخ خبر: ۱۴۰۰ پنج شنبه ۲۵ شهريور با سوت برایم آهنگ زدند! الهام فلاح، رمان‌نویس، درباره تجربه تلخ خود از همکاری با سینماگران می‌گوید یاسر نوروزی| چرا اغلب رمان نویسان، خاطرات خوبی از ورود به سینما ندارند؟ در اکثر گفت وگوها با گلایه های فراوانی از سوی نویسندگان درباره شرایط حاکم بر سینمای ایران مواجه بوده ام؛ تا جایی که عده ای حتی عطای آن را به لقایش بخشیده اند. در این میان الهام فلاح از جمله نویسندگانی است که آثار فراوانی در ادبیات داستانی داشته؛ <<به من نگاه کن>>، <<خون مردگی>>، <<همه دختران دریا>>، <<زمستان با طعم آلبالو>>، <<سامار>>، <<کشور چهاردهم>> و... او حتی به شکل سرمایه گذار در جشنواره سی و پنجم با فیلم سینمایی <<تابستان داغ>> همراهی داشت؛ درحالی که قرار بود با اقتباس از <<خون مردگی>>، اثری سینمایی داشته باشد. در این گفت وگو با مرور آنچه بر او گذشته، به آسیب شناسی روابط بین رمان نویسان و سینماگران پرداخته ایم. اگر موافق باشید از بدو ورودتان به حوزه سینما بگویید. سرمایه گذار و مشاور فیلمنامه فیلم <<تابستان داغ>> بودید. فیلمی هم بود که جوایز زیادی در جشنواره سی و پنجم گرفت، اما برایم عجیب است که چرا با وجود رمان های خودتان، در چنین شکل و شمایلی وارد سینما شدید و بعد هم چرا دیگر سراغش نرفتید؟ کتاب <<خون مردگی>> من، هفتة اول اسفند 94 منتشر شد. بعد از تعطیلات عید، حدود هفتة آخر فروردین بود که دیدم فردی در واتساپ به من پیام داده و خودش را کارگردان معرفی کرده. آقایی بود به اسم ابراهیم ایرج زاد که آن زمان چهار پنج تجربة فیلم کوتاه داشت ولی فیلم سینمایی در رزومه اش نبود. عید رفته بود <<خون مردگی>> را خریده و خوانده بود و خیلی دوست داشت که حتما این رمان را در قالب فیلم سینمایی کار کند. به این ترتیب قراری گذاشتیم و درباره <<خون مردگی>> حرف زدیم. در واقع قرار بر این شد که ما در کنار همدیگر فیلمنامة اقتباسی رمانم را بنویسیم. دفعة دومی که قرار گذاشته بودیم، از فیلمنامه ای صحبت کرد که مدت هاست روی آن کار کرده اما به خاطر مسائل مالی نتوانسته آن را بسازد. حرفش این بود که به هر حال چون کار اولی بوده و جوان است، کسی حاضر به سرمایه گذاری نیست. بعد هم از من خواست نگاهی به فیلمنامه بیندازم. من فیلمنامه را گرفتم و خواندم، به نظرم آمد بخش های زیادی از آن به لحاظ منطق داستانی نیاز به کار دارد. همین موضوع را هم با خودش در میان گذاشتم و قرار شد اشکالات را مکتوب کنم که همین کار را هم کردم. فیلمنامه کار چه کسی بود؟ خودشان؟ نه، فیلمنامه را پیام کرمی نوشته بود. آن زمان اسم فیلمنامه <<بچه>> بود. در قرار بعدی باز درباره <<خون مردگی>> صحبت کردیم. من خب کاملا نسبت به مسائل مالی در سینما خالی الذهن بودم. از روی کنجکاوی پرسیدم برای ساخت یک فیلم اینچنینی چقدر مگر سرمایه لازم است؟ ایشان هم با حالت ناامیدی گفت حدود یک میلیارد تومان. چه سالی بود؟ بهار 95. وقتی رقم را شنیدم، واقعیتش آمدم خانه و با همسرم صحبت کردم و کمی بالا و پایین کردیم و دیدیم این بنده خدا که اصطلاحا برادری اش را ثابت کرده و می خواهد کار مرا جلو ببرد. بنابراین ما هم خواستیم ادای دینی که او از جانب سینما به ادبیات دارد، جبران کنیم. همین شد که تصمیم گرفتیم به عنوان سرمایه گذار شروع به کار کنیم. در واقع فتح بابی می خواستید داشته باشید برای ورود به سینما و آشنایی با این حوزه. درست است؟ بله، انگیزة من از این سرمایه گذاری این بود که بتوانم با سینمایی ها مرتبط شوم و از طریق مهارت خودم در داستان نویسی، اتفاق خوبی در این حوزه شکل بدهم. واقعا دلم می خواست این اتفاق بیفتد. به این ترتیب با چند نفر تهیه کننده های مختلف وارد صحبت شدند تا کار را پیش ببریم. پیشتر البته شنیده بودم بابت اقتباس از کتاب های دیگرتان هم سراغ آثارتان رفته بودند. یکی دو بار بابت <<کشور چهاردهم>> به من پیشنهاد سریال داده بودند ولی هیچ وقت جدی نشده بود و خب تجربة بچه های دیگر را هم دیده بودم. هیچ کس تجربة خوبی از سینمایی ها نداشت. یا حق شان را خورده بودند یا از کتاب شان اقتباس کرده بودند و هیچ اسمی از آنها نیاورده بودند، یا اینکه بدون نظرش در فیلمنامه یا متن او دست برده بودند و خلاصه از این قبیل تجربه ها. برای همین من هم زیاد رویکردم مثبت نبود. با این حال آقای ایرج زاد خودش دنبال کار رفت و در نهایت به هومن بهمنش رسید. گفت هم دانشگاهی او در زمان کارشناسی بوده و از قدیم دوست هستند. با او صحبت کرده بود که هم فیلمبردار باشد و هم سرمایه گذار. منتها گفته بود نمی خواهد بیشتر از 40 درصد سرمایه گذاری کند. پرسید شما می توانید 60 درصدش را بپذیرید؟ آن زمان ما ذخیره تمام سیزده چهار سال کار و زندگی را گذاشتیم و در نهایت وارد شدیم. آن زمان هزینه کمی هم نبود! بله، هزینه ای بود که می شد آن زمان راحت یک خانه در تهران بخرم ولی این کار را نکردم و وارد شدم. وقتی رسید به مرحلة تولید و چیدن کست بازیگری و طراح صحنه، لباس و فیلمبرداری و صدا و لوکیشن و ... گفتند برآوردی که کردیم هزینة فیلم می شود یک و نیم. در نهایت پذیرفتیم ولی بعد که آقای بهمنش پول نقد برای کار نگذارد و خودش مجری طرح باشد و هم مدیر فیلمبرداری و در نتیجه به عنوان دستمزد مجری طرح و فیلمبرداری، چهل درصد محاسبه شد. یعنی پول نقد پروژه را به طور کامل من عهده دار شدم. این وسط <<خون مردگی>> چه شد؟ مگر قرار نبود رمان شما به شکل فیلم سینمایی کار شود؟ چون <<خون مردگی>> فضای جنگ دارد و مقدمات دیگر نیاز داشت، پروژه ای بود که نمی شد در آن به سادگی جلو رفت. گفتیم تا مقدمات آن آماده بشود، این فیلم هم ساخته می شود، من هم با این تیم بیشتر آشنا می شوم و در مجموع کار می کنیم و جلو می رویم. در نهایت هم فیلمبرداری انجام شد و بالأخره فیلم را ساختند. الان شما پس دارید درباره <<تابستان داغ>> صحبت می کنید. چون سوالم این است که <<خون مردگی>> را چه کردید؟ همین طور مانده بود؟ کار <<تابستان داغ>> آن زمان دیگر تقریبا رسیده بود به مرحلة صداگذاری. یعنی یک هفته 10 روز مانده بود به سی و پنجمین دورة جشنوارة فجر، آقای نوروزبیگی که تهیه کننده این فیلم بود، به من گفت که ما <<خون مردگی>> را می سازیم ولی نه وقتی که تو بنویسی و نه وقتی که ایرج زاد بنویسد. گفت چون تمِ این کار جنگ است، باید کسی بنویسد که در این حوزه شناخته شده باشد. بعد هم گفت پیشنهاد من محمدرضا گوهری است؛ گوهری کتاب را بخواند و به فیلمنامه تبدیلش کند. ما با آقای گوهری قرار گذاشتیم، ایشان آمدند کتاب را بردند و خواندند و در نهایت گفتند 80 میلیون می گیرند که کتاب را به فیلمنامه تبدیل کنند. همان سال 95؟ بله، من هم در وضعیت عجیبی گرفتار شده بودم. چون هر چه داشتم داده بودم برای <<تابستان داغ>> و فکر می کردم که آقای ایرج زادی که می خواهد <<خون مردگی>> را به عنوان فیلم دومش کار کند یا آقای نوروزبیگی که قرار است تهیه کننده آن باشد، کمک می کنند اما هیچ کمکی نکردند. یعنی آقای گوهری شروع کرد نوشتن ولی این عزیزان گفتند ما نداریم، خودت هزینه را بده! گفتند وقتی که ساخته شد، به جای هشتاد تومان، صد و پنجاه تومان دستت می آید. هم زمان با این اتفاقات، <<تابستان داغ>> هم داشت می رفت جشنواره. درست است؟ بله، فیلم رفت جشنواره و در آن سال در سیزده رشته کاندیدا شد. خاطرم هست؛ در جوایز زیادی نامزد بود. بله، فکر می کنم سه تا سیمرغ هم گرفت. حتی به کشورهای دیگر هم رفت. این ماجرا همچنان برقرار بود تا اینکه زمان اکران آن خورد به فیلم آقای مدیری؛ <<ساعت 5 عصر>>. خب اینها ترسیدند فیلم آقای مدیری مانع خوب دیده شدن <<تابستان داغ>> شود و فروش نکند، اکران آن را چند بار به تعویق انداختند تا اینکه رسید به دو هفته قبل از محرم. پخشش هم با <<فیلمیران>> بود. وقتی رسید به آن زمان، خانة سینما بدون اینکه از تهیه کننده ها و سرمایه گذارهای فیلم هایی که آن موقع قرار بود فیلم هایشان اکران شود، اجازه بگیرد یا به آنها اطلاع بدهد، اطلاعیه ای عمومی زد و گفت 10 روز آینده به مناسبت روز ملی سینما، بلیت ها در کل کشور نیم بها هستند! خب این برای ما به لحاظ مالی شکست محض بود. بعد هم که محرم شد، سینماها مدتی تعطیل شدند و کلا فیلم از سکه افتاد. در مجموع پس به ضرر خوردید؟ بله، بله. من چیزی حدود پانصد تومان از پولی که دادم، ضرر کردم. یعنی چیزی نزدیک به یک و صد هزینه کرده بودم، پانصد تومان به من برگشت. آن هم بعد از دو سال، قسطی، با چک های مدت داری که آقای سرتیپی به من داده بود. در جریان چگونگی هزینه کرد فیلم بودید؟ یعنی جزئیات هزینه های تهیه کننده را می دانستید؟ من هرگز از مجری طرح که هومن بهمنش بود، نه فاکتور خواستم، نه قبض. حتی سر لوکیشن ها جز یکی دو بار، هم نرفتم. چرا؟ هدفم این بود راحت باشند و با رضایت کامل کار کنند. اصلا بالای سرشان نمی رفتم. می خواستم احساس راحتی کنند و در واقع طوری برداشت نکنند که می خواهم برایشان تعیین تکلیف کنم. به خاطر فضایی هم که متأسفانه حول و حوش سرمایه گذارهاست، حتی خودم را سرمایه گذار معرفی نمی کردم. می گفتم نویسنده ام. چه فضایی؟ مقصودم بعضی سرمایه گذارهاست که صرفا به خاطر نزدیکی با فلان بازیگر، هزینه می کنند، طرف را سر تولد بچه شان می خواهند دعوت کنند و از این جور کارها! به هر حال من در وجه اول نویسنده ام و دوست داشتم شناخت سینماهایی از کار من، همان متن باشد. این کار توفیری هم داشت؟! نه، هیچ توفیری به حال من نکرد. اتفاقا جالب است، در سینما همه مدعی فیلمنامه نویسی هستند. یعنی کسی که جزئی ترین کار را در صدابرداری هم بر عهده دارد، وقتی حرف از فیلمنامه می شود، مدعی است که اگر او بود، بهتر می نوشت! در حالی که جهان اصلی فیلم را، قصه می سازد. باقی کارها، تجسد و تجسم آن قصه هستند. با این حال هیچ قائل به متن نیستند و هیچ اهمیتی به این موضوع نمی دهند. در مدت فیلمبرداری ارتباط تان با تیم شان چطور بود؟ هر وقت که می گفتند من با چک نقد، پیک می گرفتم می فرستادم سر لوکیشن که اینها پول دست شان باشد. ماجرا هم به همین نحو پیش رفت تا رسید به شب اکران خصوصی و اکران مردمی. اکران مردمی شد، گفتند روز تولد پریناز ایزدیار است. دقیقا پنج سال پیش چنین روزهایی بود. گفتند تولد پریناز است، ما می خواهیم برایش تولد بگیریم. فکر کنم در پردیس چهارسو بود. کیک آن چنانی چندین طبقه سفارش دادند، بریز و بپاش کردند و باز هزینه پای من بود. حتی یک تعارف خشک و خالی هم به من نکردند که می خواهی بیایی، نمی خواهی بیایی! یا مثلاً برای جشنواره کارت هم نداشتم که بروم ببینم و با کلی منت بالاخره کارت برای ما گرفتند! آقای نوروزبیگی دقیقه نود به من گفت یک کارت برای تو پیدا کردم، می توانی بروی جشنواره! بعد هم رسیدیم شب اکران خصوصی، گفتند اکران خصوصی را ما می خواهیم توی موزة سینما برگزار کنیم، باغ فردوس. کافة باغ فردوس گفت من به ازای هر یک نفر میهمان شما فلان قدر می گیریم؛ فکر کنم چیزی حدود 8 میلیون در آن سال. داخل منو انواع و اقسام سفارش بود؛ از میگو و فینگرفودها و چه می دانم چه و چه. گفتم من دیگر ندارم هزینه کنم. گفتند ما یک عالمه سلبریتی دعوت کرده ایم، می خواهیم چنان کنیم و چنین کنیم. خلاصه ما دیدیم ناراحت شده اند و می گویند سرمایه گذار اجازه نمی دهد شام بدهیم، گفتیم عیبی ندارد، شام را هم دادند. با این حال دلخوری شام اکران همچنان ماند. خیلی از آدم های آن فیلم بعد از آن دیگر حتی جواب پیامکم را هم ندادند. بلاکم کردند! پس هزینه ای که بابت فیلمنامه <<خون مردگی>> کرده بودید، چه شد؟ هیچ. هشتاد تومان آقای گوهری آن سال بابت فیلمنامه از من گرفت، هیچ جا نتوانستم آن را بدهم. با بعضی از اینها هم که همین حالا در سینما مشغول کار هستند کلی صحبت کردم که من این همه هزینه کرده ام، حداقل کار فیلمنامه را جلو ببرید، به دست تهیه کننده ای بدهید که کار را پیش ببرد، هیچ کدام شان قدمی برایم بعد از آن برنداشتند. اصلا در موردش حرف می زنم، حالم بد می شود. از سال 95 به این طرف، پایم را توی سینما نگذاشته ام. سینما که می روم، حالت پنیک به من دست می دهد. بعد از آن رفتار و آن همه ضرر، رفتم توی اتاق که از آقای سرتیپی چکم را بگیرم، هیچ وقت یادم نمی رود، مرا که دید اول چند دقیقه ای آهنگی را با سوت زد! بعد هم برگشت گفت خوبی؟ من تا به حال جلوی چشمم آدمی ندیده بودم که پانصد میلیون ضرر کند و زنده مانده باشد تازه لبخند هم بزند.! شما فکر کنید فیلم می رفت برای جشنواره های خارجی، من در فضای مجازی و سایت های خبری سینما متوجه می شدم. انگار نه انگار که دار و ندارم را با ساده لوحی به پای آن فیلم ریخته بودم. بعد از آن تجربه به هیچکدام از دوستان ادبیاتی ام توصیه نکردم که با جماعت سینما کار کنند. بد یا خوب حالا دوستانی از سینما دارم که غنیمت است مهرشان. اما هیچکدام از دریچه تابستان داغ نبود. از راه نوشتن و کتاب هایم با من رفاقت کردند و الا که از آن فیلم یک نفر هم برای من نماند. برای همین هرگز دلم نمی خواهد این فیلم جزء رزومه کاری ام باشد.