شیده لالمی | زیر پای برج میلاد و در محوطه باز نماد تهران ده‌ها چادر هلال‌احمر برپا شده. سگ‌های زنده‌یاب با جلیقه‌هایی که روی آنها نشان هلال‌احمر ثبت شده گوشه‌ای نشسته‌اند. ماشین‌های اورژانس و کامیون‌های بزرگ امدادرسانی در انتظارند. پزشکان اورژانس تخت‌ها را با سرعت از این سو به آن سو می‌کشند و ده‌ها نفر با جلیقه‌های شب‌رنگ، با کوله‌پشتی و کلاه در چندقدمی برج راه می‌روند. زلزله‌ای در کار نیست، تهران سر جای خودش ایستاده است اما محوطه باز برج میلاد میزبان جشنواره نویی برای تهران است؛ جشنواره «شهرِ آماده». شهر آماده برای زلزله، شهر آماده برای سیلاب، شهرِ آماده برای طوفان و شهرِ آماده برای هر حادثه غیرمترقبه‌ای.
محوطه باز برج میلاد دیروز از نخستین ساعات صبح میزبان میهمانانی بود که برای افتتاحیه نخستین جشنواره شهر آماده آمده بودند؛ جشنواره‌ای که با حضور اعضای شورا، تعدادی از مسئولان دولتی و به میزبانی سازمان مدیریت بحران شهر تهران آغاز شد. سازمان مدیریت بحران که بانی برگزاری این جشنواره یک‌هفته‌ای است، جمع گسترده و متنوعی از همه سازمان‌ها و نهادهای دست‌اندرکار امداد و نجات و خدمات‌رسانی در ارتباط با بحران‌هایی مثل زلزله، سیل و مانند آنها را گرد هم آورده است؛ 40 سازمان در 120غرفه در محوطه باز برج میلاد. جایی که هلال‌احمر در بخشی از آن سایت اضطراری امداد و نجات برپا کرده است و داخل سالن‌ها هم تقریبا همه بخش‌های فعال در سازمان هلال‌احمر از سازمان داوطلبان گرفته تا گروه‌های مختلف امداد و نجات و حتی شرکت نساجی هلال‌احمر هم غرفه‌های اختصاصی دارند. جدا از هلال‌احمر، نیروی انتظامی، آموزش و پرورش، شرکت‌های گاز و آب، شهرداری‌های مناطق، وزارت بهداشت و در کل 40 نهاد از سازمان‌های فعال و مسئول در حوزه مدیریت بحران حضور دارند.
جشنواره شهر آماده، شروعی شاد و افتتاحیه مختصر اما مفید داشت. «احمد صادقی»، رئیس سازمان مدیریت بحران شهر تهران در افتتاحیه این همایش گفت: «این جشنواره با کمک و همکاری بیش از 40 سازمان و دستگاه مدیریت شهری و خدمات اضطراری برگزار شده و هدف از برگزاری آن نمایش اقتدار و توانمندی سازمان‌های دولتی و خصوصی، تقویت فضای همکاری در راستای مدیریت بحران، فرهنگسازی و آموزش برای برخورد و مواجهه صحیح در شرایط بروز بحران، آموزش اقدامات کاربردی برای ارتقای سطح آگاهی، انجام مانورهای تخصصی توسط مدیریت بحران مناطق تهران و دستگاه‌های ذیربط و تجلیل از فعالان و پیشکسوتان عرصه امداد و مدیریت بحران است.» به گفته صادقی در یک هفته‌ای که برج میلاد میزبان این جشنواره است، چندین دوره آموزشی در آن برگزار می‌شود و همزمان با برگزاری این جشنواره در برج میلاد در مناطق 22گانه تهران 28 مانور برگزار خواهد شد.
خسارت بم یک‌هزار و یکصد‌میلیارد تومان
افتتاحیه جشنواره شهرِ آماده با حرف‌های «اسماعیل نجار»، رئیس سازمان مدیریت بحران کشور ادامه یافت. او خطرخیز بودن تهران را یادآور شد و گفت: از 46 حادثه مهم در دنیا، وقوع 36 حادثه در ایران محتمل است و به همین دلیل جزو 10 کشور حادثه‌خیز جهان محسوب می‌شویم. از نظر تعداد حوادث رخ‌داده، ایران در بین کشورهای دنیا مقام ششم و در بین کشورهای آسیایی رتبه چهارم را دارد.
به گفته نجار آسیب‌پذیری کشور در مقابل زلزله بسیار بالاست. او افزود: تمرکز اصلی همه باید بر پیشگیری و آمادگی باشد که هدف اصلی جشنواره «شهر آماده» نیز همین است. خوشبختانه در موضوع مقابله به دلیل آموزه‌های دینی و عواطف انسانی و نوعدوستی ایرانیان، از جایگاه مناسبی در دنیا برخورداریم اما در پیشگیری باید تلاش بیشتری داشته باشیم.
نجار در بخش دیگری از حرف‌هاش زلزله بم را یادآوری کرد و گفت: بم 12 ثانیه لرزید که نتیجه آن 34هزار جان‌باخته، 19هزار مجروح و ویرانی 71هزار خانه و اماکن مسکونی، تجاری و اداری بود. هزینه آشکار این ویرانی‌ها از سال 82 تا 89 برابر 2هزار و 100میلیارد تومان بود. در این زلزله بسیاری از ساختمان‌های دولتی نیز تخریب شدند اما مسجدجامع بم استوار ایستاد چرا که در ساخت آن از دانش روز زمان خود بهره گرفته شده بود.
او گفت: هرگاه در تهران بحث زلزله پیش می‌آید همه ابراز نگرانی می‌کنند. درحال حاضر 10میلیون نفر در تهران سکنی دارند که پیش از انقلاب این رقم 3.5میلیون نفر بود. یعنی برای 6.5میلیون نفر در این 35سال اخیر خانه ساخته شده است. اگر این واحدها براساس اصول فنی ساخته شده بودند، امروز نگرانی نداشتیم اما الان همه نگرانند چون ما به ظاهر خانه‌هایمان بیشتر از دوام خانه‌هایمان اهمیت می‌دهیم. چند درصد مردم آن‌قدر که به ظاهر خانه‌هایشان توجه می‌کنند به دوام آن اهمیت می‌دهند؟ چند‌درصد وقتی می‌خواهند خانه‌ای بخرند، می‌پرسند مهندس ناظر این ساختمان چه کسی بوده است؟ واقعیت این است که مردم برای خودشان ساختمان‌هایی می‌سازند که خانه نیستند و در واقع یک دار تدریجی برای آنهاست تا سرانجام روزی زلزله‌ای بیاید و چهارپایه‌ای که آنها زیر پای خودشان گذاشته‌اند بلرزد و کار تمام شود.
رئیس سازمان مدیریت بحران، در بخش دیگری از حرف‌هایش دست روی مسأله کلیدی گذاشت؛ بحث بیمه‌ها. او از سازمان‌های بیمه‌گر خواست تا در بحث مدیریت بحران و زلزله ورود پیدا کنند و به جای تمرکز بر بیمه کردن خودروها یار و همراه دولت در بیمه کردن ساختمان‌ها و کمک به مردم در شرایط بحران باشند.
مهدی چمران: تهران استاندارد نیست
روبان افتتاح جشنواره تهرانِ آماده را دیروز درواقع مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران برید. او از سالن‌ها و غرفه‌های نمایشگاه بازدید کرد و در حاشیه این بازدیدش هم در جمع خبرنگاران درباره امنیت و ایمنی تهران حرف‌هایی زد. ازجمله این‌که به گفته او تهران براساس موازین شهری ساخته نشده و به همین دلیل حل مشکلات آن حالا نیازمند اقدامات ثانویه است. او گفت: ما نمی‌توانیم بگوییم که شهر تهران چقدر آماده است، چون تهران یک شهر استاندارد نیست و براساس موازین شهرسازی آماده نشده و نیازمندی‌های زمان بحران در آن پیش‌بینی و شناسایی نشده است.
به گفته چمران، شهر آماده، شهری است که بتواند با تمام بلایا مقابله کند ولی این آمادگی در لحظه اتفاق نمی‌افتد، بلکه باید از قبل آماده شده باشد نه این‌که ما شرایطی را به وجود بیاوریم که در زمان بحران آماده شود. چمران با تأکید بر تجهیز سوله‌های بحران گفت: امیدواریم تا پایان برنامه پنج‌ساله تعداد سوله‌ها به 150عدد برسد. البته این میزان هم کم است. ما باید در هر محله حداقل یک سوله بحران داشته باشیم. به گفته او، سوله‌های بحران باید واقعا سوله بحران باشند، یعنی در تأمین آب، برق اضطراری، وسایل امدادرسانی و غذای خشک برای یک هفته همیشه آماده باشند.
28 مانور در 22 منطقه تهران
سالن‌ها و غرفه‌هایی که در محوطه باز برج میلاد برپا شده‌اند تنها بخشی از جشنواره بزرگ شهرِ آماده هستند. از دیروز تا اول آبان امسال برگزاری 28 مانور در 22 منطقه شهر تهران آغاز شده است. محمدعلی آرمانفر، معاون عملیات و پدافند غیرعامل سازمان مدیریت بحران شهر تهران دراین‌باره به «شهروند» گفت: «عملیات مربوط به مدیریت بحران چهار مرحله دارد؛ پیشگیری و آمادگی، مقابله، بازسازی و بازتوانی. از این چهار مرحله 2 مرحله را در این جشنواره به نمایش گذاشته‌ایم که بخشی از آن داخل غرفه‌ها و جشنواره‌ای که در برج میلاد کار می‌کند پیش‌بینی شده و بخشی هم از طریق اجرای مانورها در مناطق 22 گانه پیش می‌رود.» به گفته معاون سازمان مدیریت بحران تعدادی از این مانورها به صورت ترکیبی یعنی با همکاری همه سازمان‌ها و نهادهای شرکت‌کننده در این جشنواره برگزار می‌شود و بخشی از آن هم انفرادی انجام می‌شود. همزمان با برگزاری این جشنواره روزانه 5مانور در نقاط مختلف تهران برگزار می‌شود.
بخش ویژه برای کودکانِ نمایشگاه شهر آماده
نمایشگاه شهر امید به همان اندازه که با نمایش تجهیزات امداد و نجات و انواع ماشین‌آلات امدادی در ظاهر خشن به نظر می‌رسد اما بخش‌هایی دارد که مختص کودکان طراحی شده است. بخشی از آخرین سالن این نمایشگاه در محوطه‌ای باز بخش‌هایی را به صورت کلاس درس، زمین بازی، پارک و اتاق خواب طراحی کرده. در این فضاها به کودکان آموزش می‌دهند که اگر زلزله رخ داد در هر یک از این مکان‌ها چطور باید پناه‌گیری کنند.
نفیسه میرزا‌هاشمی، معاون آموزشی سازمان مدیریت بحران دراین‌باره به «شهروند»، گفت: این سالن را برای آموزش آمادگی در برابر زلزله به کودکان هماهنگ کردیم. با هماهنگی با آموزش و پرورش قرار است بچه‌های کلاس‌های اول تا 6 ابتدایی در طول زمان جشنواره هر روز از نمایشگاه بازدید داشته باشند. فضایی را درست کردیم مثل فضای اتاق خواب بچه‌ها. در این‌جا به آنها آموزش می‌دهیم که اگر زلزله آمد حداقل کاری که انجام می‌دهند باید این باشد که با بالش روی سرشان را پوشش دهند و از سر و گردنشان حفاظت کنند. یا به آنها آموزش می‌دهیم که یک کوله‌پشتی نجات آماده کنند.
* مرکز فرماندهی مدیریت بحران
شاید یکی از دیدنی‌ترین بخش‌ها در نمایشگاه شهر آماده غرفه مرکز شتاب‌نگاری شهر تهران باشد؛ غرفه‌ای که در بخشی از آن در کنار نمونه‌ای از دستگاه‌های شتاب‌نگاری تصاویر و اطلاعاتی درباره مرکز فرماندهی مدیریت بحران شهر تهران ارایه شده است. زمان افتتاح این مرکز که به تمام دوربین‌های تهران متصل است و تجهیزات به روزی در اختیار دارد به سال 88 بازمی‌گردد. سیدعلی شجاع، مدیر مرکز فرماندهی مدیریت بحران تهران دراین‌باره به «شهروند»، گفت: «در این مرکز دسترسی به 1000 دوربین ترافیکی تهران، تمام شبکه‌های تلویزیونی و همچنین نقشه‌های ماهواره‌ای که مناطق بحران و ضد بحران در آنها پیش‌بینی شده وجود دارد.» چنان‌که او می‌گوید مرکز شتاب‌نگاری تهران درحال حاضر 14 دستگاه شتاب‌نگاری دارد و همچنین به سامانه تعیین خسارت و تلفات آنی زلزله مجهز است. این سامانه با استفاده از بانک اطلاعات و بانک اطلاعات سازه‌ای در همان دقایق اولیه زلزله میزان خسارات اولیه را برآورد می‌کند و گزارش می‌دهد این گزارش به مدیران و کسانی که فرماندهی بحران را دارند ارسال می‌شود. او از طرح و برنامه آینده برای راه‌اندازی رادیوی بحران خبر داد و گفت: این طرح در منطقه 22 به صورت پایلوت درحال اجراست. برنامه‌های ما به گونه‌ای است که این رادیو در زمان بحران فعال می‌شود و حتی اگر افراد در خودرویشان رادیوی دیگری را گوش کنند در زمان بحران موج رادیو به صورت خودکار به رادیوی بحران منتقل می‌شود و حتی اگر ضبط خاموش باشد خودکار روشن می‌شود و به راننده هشدار می‌دهد.» به گفته او با نهایی شدن طرح رادیو بحران خودرو سازان ملزم به نصب کیت آن در تمام خودروها خواهند شد.
لباس و کیف‌های جدید ناجا برای مواقع بحران
از دیگر بخش‌های جشنواره شهر آماده می‌توان به غرفه نیروی انتظامی جمهوری اسلامی اشاره کرد؛ غرفه‌ای که دورتادور آن را با تبلیغاتی درباره ضرورت حفظ حجاب پر کرده‌اند اما در این غرفه اطلاعاتی هم درباره مدیریت بحران ارایه شده ازجمله لباس‌ها و کوله‌پشتی‌های مخصوص عملیات امدادی که به گفته محمد خدایی، غرفه‌دار ناجا در این نمایشگاه پس از زلزله بم برای ماموران نیروی انتظامی طراحی شده است. او به «شهروند»، می‌گوید: «زلزله بم تجریبات زیادی برای ما داشت. یکی از آنها این‌که ماموران ناجا در مواقع بحران با این مشکل مواجه شدند که لباس مناسب نداشتند، کوله‌پشتی و کلاه مناسب در مواقع بحران نداشتند، این موارد پس از زلزله بم طراحی شده.» او حرف‌های دیگری هم می‌زند ازجمله به این نکته اشاره می‌کند که نیروی انتظامی برای مدیریت بحران در تهران برای هریک از مناطق، یک استان معین تعیین کرده است، یعنی به تعداد 22 منطقه تهران، 22 استان دیگر کشور در صورت بروز بحران در پایتخت وارد عملیات می‌شود. خدایی دراین‌باره گفت: «یکی از اقدامات ناجا در مواقع بحران کمک گرفتن از استان‌های معین است به همین دلیل هم هر منطقه از شهر تهران یک استان معین دارد. برای مثال در صورت بروز بحرانی در تهران مثلا استان معین منطقه 9 همدان است. یا برای منطقه 6 استان زنجان را به‌عنوان معین تعریف کرده‌اند. در منطقه 5 استان آذربایجان‌شرقی و در منطقه 13 استان گلستان به‌عنوان استان معین تعریف شده و نیروهای پلیس از آن‌جا برای امداد رسانی به تهران اعزام می‌شوند.»
آزمایش غلظت خون و فشارخون در جشنواره
اگر داوطلب اهدای خون هستید در جشنواره شهر آماده غرفه سازمان انتقال خون در روزهای چهارشنبه و پنجشنبه همین هفته منتظر شماست. آن‌طور که مسئولان این غرفه می‌گویند بازدیدکنندگان در نمایشگاه می‌توانند به‌طور رایگان غلظت خون و همچنین فشارخونشان را اندازه‌گیری کنند.
کلاس‌های آموزشی بهزیستی
از دیگر بخش‌های جشنواره شهر آماده، کلاس‌های آموزشی است که در دو بخش مجزا برگزار می‌شود. بخشی از این دوره این کلاس‌ها را بهزیستی استان تهران برگزار می‌کند. نازیلا کجوری، نماینده سازمان محیط‌زیست استان تهران در مدیریت بحران دراین‌باره به «شهروند»، گفت: بهزیستی کارگاه‌های آموزشی یک‌روزه‌ای درباره روان درمانی در حوزه بحران، استرس، سوگ و تاب‌آوری برگزار می‌کند و حضور عموم در این کلاس‌ها آزاد است.» به گفته او اصولا تأمین سلامت روان افراد آسیب‌دیده در بحران برعهده بهزیستی است.
سگ‌های زنده‌یاب
در کنار دیدنی‌های جشنواره شهر آماده در برج میلاد، «پیتر» و «تورا»، دو سگ زنده‌یاب سازمان هلال‌احمر هم از دیدنی‌های جذاب این نمایشگاه برای بازدیدکنندگان هستند. سگ‌هایی از نژاد ژرمن که به گفته مسئولان هلال‌احمر استان تهران نوبتی برای این‌که بازدیدکنندگان آنها را ببینند در محوطه نمایشگاه حضور دارند. آن‌طور که مسئولان هلال‌احمر و مربیان پیتر و تورا می‌گویند تهران درحال حاضر 6 سگ زنده‌یاب در اختیار دارد و قرار است 5 سگ دیگر به آنها اضافه شوند.
تجهیزات و ماشین‌آلات امدادی
اگر به نمایشگاه شهر آماده می‌روید، دیدار از ماشین‌ها و تجهیزات امدادی را که در محوطه بیرونی نمایشگاه چیده‌اند از دست ندهید اگرچه در روز اول نمایشگاه بسیاری از سازمان‌های در انتقال این ماشین‌آلات کوتاهی کرده بودند اما نمایشگاه که به ظهر رسید ماشین‌های مخصوص رسیدند و در جایشان مستقر شدند.
اولین جشنواره شهر ایمن از دیروز در برج میلاد تهران شروع به کار کرده و تا اول آبان هم دایر خواهد بود. نمایشگاهی که در عین تخصصی بودن، جاذبه‌های زیادی برای بازدیدکنندگان عمومی دارد نه فقط به دلیل این‌که در محوطه باز برج میلاد برپا شده، غرفه‌ها و بخش‌های جانبی و فرهنگی و همچنین دوره‌های آموزشی و نشست‌های تخصصی آن این جشنواره آن‌قدر جذابیت دارد که خیلی‌ها را برای بازدید از آن به برج میلاد بکشاند.