سُمیرا زمانی- شهروند| کارآفرینی آن‌قدر در دنیا به جایگاه مهمی رسیده است که گوگل لوگوی یک روز خودش را به احترام یک زن کارآفرین غنایی تغییر می‌دهد. مشکلات اقتصادی درتمام دنیا موجب شده‌اند گرایش به راهکارهای موفقی مانند کارآفرینی بیشتر از قبل شود و هر فردی به نوعی سعی کند دراین راه قدم بردارد. دراین بین یکی ازشاخه‌های کارآفرینی تلاش برای کمک به ناتوانان است. کسانی که از دید کلی جامعه به دلیل داشتن نقص جسمی یا روحی ناتوان خوانده می‌شوند اما مانند دیگر افراد جامعه حق زندگی‌کردن دارند و کارکردن و کسب درآمد بخشی از این زندگی است.
«خاله اوکلو»، لوگوی گوگل
لوگوی گوگل دو روز پیش به مناسبت سالروز تولد «استر آفوا اوکلو» یک زن کارآفرین غنایی تغییر کرد. زنی که کار خود را با تنها یک دلار در سال ۱۹۳۰، زمانی که دانش‌آموز دبیرستانی بود، شروع کرد. یک دلار را عمه‌اش به او داده بود و او با آن شکر و پرتقال خرید و مربا درست کرد و با وجود تمسخر هم‌کلاسی‌هایش فروخت. خیلی زود با سود آن توانست مرباهای بیشتری درست کند و بفروشد. او کمی بعد با مدرسه‌اش برای تأمین مربا، قرارداد بست و این شروع تجارت موفق او بود. حالا روش و داستان او دربسیاری از دانشگاه‌ها تدریس می‌شود. زنی که او را به نام «خاله اوکلو» می‌شناسند، زندگی‌اش را وقف کمک به دیگران و توانمندکردن زنان و آموزش دانش خود به دیگران کرده است. او می‌گوید: «زنان باید بدانند که قوی‌ترین قدرت درجهان قدرت اقتصادی است». او در یک سخنرانی گفت: «شما نمی‌توانید برای هرچیز کوچک به شوهر خود التماس کنید، اما درحال حاضر، متاسفانه این چیزی است که اکثریت ما زنان انجام می‌دهیم.» او برنده جوایز متعددی ازجمله برنده جایزه بهترین مدیریت درقاره آفریقاست.
کارآفرینی چیست؟
اما اصلا کارآفرینی چیست؟ افرادی که یک فرصت شغلی جدید در صنعت ایجاد می‌کنند را کارآفرین می‌خوانند. آنها اغلب این کار را با ایجاد شرکتی تازه انجام می‌دهند، اما همچنین فرصت‌های جدید شغلی را با ورود یک محصول یا ایجاد یک بازار جدید به وجود می‌آورند. بنابراین که در کارخانجات بزرگ خطوط تولید تازه‌ای به راه می‌اندازند و با ایجاد بخش‌هایی تازه که قبلا وجود نداشت، باعث ایجاد بازاری جدید می‌شوند. با این تعریف کارآفرین هستند. به بیان کلی‌تر کارآفرینان منابع را مدیریت می‌کنند تا چیز تازه‌ای بسازند؛ اعم از شغل تازه یا کالا یا خدمت یا حتی بازار تازه. آنچه کارآفرینان موفق را از کارآفرینان دیگر متمایز می‌کند، سرعت توسعه فعالیت اقتصادی آنان است. آنهایی بیشتر موفق هستند که فعالیت اقتصادیشان را بتوانند به سرعت رشد دهند. آنها موقعیت‌هایی را که دربازار دیگران به آنها توجهی نمی‌کنند، می‌یابند و همین ایده بهره‌برداری‌کردن از این موقعیت‌ها را در ذهن آنها شکل می‌دهد.
آنها خودشان را به خوبی دربازاری که درحال انتقال و تغییر است، جا می‌اندازند که از این نظر مبتکر و مخترع شناخته می‌شوند. آنها به دقت پیش‌بینی می‌کنند که جهت بازارها درحال تغییر است و سپس آماده می‌شوند که بازارها را به راه بیندازند که این کار را قبلا کسی انجام نداده بود.
کارآفرینی برای ناتوانان
حمایت و اشتغالزایی برای معلولان ازجمله فعالیت‌هایی است که مسئولان همیشه از آن صحبت می‌کنند اما به خوبی مشخص است که چنین کاری نیاز به همکاری و تعامل جدی سازمان‌ها دارد. کافی است گشتی در شهر بزنیم و ببینیم که کم نیستند کسانی که بنا بر دلایلی عنوان ناتوان را یدک می‌کشند. متأسفانه نخستین برخوردی که با این افراد می‌شود، عنوان دلسوزی را یدک می‌کشد. خیلی از این افراد قید همه چیز را زده‌اند و چشم به دست یاری خانواده دارند و بنا بر هزاران دلیل ترجیح می‌دهند به سراغ ریسک‌کردن برای شروع کاری نروند. بیکاری یکی از چالش‌های اصلی توان‌یابان جویای کار است که موجب انزوا و سرخوردگی آنان و عدم حضور اثرگذارشان درجامعه است. براساس برخی آمارهای غیررسمی به‌طور متوسط نرخ بیکاری توان‌یابان (نابینایان، ناشنوایان، معلولان جسمی، حرکتی، معلولان ضایعه نخاعی، بیماران روانی مزمن و موارد دیگر) بیش از
63درصد است.
«سپهر»؛ کارآفرین در ایران
در ایران سازمان‌های مردم‌نهاد مختلفی در زمینه کارآفرینی توان‌یابان و محرومان فعالیت می‌کنند. یکی از این انجمن‌ها «بنیاد سپهر» است. بعد از وقوع زلزله دربم طبیعی بود که هرکس درحد توان خود برای آسیب‌دیدگان این حادثه دلخراش کاری انجام دهد. بنیاد خیریه سپهر توسط عده‌ای خیراندیش و با همکاری و حمایت تعدادی از دوستان ایرانی و خارجی تأسیس شد. آنها بعد از رایزنی‌های جامع به این نتیجه رسیدند که ارایه کمک‌های اضطراری و تأمین موادغذایی، دارو، پوشاک و... برای زلزله‌زدگان درحال انجام است و باید اقدامی برای دوره بعد ازشرایط بحران صورت پذیرد. با توجه به این‌که معمولا در این‌گونه حوادث تعداد قابل توجهی ازکودکان و نوجوانان والدین خود را از دست می‌دهند و تعدادی از افراد به دلیل ضایعات نخاعی اسیر صندلی چرخدار می‌شوند و پیران و کهنسالان تنها می‌مانند، تصمیم گرفته شد بنیاد خیریه سپهر برای ساماندهی نیازهای این‌گونه مددجویان تأسیس شود.
بدین ترتیب مقدمات کار تدارک دیده شد و اخذ مجوز از سازمان بهزیستی مورد پیگیری قرار گرفت و نهایتا بنیاد در خردادماه ١٣٨٣ در اداره ثبت شرکت‌ها و موسسات غیرتجاری تهران به ثبت رسید. زهرا فراشی، مدیر دفتر بنیاد سپهر درشهرستان بم می‌گوید: متأسفانه درمناطق و روستاهای محروم، زنان محروم‌ترین قشر آن منطقه و روستا به حساب می‌آیند. بیکاری گسترده و فقر مزمن بلای جان روستاهای محروم به‌ویژه زنان است. به همین لحاظ بنیاد خیریه سپهر تصمیم گرفت هدف فعالیت‌های خود را به حمایت از زنان محروم روستایی توسعه دهد. درحال حاضر بنیاد دراین زمینه در روستاهای مؤمن‌آباد، باغچمک و زیدآباد از توابع بم و فهرج همچنین دو روستای بهشت ١ و ٢ قلعه گنج فعال است. بنیاد با همکاری ادارات جهاد کشاورزی، زنان محروم روستایی را شناسایی می‌کند.
آنها را درگروه‌های ٤ تا ٥٠نفره گردهم می‌آورد و با برگزاری هشت کارگاه آموزشی درمی‌یابد که چه توانایی‌های بالقوه‌ای در آنها نهفته است. همزمان یک هیأت‌مدیره توسط گروه زنان روستایی انتخاب و یک صندوق پس‌انداز نزد بانک افتتاح می‌شود. زنان روستایی در فرآیند آموزش، ماهانه متناسب با توان مالی‌شان مبالغی به‌عنوان پس‌انداز به حساب صندوق واریز می‌کنند. هنگامی که برگزاری کارگاه‌های آموزشی به پایان می‌رسد، از یک‌سو مبلغی درصندوق پس‌انداز شده و ازسوی دیگر، هریک از زنان دریافته‌اند که اگر از صندوق، قرض‌الحسنه دریافت دارند، از عهده چه کاری برمی‌آیند. بعد ازپایان کارگاه‌های آموزشی، بنیاد خیریه سپهر معادل مبلغی که زنان روستایی پس‌انداز کرده‌اند یا دو تا سه برابر مبلغ مذکور را به حساب صندوق مشترک زنان روستایی به‌عنوان قرض‌الحسنه واریز می‌کند. بدین ترتیب صندوق می‌تواند تحت مدیریت هیأت‌مدیره‌ای که توسط اعضای صندوق انتخاب شده‌اند، نسبت به اعطای تسهیلات خرد برای فعالیت‌های خانگی زنان روستایی به آنها قرض‌الحسنه اعطا کند.
تجربه نشان داده است که برانگیختن احساس کارآفرینی درتولیدات خانگی در زنان روستایی و اعطای تسهیلات خرد به آنها می‌تواند توانایی‌های آنان را شکوفا سازد و با فروش تولیداتشان درآمد حاصل کنند و از فقر و محرومیت خود بکاهند.