آیدا پیغامی-شهروند حقوقی| با اعلام اسامی نامزدهای تاییدصلاحیت‌شده در انتخابات ریاست‌جمهوری، زمان تبلیغات آنها به وسیله وزارت کشور اعلام شد. بر این اساس نامزدها از تاریخ اعلام‌شده رسما می‌توانند تبلیغات خود را آغاز کنند. همان‌طور که می‌دانیم زمان تبلیغات در این دوره نسبت به دوره‌های پیش بیشتر شده و از 20 به 28 روز افزایش پیدا کرده است. با این وجود، این سوال پیش خواهد آمد که آیا نامزدهای تاییدصلاحیت‌شده در این زمان می‌توانند خود را به مردم معرفی کنند و پس از آن این افراد با چه شرایطی باید خود را به مردم بشناسانند و اساسا قانون چه مواردی را برای تبلیغات افراد در نظر گرفته است و درنهایت اگر نامزدها از این قوانین سرپیچی کنند، چه مجازاتی در انتظار آنها خواهد بود؟ در ادامه گزارش، قوانین و مجازات پیش‌بینی‌شده برای تبلیغات نامزدها را از زبان حقوقدانان خواهیم خواند.
قانون تبلیغات در انتخابات
نامزدهای ریاست‌جمهوری كه صلاحیت آنان توسط شورای نگهبان تایید و اسامی آنها از طرف وزارت كشور اعلام می‌شود هر یك حق دارند به‌طور مساوی از صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران برای معرفی و ارایه برنامه‌های خود استفاده کنند. ترتیب و تنظیم برنامه تبلیغات نامزدهای انتخاباتی از طریق صداوسیما به‌عهده كمیسیون بررسی تبلیغات است. فعالیت‌های انتخاباتی نامزدهای ریاست‌جمهوری رسما از تاریخ اعلام اسامی آنان به‌وسیله وزارت كشور آغاز می‌شود و تا 24 ساعت قبل از شروع اخذ رأی خاتمه می‌پذیرد. ماده 67 ـ فعالیت انتخاباتی در مرحله دوم از تاریخ اعلام رسمی نتایج قطعی آرای مرحله نخست شروع می‌شود و تا 24 ساعت قبل از اخذ رأی مرحله دوم ادامه خواهد یافت. انجام هرگونه فعالیت تبلیغاتی از تاریخ اعلام رسمی اسامی نامزدهای له یا علیه نامزدهای ریاست‌جمهوری از میز خطابه نمازجمعه یا هر وسیله دیگری كه جنبه رسمی و دولتی دارد و فعالیت كارمندان در ساعات اداری و همچنین استفاده از وسایل و سایر امكانات وزارتخانه‌ها و ادارات، شركت‌های دولتی و موسسات وابسته به دولت و نهادها و مؤسساتی كه از بودجه عمومی (به هر مقدار) استفاده می‌كنند و همچنین در اختیار گذاشتن وسایل و امكانات مزبور ممنوع بوده و مرتكب، مجرم شناخته می‌شود. الصاق اعلامیه، عكس، پوستر، هرگونه آگهی تبلیغاتی روی علایم راهنمایی‌ورانندگی، تابلوی بیمارستان‌ها، تابلوی مدارس و سایر موسسات آموزشی دولتی و وابسته به دولت ممنوع بوده و ماموران انتظامی در صورت مشاهده چنین مواردی متخلفان را جلب کرده و به‌منظور تعقیب قانونی به مقامات قضائی تحویل می‌دهند. شهرداری‌ها و بخشداری‌ها نیز باید نسبت به امحای چنین اوراقی اقدام کنند.
هیچ‌كس حق ندارد آگهی یا پوسترهای تبلیغاتی نامزدهای انتخاباتی را كه در محل‌های مجاز الصاق شده در مدت زمان قانونی تبلیغات پاره یا محو کند و عمل مرتكب جرم محسوب می‌شود. داوطلبان ریاست‌جمهوری و طرفداران آنان در تبلیغات انتخاباتی به هیچ وجه مجاز به هتك حرمت و حیثیت نامزدهای انتخاباتی نیستند و متخلفان طبق مقررات مجازات خواهند شد. هرگونه آگهی و آثار تبلیغاتی باید قبل از شروع اخذ رأی از محل شعبه ثبت‌نام واخذ رأی توسط اعضای شعبه محو شود. مقامات اجرایی و نظارت انتخابات حق تبلیغ له یا علیه هیچ یك از داوطلبان انتخاباتی را نخواهند داشت. تخلف از این قانون جرم محسوب می‌شود.
مطبوعات و نشریات حق ندارند از سه روز قبل از اخذ رأی، آگهی یا مطالبی علیه نامزدهای انتخاباتی درج كنند یا مطلبی بنویسند كه دال بر انصراف گروه یا اشخاصی از نامزدهای معین باشد و در هر صورت نامزدها حق دارند پاسخ خود را ظرف 18 ساعت پس از انتشار به‌وسیله وزارت كشور به روزنامه مزبور بدهند و روزنامه مكلف به چاپ فوری آن قبل از زمان ممنوعیت طبق قانون مطبوعات است. در صورتی كه آن نشریه قبل از ساعات ممنوعیت تبلیغاتی منتشر نشود، مسئول آن باید با هزینه خود پاسخ نامزد را به روزنامه یا مجله‌ای كه در غیرمدت ممنوعیت چاپ می‌شود، ارسال دارد و آن نشریه مكلف به درج آن در نخستین چاپ نشریه خواهد بود. انتشار این‌گونه مطالب در غیرمطبوعات نیز در مدت سه روز قبل از روز اخذ رأی ممنوع است و نامزد معترض حق دارد در زمان قبل از ممنوعیت تبلیغات، نظر خود را منتشر کند.
فعالیت احزاب به معرفی نامزدها
به مردم کمک خواهد کرد
مصطفی ترک‌همدانی، حقوقدان و وکیل پایه یک دادگستری در گفت‌وگو با «شهروند» گفت: مطابق قانون انتخابات تخلفات آن هم احصا شده، اما این‌که آیا نیاز به تغییر دارد یا خیر این را باید با توجه به شرایط اجتماعی و سیستم سیاسی جغرافیایی کشور خودمان و کشورهای همسایه ببینیم. این‌که افراد کمتر‌شناخته‌شده می‌خواهند در این مدت خود را به مردم بشناسانند، به قانون احزاب بازمی‌گردد، زیرا احزاب در کشور ما در مقایسه با کشورهای پیشرفته دنیا خودشان را به‌خوبی نشان ندادند. همین که یک حزب بیاید نامزد خودش را معرفی کند می‌بینید که در کشور ما هزارویک نفر خودشان را برای نامزدی معرفی کردند. ما احزاب زیادی داریم، ولی هیچ‌کدام از اینها فعال نیستند، بنابراین احزاب در فعالیت سیاسی روزمره‌شان در طول چهار سالی که یک رئیس‌جمهوری فعالیت می‌کند، می‌توانند نامزد مور نظر خودشان را یا افرادی را که فکر می‌کنند در آینده می‌توانند معرفی کنند، به مردم بشناسانند. مسلم است افرادی که از ناحیه همین احزاب معرفی شدند، مدنظر همان افراد داخل حزب بودند.
ترک‌همدانی در ادامه افزود: در مورد این‌که تخلفات در انتخابات به چه شکلی افزایش می‌یابد، به مناظره‌‌های دوره دهم ریاست‌جمهوری بازمی‌گردد، چراکه در همان دوره به تخلفات صورت‌گرفته رسیدگی نشد. به نظر من حال هر قدر بیاییم و برای نامزدها ممنوعیت قرار دهیم، کارساز نخواهد بود. در این مواقع باید نامزد متخلف را از صحنه رقابت بیرون کنیم. درحال حاضر نکته خوبی که در قانون به وجود آمده این است که اخیرا در قانون شوراهای شهر و روستا اصلاحاتی به تصویب رسیده که پیش‌بینی شده اگر نامزدی در پروسه انتخابات اقدام به خرید و فروش رأی کند، رأی آن صندوق باطل خواهد شد، اما در اصلاحات جدید پیش‌بینی‌شده این عمل غیرمشروع است و اگر عدم‌پایبندی آن نامزد به قانون اساسی و نظامات کشور اثبات شود، تمام آرای او باطل خواهد شد.
این حقوقدان در ادامه به بیان فعالیت‌های غیرقانونی تبلیغاتی نامزدها پرداخت و گفت: البته انجام فعالیت تبلیغاتی از لحاظ زمانی هم محدود به مدتی است که کاندیداها به‌طور رسمی اعلام می‌شوند و تا 24 ساعت پیش از اخذ رأی معمولا این تبلیغات ممنوع است. بنابراین هرگونه تبلیغات پیش از شروع تاییدصلاحیت و زمان اخذ رأی ممنوع خواهد بود. در ادامه نامزدها می‌توانند از طریق روزنامه‌ها و نشریات، تبلیغات مورد نظر خود را در زمان‌ها و مکان‌هایی که در قانون مشخص شده، انجام دهند. در این مورد باید توجه داشت که استفاده نامزدها از پرسنل و امکانات نهادها و موسساتی که مربوط به دولت هستند، به‌خصوص بنیاد شهید مستضعفان، وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها، شرکت‌های دولتی ممنوع است. همچنین تبلیغ افراد از طریق صداوسیما و نمازجمعه یا هر مکان و هر برنامه‌ای که جنبه رسمی دارد هم ممنوع است، به این دلیل که این نوع امکانات متعلق به ملت است. در ادامه باید گفت تبلیغات در مطبوعات و رسانه‌های مربوط به نهادهای عمومی هم ممنوع است، همچنین هیأت‌های اجرایی حق تبلیغ هیچ یک از نامزدهای انتخاباتی را ندارند، اما وظیفه نظارت بر آن را دارند، ضمن این‌که باید بر این موارد نظارت کنند. همین‌طور باید گفت که در خود قانون انتخابات و در عرف تبلیغات انتخاباتی برخی از اقدامات مانند خریدوفروش رأی، رأی‌دادن با شناسنامه‌ای که برای خود شخص رأی‌دهنده نباشد، تهدید و تطمیع، توصیه افراد در زمان رأی‌دادن مبنی‌بر این‌که اشخاصی را معرفی کنند، رأی‌دادن بیش از یک بار، رأی‌دادن با شناسنامه جعلی، اخلال در انتخابات، کم‌وزیادکردن آرا و تعرفه‌ها، تقلب در رأی‌گیری و شمارش آرا، تقلب در اوراق تعرفه، پرکردن صندوق رأی با آرای تقلبی و ربودن و منهدم‌کردن اوراق تبلیغاتی، جابه‌جایی اسناد انتخاباتی، رعب و وحشت و هدایت سازمان‌یافته در روستاها و شهرها یا در محلات توسط نهادهای دولتی یا اشخاص خاص، جرم است و از طریق تشکیلات قضائی و هر حوزه انتخاباتی قابل تعقیب است. ضمن این‌که در راستای پیشگیری، تشکیلات باید با هماهنگی ناظران قانونی ازجمله شورای نگهبان تدابیر لازم را اتخاذ کنند و اگر جرم را کشف کردند یا افراد اقداماتی انجام دادند که مغایر با قانون باشد، می‌توانند افراد را مورد تعقیب قرار دهند.
قانون تبلیغات انتخاباتی
باید بازنگری شود
نعمت احمدی، حقوقدان و وکیل پایه یک دادگستری در گفت‌وگو با «شهروند» بر لزوم بازنگری قانون انتخابات تاکید کرد و گفت: قانون انتخابات ایران به‌شدت نیاز به بازنگری دارد، زیرا با این قانون نمی‌شود که فرد اصلح را به مردم شناساند. علت آن هم این است که فرد تاییدشده نمی‌تواند در فرصت 20روزه که امسال یک مقدار بیشتر شده خود را به مردم بشناسند و همین‌طور افرادی که کمترشناخته‌شده‌اند، نمی‌توانند در این چند روز خود را به مردم معرفی کنند. دوره تبلیغات در انتخابات یکی از استثنایی‌ترین دوره‌ها در کشور است که متاسفانه در کشور ما مدت زمان بسیار کمی به آن اختصاص داده شده است. در کشوری که حزب فعال ندارد و افراد باید به تنهایی خودشان را به مردم بشناسانند، 28روز تبلیغات، مدت زمان بسیار کمی است. اگر نگاهی به انتخابات کشوری مانند آمریکا داشته باشیم، یک‌سال طول می‌کشد تا افراد منتخب، احزاب خودشان را با برنامه‌هایی که دارند به مردم معرفی کنند. با این مقایسه متوجه خواهیم شد که مدت زمان پیش‌بینی‌شده برای تبلیغات در کشور ما زمان بسیار کمی است، با توجه به این‌که تعدادی از نامزدهای تاییدصلاحیت‌شده، چهره‌هایی هستند که برای مردم خیلی شناخته‌شده نیستند.
محورها
نامزدهای ریاست‌جمهوری كه صلاحیت آنان توسط شورای نگهبان تایید و اسامی آنها از طرف وزارت كشور اعلام می‌شود هر یك حق دارند به‌طور مساوی از صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران برای معرفی و ارایه برنامه‌های خود استفاده کنند.
ماده 67 ـ فعالیت انتخاباتی در مرحله دوم از تاریخ اعلام رسمی نتایج قطعی آرای مرحله نخست شروع می‌شود و تا 24 ساعت قبل از اخذ رأی مرحله دوم ادامه خواهد یافت.
انجام هرگونه فعالیت تبلیغاتی از تاریخ اعلام رسمی اسامی نامزدهای له یا علیه نامزدهای ریاست‌جمهوری از میز خطابه نمازجمعه یا هر وسیله دیگری كه جنبه رسمی و دولتی دارد، ممنوع است.
هیچ‌كس حق ندارد آگهی یا پوسترهای تبلیغاتی نامزدهای انتخاباتی را كه در محل‌های مجاز الصاق شده در مدت زمان قانونی تبلیغات پاره یا محو کند و عمل مرتكب جرم محسوب می‌شود.