| صادق حيدري‌نيا | روزنامه‌نگار|
ديباچه‌اي بر نظريه سياست در ايران
در بررسي تاريخ انديشه سياسي، اغلب پژوهشها با مطالعه تاريخ فكر در يونان آغاز ميشود. اين در حاليست كه نخستين واحد مدني، يعني «شهر» و اولين ساخت سياسي يعني «دولت - شهر» از شرق سر برآورده است. پژوهش حاضر که حاصل بازخواني بيش از چهل متن کهن از اواخر قرن سوم تا اوايل قرن هفتم است، کوشيده تا نمايي عيني و ملموس از انديشه و سياست در آيينه اسطوره و تاريخ ايران ترسيم کند. اين پژوهش تلاشي است براي بازخوانی و بازشناسي بنيانهاي انديشه و ساختار سياسي در ايران (شکلگيري و تحول آن) و نيز بازنمايي تعارض و تمايز انديشه و رفتار سياسي در عينيت تاريخي ايران. حركت از ساختار به انديشه به منظور پر كردن خلأ آثار سياسي كلاسيك و تلاش براي فاصله گرفتن از ذهنيت موجود و گفتارها و تحليل‌هاي تكراري درباره تاريخ انديشه در ايران (كه عمدتا با تمركز قدرت و مطلقه خواندن آن همراه است)، رويكرد غالب در اين كتاب است. نویسنده کتاب که دانش‌آموخته دکتری تاریخ ایران است، از چارچوب‌های حاکم بر تاریخ‌نگاری کلاسیک فاصله گرفته و تلاش کرده با نگاهی میان‌رشته‌ای، دانش‌های دیگری چون زبان و ادبیات، باستان‌شناسی و اندیشه سیاسی را به عرصه یک مطالعه تاریخی وارد کند و اثری متفاوت را تدوین کند. این کتاب به دلیل رویکرد نوآورانه و پرداختن به موضوعی بکر در تاریخ و اندیشه ایرانی، در دومین جشنواره بین‌المللی فارابی در گروه تاریخ، جغرافیا و باستان‌شناسی برگزیده شد.
کتاب در چهار فصل و دو پیوست به شرح زیر تنظیم شده است: فصل اول کتاب به بازنمایی اندیشه و ساختار سیاسی در متون و روایات اساطیری اختصاص دارد. در فصل‌های دوم و سوم، همین موضوع در دوران تاریخی روزگار باستانی ایران یعنی عصر مادها تا ساسانیان بررسی شده است. اندرزنامه‌ها، کتیبه‌ها و روایت شاهنامه مهم‌ترین منابع نویسنده در نگارش این فصول است. در فصل چهارم با عنایت به انتقال میراث باستانی به روزگار اسلامی، «آیین شهریاری در اندیشه ایرانی - اسلامی» بررسی شده است. پندنامه‌ها، داستان‌ها و متون رسمی (نظیر سیاست‌نامه و...) منابع پژوهشی این فصل است. در دو پیوست پایانی کتاب، مهم‌ترین واژگان در ادبیات سیاسی ایران و مهم‌ترین منابع برای بررسی اندیشه سیاسی در ایران باستان و نخستین قرون اسلامی، به خوانندگان عرضه شده است. نمایه تفصیلی و تفکیکی کتاب مشتمل بر نام اشخاص، کتاب‌ها و اماکن از نقاط قوت این اثر پژوهشی است. نثر کتاب و سیر روایی آن به شکلی است که برای مخاطبان عمومی و علاقه‌مندان به فرهنگ و تاریخ ایران‌زمین پرکشش و جذاب است.
تاریخ اقتصادی ایران
تاریخچه بانک شاهی در ایران
پروفسور جفری جونزبا همکاری: فرانسیس باستوک، گرگوری گرنشتاین، جودیت نیکول و ترجمه دکتر ناصر موفقیان
این اثر پژوهشی و سترگ، نخستین مجلد از کتاب «تاریخچه بانک بریتانیا در خاورمیانه» است که به دلیل اختصاص به تاریخ بانک شاهی در ایران، به صورت مستقل ترجمه و منتشر شده است. بانک بریتانیا در خاورمیانه از هنگام تأسیس در سال 1889م تا سال 1960 که به گروه «هنگ‌کنگ بانک» پیوست، تاریخ پرفراز و نشیبی را پشت سر گذاشته که پیوند تنگاتنگی با سرگذشت اقتصادی ایران و سایر کشورهای خاورمیانه دارد. گروه «هنگ‌کنگ بانک» با عنایت به اهمیت تاریخی اسناد بانک شاهی (بانک بریتانیا) در خاورمیانه، دکتر جفری جونز را مأمور کرد تا تاریخ این بانک را تدوین کند. نویسندگان تلاش کرده‌اند به دور از جانبداری و صرفا با توجه به مسائل تاریخی، این اثر پژوهشی را تألیف کنند.
در این کتاب، کامیابی‌ها و ناکامی‌های بانک شاهی ایران، به‌عنوان پیشگام بانکداری مدرن در ایران، بررسی شده و درگیری بانک در پیچ و خم‌های دیپلماسی بین‌المللی و راهکارهای غیرمتعارف خروج از آن به تصویر درآمده است. این اثر تاریخ بانک شاهی در ایران تا خروج اجباری در سال 1952 از ایران را روایت می‌کند. وجود ده‌ها عکس و نقاشی و چندین جدول که همگی مستند و مربوط به عملکرد بانک شاهی در ایران است، کار پژوهشی ارزشمند نویسندگان را تکمیل کرده است.
نکته قابل توجه در این اثر، توجه به جزییاتی است که منابع آن کلا از دسترس محققان ایرانی خارج است؛ نویسنده در این کتاب به جزئی‌ترین مسائل بانک در شعبه‌های محلی، سرگذشت کارکنان محلی یا مأمور به خدمت پرداخته و در این مسیر از بایگانی غنی و منظم اسناد مالی و تاریخی بانک بهره برده است. این پژوهش در دهه 90 میلادی و با مشارکت چندتن از پژوهشگران برجسته تاریخ اقتصادی در لندن تدوین شده است و همچنان پژوهشی مهم و قابل اعتنایی در تاریخ اقتصادی ایران به شمار می‌رود. شایان ذکر است ترجمه کتاب 10سال پیش انجام و برای انتشار آماده شده لیکن به دلیل پاره‌ای مشکلات، انتشار آن تا این تاریخ به تعویق افتاده و هم‌اکنون به همت موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی و انجمن ایرانی تاریخ به علاقه‌مندان عرضه شده است.