محمدعلی سبحانی، کارشناس مسائل سیاسی و سفیر سابق ایران در لبنان با بیان این موضوع که در بحران هیچ چیز به دست نمیآوریم، تأکید میکند گفت‌وگو بهتر از آن است که در یک فضای ابهام‌آمیز، مشکلات را دنبال کنیم. سبحانی در پاسخ به انتقاداتی که از دیدارهای نیویورک انجام گرفت، توضیح میدهد این دیدارهای دیپلماتیکی که صورت میگیرد به مثابه حل همه مشکلات فی‌مابین نیست بلکه بدان معناست که فرصت گفت‌وگو یافتهایم تا زمینه برای حل مشکلات و توسعه دیپلماسی فراهم شود. سبحانی با تأکید بر این‌که شفاف بودن یکی از ویژگیهای مثبت دولت یازدهم است، میگوید از آنجایی که دولت دکتر روحانی تا به امروز در باز کردن دریچههای گفت‌وگو موفق بوده است، از این پس نیز نباید به واسطه انتقادهایی که صورت میگیرد، نگران باشد.
پس از سفر هیأت ایرانی به نیویورک و دیدارهای دوجانبه سران ایران و بریتانیا و وزرای امور خارجه تهران و ریاض، برخی با توجه به پیشینه نه چندان دوستانه روابط دو طرف، دولت را مورد انتقاد قرار دادند که چرا این دیدارها را انجام داده است. به نظر شما آیا به جهت این‌که روابط طرفین تا امروز دوستانه نبوده است، نباید چنین دیدارهایی صورت میگرفت؟
دیدارهای صورت گرفته در نیویورک حال چه دیدار دکتر حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران با دیوید کامرون، نخست‌وزیر بریتانیا و چه دیدار محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران با سعود الفیصل همتای عربستانیاش، پیشرفتی در دیپلماسی ایران به شمار میآید. در این میان با توجه به اظهارات ضد ایرانی کامرون پس از ملاقات با آقای روحانی، میتوان از این موضع‌گیری ناراضی بود و اعتراضهایی نسبت به آن داشت؛ همچنانکه شاهد موضع‌گیری مقامات کشورمان ازجمله شخص رئیس‌جمهوری در این خصوص بودیم. اما صرف این‌که حال اظهارنظر خصمانهای از جانب طرف مقابل صورت گرفته، کل این دیدار را نمیتوان مورد نقد قرار دارد. چرا که این دیدارهای دیپلماتیکی که صورت میگیرد به مثابه حل همه مشکلات فی‌مابین نیست بلکه بدان معناست که فرصت گفت‌وگو یافتهایم تا زمینه برای حل مشکلات و توسعه دیپلماسی فراهم شود. درواقع گفت‌وگو بهتر از آن است که در یک فضای ابهام‌آمیز، مشکلات را دنبال کنیم. با در نظر گرفتن روابط تیره و تار ایران و عربستان طی سال‌های گذشته، اکنون دیدار سعود الفیصل و آقای ظریف را میتوان نقطه عطفی در روابط دو کشور در نظر گرفت. همچنین از آنجایی که مسائل بسیاری از کشورهای منطقه تحت‌تأثیر روابط تهران- ریاض است، این دیدار میتواند در جهت حل مشکلات منطقه‌ای نیز تاثیرگذار باشد.
به نظر شما خط فکری و سیاست موردنظر افراد و گروههایی که این انتقادات را مطرح میکنند و به بیان دیگر مخالف راه‌حل دیپلماتیک برای حل مشکلات هستند، چیست؟
انتقاداتی که از سوی برخی نسبت به دیدارهای هیأت ایرانی در نیویورک صورت گرفته به طرز تفکر، تحلیل و مشی سیاسی آنها باز میگردد؛ این گروه معتقد است که بر پایه دشمنی با کشورها باید کارها را دنبال کرد. این درحالی است که باید با یک نگاه دیگر به مسائل دیپلماتیک نگریست؛ یعنی روابط ما با کشوری مانند عربستان‌سعودی که رقابت دایمی با آن داریم باید به گونهای تنظیم شود که رقابت دوستانه باشد نه خصمانه. در این میان حقوق هر کشوری باید سر جای خود باشد و قطعا در این نوع روابط، کشورها با در نظر گرفتن منافع ملیشان پیش میروند. اما حتی روابطی مانند روابط تهران-لندن و تهران-ریاض نیز میتواند رابطههایی دوستانه و در جهت حل و کاهش مشکلات و آرام کردن روابط باشد؛ باید بدانیم که در بحران هیچ چیز به دست نمیآوریم.
پس به گفته شما، ایران در روابط خصمانه و بحران با دیگر کشورها نمیتواند به اهدافش نایل شود؟
بله حتی اگر از جنبه دیگر هم به ماجرا بنگریم، ایران میتواند با بهبود روابط و کاهش مشکلات با همسایگان و سایر کشورها با مسأله ایران‌هراسی که چند سالی است شدت گرفته، مبارزه کند. اسراییل در رأس دولتهایی قرار دارد که ایران‌هراسی را به‌عنوان یک پروژه دنبال میکنند لذا اگر ما موفق شویم روابطمان را با جهان عرب و غرب بهبود بخشیم این توفیق را نیز داشتهایم که اسراییل را در پروژه ایران‌هراسی ناکام کنیم. همچنین اگر برخی سیاستها و اقدامات افراطی دولتهای نهم و دهم را مورد ارزیابی قرار دهیم، درمییابیم که رژیم اسراییل از همین افراطیگریها و تندرویها توانست استفاده کند و پروژه ایران‌هراسی را دامن بزند.
پس از روی کار آمدن دولت آقای روحانی شاهد در پیش گرفتن نوعی شفافیت در سیاستها و اقدامات هستیم. اما برخی از این شفافیت سوءاستفاده کرده و دست به تخریب دولت میزنند. ارزیابی شما از این فضا چیست؟
شفاف بودن یکی از ویژگیهای مثبت دولت دکتر روحانی است. این مسأله که تمامی کارها و اقدامات زیر نظر مردم و با نظارت مردم و نقد رسانهها و صاحب‌نظران همراه باشد، یک فاکتور مثبت است که البته در تمامی دولتها باید این مسأله مدنظر باشد. حال که دولت یازدهم با شفافیت پیش میرود و فضا را برای نقد باز گذاشته است نباید منجر به تخریب دولت شود. البته در رابطه با انتقادها دو بحث داریم؛ یکی بحث نقد منصفانه و دیگری نقدی است که در راستای تخریب باشد. درواقع انتقادات و اختلاف‌نظرهایی که وجود دارد اگر جنبه تخریب داشته باشد این به زیان منافع کشور است اما اگر در چارچوب رسانه آزاد باشد یک امر مثبت است و دولت نباید نگران نقدها و نظرات متفاوت باشد. زیرا دولت دکتر روحانی تا به امروز در باز کردن دریچههای گفت‌وگو موفق بوده است و از این پس نیز نباید به واسطه انتقادهایی که صورت میگیرد، نگران باشد.