| حسین احمدی‌نیاز | حقوق بین‌الملل |
نداشتن شناسنامه شاید برای بسیاری از ما غیرممکن به نظر برسد اما متاسفانه ما این پدیده را در میان افراد و گروه‌هایی از جامعه شاهدیم؛ افرادی که بیشتر در میان بلوچ‌ها دیده می‌شوند؛ افرادی که پدر و پدربزرگ ایرانی دارند اما هنوز از داشتن شناسنامه محرومند، فرزندانی که مادر ایرانی دارند و پدرشان از اتباع غیرقانونی است، گروهی که پدر و مادرشان ایرانی هستند و فاقد شناسنامه و به تبع فرزندان نیز از این حق محروم و فرزندانی که هیچ‌یک از افراد خانواده شناسنامه داشتن را تجربه نکرده‌اند. افرادی که در سیستان‌وبلوچستان، مازندران، گرگان و حتی حاشیه تهران به زیست خود ادامه می‌دهند، البته در میان این افراد 2500نفر به همت شورای تأمین استان و سیستان‌وبلوچستان شناسنامه‌دار شده‌اند؛ شناسنامه‌دارشدنی که پروسه‌ای را پشت‌سر گذاشته است. در وهله نخست اثبات ایرانی‌بودن و بعد از آن طی فرآیند اداری. اهمیت شناسنامه‌دارشدن این گروه‌ها تا جایی است که تعدادی از فعالان اجتماعی و وکلای دادگستری آن را پیگیری می‌کنند تا هرچه زودتر این مشکل حل‌وفصل شود، البته قانون مدنی ایران در این زمینه تصریح دارد و قرار شده در مجلس شورای اسلامی مصوبه‌ای برای آن داشته باشیم. فرزندانی که از مادر ایرانی در خاک ایران به دنیا می‌آیند و در ایران زندگی می‌کنند به جز اتباع سیاسی و کادر دیپلماتیک می‌توانند در چارچوب مقررات قانون مدنی برای درخواست شناسنامه مراجعه کنند. این حق متعلق به آنهاست چون هر ایرانی که در ایران متولد می‌شود، ایرانی محسوب می‌شود؛ براساس اصل خاک. البته درحال حاضر دولت از این تکلیف برخوردار است و به تناسب آن ملزم و مکلف است که برای این افراد شناسنامه صادر شود، پروسه‌ای که می‌تواند با ابلاغ دستورات لازم به شورای تأمین و فراهم آوردن تسهیلاتی روند پیچیده اداری را کمی برای این افراد تسهیل کند. در شرایط فعلی و بر حسب رویه‌ای که وجود دارد بیشتر این افراد ساکن استان سیستان‌وبلوچستان هستند و شورای تأمین از این حق برخوردار است که با بررسی فرآیند قانونی به شرط احراز ایرانی‌بودن این افراد اقدام به صدور شناسنامه برای آنها کند. برای این رویه هیچ ممانعت قانونی وجود ندارد و این مسأله نه‌تنها مخالف امنیت ملی نیست، بلکه در راستای امنیت ملی است که شهروندان ایرانی از حق شناسنامه برخوردار باشند. شاید یکی از دلایل عدم‌پیگیری برای شناسنامه را فقر و عدم‌آگاهی این اقشار بدانیم، افرادی که به دلیل عدم‌وجود شناسنامه از دریافت خدمات عمومی با مشکلاتی روبه‌رو بوده و هستند، البته یکی از نکات قابل تامل این است که برای افرادی که تبعه خارج دارند و مقیم ایران هستند و در ایران متولد شده‌اند همانند فرزندان مادران ایرانی مدت زمان معینی تعیین شده است که بعد از آن می‌توانند برای شناسنامه اقدام کنند؛ بر این اساس ماده 976 تصریح دارد و افرادی که با چنین مساله‌ای روبه‌رو هستند می‌توانند درخواست تبعیت بدهند تا پروسه قانونی برای آنها طی شود. در قانون حتی قانون‌گذار به دولت این اجازه را داده است تا به افرادی که خدمات خاصی ارایه می‌دهند یا مدارج علمی بالایی دارند، تابعیت بدهد. مادران فرزندان ایرانی نیز این حق را دارند که برای فرزندان خود درخواست تبعیت بدهند، البته شورای تأمین می‌تواند این پروسه را کمی برای این خانواده‌ها تصریح کند تا هرچه زودتر این افراد و مادران‌شان از استرس بی‌هویتی رهایی یابند.