آتش‌نشانی در تاریخ معاصر ایران، از پیش از شکل‌گیری تا پیدایش و گسترش فعالیت‌ها همواره وضعیتی ویژه داشته است. آنگونه که اسناد و روایت‌های تاریخی نشان می‌دهند، نخستین ایستگاه آتش‌نشانی ایران، نه در پایتخت به سنت رایجِ بیش‌تر دگرگونی‌ها و فناوری‌های نوین، که، در تبریز برپا شده است. روس‌های حاضر در تبریز، در واپسین دهه حکومت قاجار در ایران، نخستین تشکیلات خاموش‌کردن آتش را در این شهر بنیان گذاردند. این تشکیلات چندی بعد به کوشش قاسم خان والی، حکمران تبریز گسترش یافت. برج آتش‌نشانی یانقین در تبریز، نماد نخستین کوشش‌ها در زمینه پیدایش آتش‌نشانی نوین در تاریخ معاصر ایران به شمار می‌آید. باز همچون پیدایش بسیاری دیگر از مظاهر نوین زندگی در تاریخ معاصر ایران، کوشش بعدی در مناطق نفت‌خیز جنوب شکل گرفت؛ آنجا که شرکت نفت ایران و انگلیس، زمینه حضور نیروهای انگلیسی را مهیا کرده بود. آنان برای نگهداری و مراقبت تاسیسات نفتی در مناطقی چون آبادان و مسجدسلیمان، واحدهایی برای مهار آتش پدید آورده بودند. تهران پس از این ها سومین مرکزی بود که به راه‌اندازی اطفائیه روی آورد. این رخداد اما به آسانی شکل نگرفت. پس از چند مورد آتش‌سوزی در پایتخت و انتقادهایی بسیار که بر بلدیه تهران وارد شد، بلدیه در نخستین سال‌های حکومت پهلوی اول برآن شد اداره اطفائیه را با تجهیزات ابتدایی مهار آتش راه اندازد. آتش‌سوزی‌های بعدی در تهرانی که رو به سوی پیشرفت و توسعه داشت، باز منتقدان را برآن داشت نسبت به تجهیزات ناکافی و اولیه این اداره هشدار دهند. نخستین تجهیزات مدرن آتش‌نشانی به کوشش بلدیه تهران در میانه دهه 1300 از اروپا به ایران وارد شد. 15 دستگاه ماشین اطفائیه نو و آماده کار، سه دستگاه بنز مرسدس، 4 دستگاه اشکودا، دو دستگاه پورسک ان.آ.گ و چهار دستگاه موتور پمپ، نخستین تجهیزات اطفائیه تازه‌بنیانپایتخت به شمار می‌آمدند. در همان سال‌ها چندین دستگاه خودروی آب‌پاش به همراه یک فروند کشتی اطفائیه از کشور آلمان خریداری شد.
ایستگاه‌های آتش‌نشانی اما به کندی در تهران پدید آمدند. پایتخت تا نخستین سال‌های دهه 30 خورشیدی تنها یک مرکز آتش‌نشانی داشت که در میدان حسن‌آباد بود. شهرداری تهران، ایستگاه‌های آتش‌نشانی را در سال 1333 خورشیدی گسترش داد و چند ایستگاه تازه در مناطق جنوب و شمال تهران پدید آمد.
حسین محبوبی اردکانی در کتاب ارزشمند «تاریخ موسسات تمدنی جدید در ایران» روایتی مستند و دقیق از توسعه تجهیزات آتش‌نشانی تهران در دوره پهلوی دوم ارایه داده است «برای تکمیل وسایل آتش‌نشانی و موتور پمپ هم چون کارخانه ارج در تهران ماشین‌های مزبور را از روی مدل ماشین‌های خارجی می‌ساخت، لذا قرارداد ساختن چهار دستگاه تانکر و موتور پمپ با کارخانه ارج امضاء شد و چهار دستگاه شاسی هم از طرف اداره آتش‌نشانی تحویل کارخانه مزبور گردید ... و نیز قرار شد که به نسبت احتیاج هر محل کلیه وسایل در شعبه‌ها متمرکز شود. در شهریور 44 برای نجات حریق‌زدگان و محاصره‌شدگان در آتش، اداره آتش‌نشانی شهرداری تهران لباس ضد حریقی که در 1200 درجه حرارت و آتش می‌تواند سه دقیقه مقاومت نماید وارد کرد و این لباس از آن موقع مورد استفاده ماموران آتش‌نشانی قرار گرفت».
وی سپس به گسترش شعبه‌های آتش‌نشانی در تهران و خرید دیگر تجهیزات نو و مدرن از کشورهای گوناگون در اواخر دهه 30 خورشیدی می‌پردازد «در اردیبهشت 37 سه قطعه زمین: یکی در برزن 20، دیگری در میدان امین‌السلطان و سومی در خیابان شهباز برای تاسیس شعبات آتش‌نشانی در نظر گرفته شد و برای تکمیل وسایل اطفاء حریق این شعبات چهار دستگاه ماشین مجهز به موتور پمپ و منبع آب از آلمان خریداری شد. همچنین شش دستگاه مجهز از آمریکا خریداری شد و شعبه اطفاء حریق شمیران هم تکمیل و چند دستگاه ماشین در آنجا متمرکز گردید که کمتر احتیاج به اداره مرکزی داشته باشند».
آنگونه که بررسی‌های این پژوهشگر و تاریخ‌نگار نشان می‌دهد بازار تهران تا سال 1349 ایستگاه آتش‌نشانی نداشته است «اکنون بازار تهران نیز دارای ایستگاه آتش‌نشانی است چه از آبان 49 به این‌طرف 48 مامور و 8 دستگاه اتومبیل آتش‌نشانی برای مراقبت در اطفاء حریق بازار مامور شده‌اند که باید در تمام 24 ساعت آماده کار باشند. ایستگاه بازار در زمینی به مساحت تقریبی 1400 متر ساخته شده است، بعلاوه اکنون مدتی است که اداره آتش‌نشانی مجهز به وسایل و مواد شیمیایی لازم جهت خاموش کردن آتش گردیده است، از جمله تعدادی دستگاههای مولد کف که می‌تواند حریق بنزین و مواد محترقه دیگر را خاموش کند».
شهرداری تهران در همان سال‌ها باز برای تجهیز بیش‌تر آتش‌نشانی بودجه‌هایی اختصاص داد و تجهیزات نو از کشور چکسلواکی به ایران وارد شد. آن تجهیزات که در سال 1347 به ایران رسیدند «سکوی آتش‌نشانی، جرثقیل و ماشین‌های کف‌سازی» بودند. هشت کامیون ویژه آتش‌نشانی نیز از همان کشور خریده شد که دستگاه مخصوص ایجاد کف ضد آتش به ظرفیت دویست لیتر و تانکرهای آب به ظرفیت 3500 لیتر و پمپ‌های بسیار نیرومند داشتند. آنگونه که محبوبی اردکانی روایت کرده است کامیون‌های یادشده «وسایل کمک‌های اولیه، افزار لازم برای خاموش کردن حریق، لباس‌های نسوز آلومینیومی، ماسک‌های ضد دود و نورافکن‌های قوی، اره، لوله‌های آتش‌نشانی، قفل‌بر، کپسولهای آتش‌نشانی» داشتند که ماموران هم‌زمان می‌توانستند از آن‌ها بهره بگیرند.