نیره خادمی| هيأت‌هاي مذهبي از اواخر عهد ناصري كه از دستگاه حاكميت جدا شد تا همين امروز ساختار مدني خود را به دست آورده‌اند و همواره مردم به صورت خودجوش مسئوليت‌هاي آن را برعهده گرفته‌اند، اما در سال‌هاي گذشته سنت جديدي در ذيل بودجه‌هاي فرهنگي شهر تهران با عنوان كمك به هيأت‌هاي مذهبي شكل گرفت كه تاكنون انتقاداتی به همراه داشته است. براساس آخرين آمارهاي رسمي بيشتر از 21هزار هيأت مذهبي در پايتخت وجود دارد و شهرداري تهران كمك به 16هزار هيأت را در قالب بن‌هاي 300 تا 450هزارتوماني در دستور كار خود قرار داده كه مجموع اين كمك‌ها به 8ميليارد تومان مي‌رسد، اما آنچه هر‌سال در این روزها، یعنی دهه اول محرم، مطرح می‌شود، نبود سازوكار مشخص براي ارایه اين كمك‌ها به هيأت‌هاي مذهبي است، ضمن اينكه در پرداخت اين تسهيلات ميان برخي از افراد و هيأت‌ها هم ممكن است نابرابري‌هايي صورت گيرد تا جايي كه حتي در سال‌هاي گذشته اين مسأله مطرح شد كه برخي افراد با بن‌هايی بیشتر از مبلغ مقرر به نمايشگاه‌هاي عطر سيب مراجعه مي‌كردند. حالا البته طبق گفته‌هاي تازه مجتبی عبداللهی، معاون فرهنگي شهردار تهران «جلوي اين‌گونه پرداخت‌ها گرفته شده و توزیع بن‌ها براساس دستورالعمل صورت گرفته است.»
امسال هم دوازدهمين دوره نمايشگاه عطر سيب براي حمايت از هيأت‌هاي مذهبي در بوستان ولايت برگزار شد و پيش‌بيني مسئولان نمايشگاه اين بود كه حدود 25هزار هیأت، تشکل مذهبی، مسجد و تکیه از مزایای ارایه‌شده درنمایشگاه عطر سيب بهره‌مند شوند.
با وجود اين، همچنان نگراني‌هاي اعضای شورای شهر تهران، نسبت به رويه‌اي كه شهرداري دركمك به هيأت‌ها درپيش گرفته است، ادامه دارد؛ اگرچه اصل ماجرا از نظر آنها بدون اشكال است. محمد سالاري، رئيس كميسيون شهرسازي شورا در گفت‌وگويي كه با «شهروند» داشت، ابتدا به جنبه‌هاي مثبت اين ماجرا اشاره كرد: «كمك شهرداري درحوزه ساماندهي، ارایه مجوز و ايجاد تسهيل‌گري براي برپايي هيأت‌هاي مذهبي امر پسنديده‌اي است، چون اگر مجموعه فعاليت‌ها در راستاي ايجاد و جانمايي اين مساجد و تكايا با مشاركت شهرداري نباشد، با اصل مديريت شهري زير سوال مي‌رود.»
او پس از بيان ضرورت‌هايي كه درباره اين‌گونه كمك‌هاي شهرداري وجود دارد، از جانب ديگري هم اين مسأله را مورد نقد قرار داد: «بحثي كه حالا وجود دارد، درباره نحوه انجام اين كمك‌هاست. برخي دوستان اعتقاد دارند كه كمك‌هاي مالي به صورت بُن يا پول نقد با اصل هيأت‌هاي مذهبي منافات دارد، چون آيين‌هاي مذهبي منبعث از علاقه، باورها و اعتقادات مردم است و همواره ما مشاركت مردم را به صورت خودجوش در سراسر كشور ديده‌ايم و كمك‌هاي نقدي رويه آن را دولتي خواهد كرد. نقد، اين نيست كه به هيأت‌ها كمك نشود بلكه نقد اصلي در نحوه كمك‌هاست كه بايد طوري صورت گيرد تا از وابستگي مديريت آنها جلوگيري شود.» سالاري مي‌گويد: «اصلي‌ترين لذت كار عزاداري و خروجي مثبت آن خودجوش‌بودن هيأت‌هاست، چراكه نشان مي‌دهد مردم براي مباني فكري خود دور هم جمع مي‌شوند و از درآمدهاي خود نيز براي آن مايه مي‌گذارند. معتقدم همان‌طور كه تا پيش از اين مردم بار اين هيأت‌ها را به دوش مي‌كشيدند، بايد برنامه‌ريزي طوري باشد كه مشاركت حداكثري آنها به‌عنوان استراتژي اصلي لحاظ شود و كمك‌هاي نقدي و غيرنقدي شهرداري تهران در ذيل آن قرار گيرد. شهرداري مي‌تواند درحوزه بسترسازي‌ها به تكايا كمك كند، چون كمك‌هاي نقدي به ذات اين عمل لطمه خواهد زد. ما بايد اجازه دهيم مردم در هرحوزه‌اي كه مايل هستند، از زندگي و حقوق خود مايه بگذارند، اين كار را انجام دهند. چون انجام اين كار اگر به ميل و علاقه قلبي نباشد، خروجي مثبتي نخواهد داشت؛ البته شهرداري‌ها هم مي‌توانند به صورت موردي از اين نهادهاي اجتماعي حمايت كنند.»
مهم‌ترين مسأله‌اي كه حالا دراين حوزه وجود دارد، نبود گزارش‌هاي شهرداري تهران براي توضيح وضعيت كمك‌هاست. از زمان تولد نمايشگاه عطر سيب 12سال مي‌گذرد، اما تاكنون مديريت شهري هيچ گزارشي درباره آن به اعضاي شورا نداده است تا ابهاماتي كه دراين حوزه وجود دارد، برطرف شود. درشرايطي كه به دنبال انتقادات مطرح‌شده مديران شهرداري اعلام كرده‌اند اهداي بن‌ها و تسهيلات به هيأت‌هاي عزاداري در نمايشگاه‌هاي عطر سيب مصوبه شوراهاي قبلي را دارد. البته آنطور كه رئيس كميسيون معماري شورا مي‌گويد: «تاكنون هيچ گزارشي درباره نحوه هزينه‌كرد و جزييات كمك‌هاي شهرداري به هيأت‌ها به شورا داده نشده است، بنابراين قطعا بايد اين موضوع در شورا پيگيري شود.»
ابهام در نحوه ارایه كمك‌ها
مبلغي كه امسال براي كمك به هيأت‌هاي مذهبي اعلام شد، 8ميليارد تومان بود. البته به گفته رئيس كميته ميراث فرهنگي شوراي شهر تهران «اين رقم نسبت به سال‌هاي گذشته كاهش يافته است.» احمد حكيمي‌پور هم البته در گفت‌وگو با «شهروند» اصل كمك‌ها را مثبت ارزيابي كرد، اما با كمي اما و اگر: «ما خواستار ساماندهي كمك‌هاي شهرداري تهران به هيأت‌هاي مذهبي و تكايا هستيم، چون نحوه پرداخت‌ها به اين هيأت‌ها از سال‌هاي گذشته تا همين حالا مورد ابهام و سوال بوده است، به‌عنوان مثال، برخي از هيأت‌ها اين امكانات را دريافت مي‌كنند اما برخي ديگر موفق به دريافت تسهيلات نمي‌شوند. برگزاري عزاداري امام حسين (ع) همواره با فرهنگ و تاريخ كشور ما تنيده شده و اراده مردم نيز در اين امر فارغ از اراده دستگاه‌هاي حاكميتي بوده است، به همين دليل اگر اين مراسم جنبه دريافت و پرداخت بن و كمك‌هاي مالي بگيرد، دو آسيب درپي خواهد داشت؛ اول اينكه توقعات بالا مي‌رود و از طرف ديگر هم مشخص نيست چه كساني اين كمك‌ها را دريافت مي‌كنند و چه كساني دريافت نمي‌كنند، ضمن اينكه شائبه‌اي هم درباره خريدوفروش اين بن‌ها پيرامون محلي كه برگزار مي‌شود، وجود دارد. بنابراين مديريت ارایه اين تسهيلات درمجموعه شهرداري تهران ضروري است.» او مي‌گويد: «ما درشوراي چهارم در زمينه كيفيت و نحوه اجراي كمك‌ها بحث داريم و معتقديم يا كمك‌ها به‌طور كامل قطع شود يا آن را ساماندهي كنند. اگر چه امسال اين رقم نسبت به سال‌هاي قبل كاهش يافته، اما لازم است تا در شيوه اجراي اين كمك‌ها تجديدنظر شود، چون اين روش هدفي كه ما به دنبال آن هستيم را، برآورده نمي‌كند.» البته اين عضو شوراي شهر اميد چنداني نسبت به ارایه گزارش اين كمك‌ها ازسوي مديريت شهري تهران ندارد: «شهرداري گزارش مكتوب از هزاران ميليارد بودجه‌اي كه صرف ساخت پل صدر شده است را به ما بدهد، گزارش كمك به هيأت‌هاي مذهبي پيشكش.»
در روزهاي گذشته البته خبر ديگري در مورد پرداخت هزينه سخنران‌هاي مذهبي توسط شهرداري ازسوي حجت‌الاسلام عبدالمقیم ناصحی، رئیس کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر تهران مطرح شد. چند روز بعد هم تصوير چك‌هاي پرداختي روي خط سايت‌هاي خبري قرار گرفت اما اين اخبار ازسوي مهدی ذاکری، رئیس شورای اطلاع‌رسانی شهرداری تهران تكذيب شد.
شهرداري تكيه‌هاي تاريخي را حفظ كند
حالا فارغ از درست يا غلط بودن حمايت‌هاي مالي مديريت شهري تهران از مساجد، هيأت‌ها و تكاياي مذهبي بسياري از تكيه‌هاي تاريخي در تهران وجود دارند كه در آستانه تخريب هستند. تكيه نفرآباد در منطقه 20 تهران، يكي از همين مكان‌هاي تاريخي است كه به دوره شاه‌عباس دوم برمي‌گردد. سه‌سال قبل كه تهران‌گردي‌هاي احمد مسجدجامعي، رئيس سابق شوراي شهر تهران تازه به راه افتاده بود، او در بازديد از منطقه 20 تهران وضعيت تكيه نفرآباد را مورد بررسي قرار داد. همان زمان در مكاتباتي كه با مسئولان معاونت شهرسازي شهرداري تهران داشت، اهميت حفظ اين بنا و برخي بناهاي تاريخي و مذهبي ديگر را متذكر شد اما از آن زمان تاكنون هيچ حركتي براي حفظ بناها ازسوي شهرداري صورت نگرفته است. شايد بهتر باشد شهرداري به جاي كمك به هيأت‌هاي مذهبي كه مبلغ آن در مواجهه با 16هزار هيأت مذهبي رقم ناچيزي خواهد شد، به حفظ و نگهداري از اين تكيه تاريخي كه هرساله تعداد بسيار زيادي از مردم را گرد هم مي‌آورد، بپردازد. مسجدجامعي، عضو كميسيون فرهنگي شورا هم در اين‌باره به «شهروند» مي‌گويد: «سابقه تاريخي تكيه نفرآباد به بيش از 300سال قبل برمي‌گردد كه نسل هفتم بانيان نخستين آن حالا مانند هر‌سال محرم چراغ عزاداري سيدالشهدا را در آن روشن مي‌كنند اما اكنون در آستانه تخريب قرار دارد؛ چراكه بخش زيادي از آن محيط پيراموني آن تخريب و تملك شده است تا جزيي از حريم حضرت عبدالعظيم شود و خطر تخريب اين بنا را هم تهديد مي‌كند. البته با معاون شهردار هم صحبت‌هايي انجام شد تا حفاظت از اين بنا را در دستور كار قرار دهند و سنت آن همواره حفظ شود، اما شهرداري به جاي برخي اقدامات مي‌توانست به حفاظت از اين بناها بپردازد. به‌عنوان مثال، هزينه كلاني كه در میدان امام حسين(ع) انجام شد، به مرمت و نگهداري تكاياي قديمي تهران كه مركز همبستگي مردم هستند، اختصاص مي‌يافت، نتايج بهتري در بر داشت.»