گروه اقتصادی شهروند| پرداخت وام ازدواج به زوج‌های جوان از آن موضوعاتی است که همواره با حاشیه‌ها و مشکلات فراوانی همراه بوده است. از یک طرف زوج جوانی است که به امید دریافت درمجموع 6میلیون‌تومان و هزینه آن برای حل بخشی از مشکلات خود در سامانه ثبت‌نام می‌کنند و در طرف دیگر شبکه بانکی قرار دارد که همیشه برای پرداخت تسهیلات به‌خصوص تسهیلات خرد و کوچک مشکل دارد. تا پیش از سال 1388 متقاضیان با مراجعه به بانک‌های مختلف سرانجام بانکی را که اعتبار لازم برای پرداخت وام را داشت پیدا می‌کردند و با ارایه مدارک موردنیاز در صف انتظار قرار می‌گرفتند ولی شکایات بسیاری که متقاضیان از نحوه پرداخت وام ازدواج داشتند، بانک مرکزی را بر آن داشت تا با راه‌اندازی یک سامانه به‌نام «سامانه تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج» اعتبارات و رویه پرداخت این وام را متمرکز کند. اما به غیر از ضعف برنامه‌ریزی و مشکلات حاشیه‌ای این سامانه هم نتوانست مشکل اصلی وام ازدواج را که تأمین اعتبار بود، حل کند. بانک‌مرکزی درقالب این سامانه و شناسایی اعتبارات قرض‌الحسنه بانک‌های مربوطه، متقاضیان ثبت‌نام شده را براساس مکان جغرافیایی به یکی از بانک‌های پذیرنده معرفی می‌کرد تا مراحل پرداخت انجام شود. اما روند صعودی پرداخت وام ازدواج از طریق این سامانه تنها در فاصله سال‌های 88 تا 90 حفظ شد و پس از آن یعنی از سال 91 هرساله تعداد کسانی که موفق به دریافت وام ازدواج شده‌اند، کمتر و کمتر شد.
روند نزولی پرداخت وام از سال 91
بنابراین براساس آمار ارایه شده از سوی بانک‌مرکزی در‌سال ۸۸ از طریق این سامانه ۹۴۲هزار و ۴۱۵ نفر، در‌سال ۸۹ یک‌میلیون و ۱۳۱هزار و ۶۶۴ نفر، سال ۹۰ یک‌میلیون و ۲۶۴هزار و ۱۱۲نفر، سال ۹۱ به ۹۴۷هزار و ۷۴۸ نفر و در‌سال ۹۲ به ۸۹۳هزار و ۵۸۱ نفر تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج پرداخت شده است. بدین‌ترتیب طی ۵سال گذشته بالغ بر ۱۳۶هزار میلیارد ریال به بیش از ۵میلیون نفر وام ازدواج پرداخت شده است. اما روند نزولی دریافت‌کنندگان وام ازدواج در‌سال جاری تشدید شد. براساس اظهارات مسئولان بانک‌مرکزی هزینه تمام موجودی صندوق قرض‌الحسنه ملی، کاهش سپرده‌گذاری قرض‌الحسنه در بانک‌ها و تکالیف متنوع برای منابع قرض‌الحسنه بانک‌ها ازجمله دلایلی است که میزان پرداخت وام ازدواج را در‌سال 93 کاهش داد. برهمین اساس اعلام شد که حدود یک‌میلیون و 200هزار نفر در صف وام ازدواج هستند.
پرداخت 488هزار فقره وام در سال‌جاری
بنابر گزارش بانک‌مرکزی از ابتدای سال‌جاری تا روزهای پایانی شهریورماه درمجموع 488هزار و 616 فقره وام ازدواج به متقاضیان پرداخت شده است. از نیمه تیرماه سال‌جاری تا دهه سوم شهریور ماه نیز بالغ بر 265هزار نفر از صف در انتظار دریافت وام ازدواج کاسته شده است. بدین‌ترتیب تعداد متقاضیان در صف تسهیلات ازدواج از حدود یک‌میلیون و 200هزار نفر در نیمه تیرماه سال‌جاری به تعداد 934هزار و 883 نفر در پایان 25شهریور 1393 کاهش یافته است. با این حساب تعداد پرداختی‌های ماهانه بانک‌های فعال در سامانه نیز از 60 تا 65 هزار فقره به تعداد 264هزار و 168 فقره از ابتدای مردادماه تا 25شهریور 1393 رسیده است.
2 راهکار اجرایی برای تسریع پرداخت وام
بر همین اساس بانک‌مرکزی برای سرعت گرفتن پرداخت این نوع وام چندین راهکار به دولت و شورای پول و اعتبار پیشنهاد کرد که درحال‌حاضر دو راهکار آن عملیاتی شده است و نخستین راهکار که با مصوبه شورای پول و اعتبار عملیاتی شده این است که وام ازدواج در اولویت پرداخت‌های منابع قرض‌الحسنه قرار گرفته است. تا پیش از این ده‌ها تکلیف قانونی ازجمله پرداخت تسهیلات به تحت‌پوششان کمیته امداد و بهزیستی، زندانیان آزاد شده و... برای منابع قرض‌الحسنه تعیین شده بود که در میان آنها وام ازدواج از اولویت خاصی برخوردار نبود ولی درحال‌حاضر این اولویت قانون شده است. همچنین راهکار دیگری که هم‌اکنون اجرایی شده، افزایش تعداد بانک‌های پرداخت‌کننده وام است که بنابراین برخی از بانک‌های خصوصی نیز به جمع پرداخت‌کنندگان وام ازدواج پیوسته‌اند. در ابتدای کار سامانه تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج ۸ بانک دولتی شامل بانک‌های ملی، صادرات، تجارت، ملت، سپه، رفاه، کشاورزی و مسکن این نوع وام را پرداخت می‌کردند که در سال‌های اخیر ۴ بانک دیگر شامل بانک‌های پارسیان، سامان، مهر ایران و صندوق مهر امام‌رضا(ع) نیز به جمع بانک‌های پرداخت وام ازدواج اضافه شدند. البته درحال‌حاضر تعداد بانک‌های حاضر در سامانه کمتر شده است.
6 بانک وام ازدواج پرداخت می‌کنند
براساس اطلاعات دریافت شده از سامانه تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج هم‌اکنون تنها 6 بانک شامل سامان، ملت، صادرات، پارسیان، سپه و قرض‌الحسنه مهر وظیفه پرداخت تسهیلات ازدواج را برعهده دارند. هرچند بنابر اعلام بانک‌مرکزی، تعداد بانک‌های پرداخت‌کننده تسهیلات براساس میزان اعتبار موجود تغییر می‌کند ولی درحال‌حاضر از مجموع بیش از 30 بانک فعال کشور تنها 6 بانک اقدام به پرداخت وام ازدواج می‌کنند. این درحالی است که بانک‌مرکزی اخیرا در اطلاعیه‌ای از ورود بانک‌انصار به جمع پرداخت‌کنندگان وام ازدواج خبر داده است ولی اطلاعات دریافتی از سامانه ازدواج نشان می‌دهد، هنوز این بانک در هیچ‌یک از استان‌ها فعال
نشده است.
علاوه بر این در 5 استان کشور شامل لرستان، کهگیلویه و بویراحمد، فارس، آذربایجان‌غربی و خراسان‌رضوی هیچ بانکی برای معرفی متقاضیان وام ازدواج وجود ندارد. در استان‌های دیگر نیز بسته به میزان اعتبار در نظر گرفته شده یک یا چند بانک وظیفه پاسخگویی به متقاضیان را برعهده دارند. ولی عمده بار پرداخت تسهیلات بر دوش بانک دولتی قرض‌الحسنه مهر قرار دارد.
