فاطمه راکعی شاعر
نخواهد ببیند خردمند ریش نه بر عضو مردم نه بر عضو خویش
درباره این شعر میتوانیم این نکته را بیان کنیم که این شعر صورت دیگری از شعر «بنیآدم اعضای یکدیگرند» است. در یک نگاه کلی، این بیت به زیست انسانها در کنار هم و تمام موضوعاتی که پیرامون آنها به وجود میآید، اشاره دارد و درباره این موضوع بحث میکند که افراد در تعامل با یکدیگر بر چه پایه و اساسی رفتار میکنند. لازم است به این نکته اشاره کنیم که نگرش سعدی نسبت به شاعران دیگر کاملا متفاوت است. سعدی پافشاری زیادی بر زیست و زندگی افراد دارد. این توجه شیخاجل، به موضوعات اجتماعی که در روابط انسانی در جریان است، مربوط میشود. سعدی در شعرهایش نگرش عمیقی به زیست سالم دارد و روی موضوعاتی پافشاری دارد که شاعران دیگر برایشان اهمیت چندانی نداشته است. اکثر شاعران قدیمی ما بر موضوعاتی در زمینه عرفان و عشق به خداوند تأکید داشتهاند. درحالیکه سعدی علاقه بسیار زیادی به زندگی مطلوب افراد در بستر اجتماع دارد. در بیت بالا شاعر به معیارهای مختلفی که افراد براساس آن زندگی میکنند، اشاره دارد و بر از بین رفتن متغیرهایی که جدایی افراد از بستر اجتماع را در پی دارند، تأکید میکند تا از آن رهگذر افراد جامعه، زندگی و همزیستی مسالمتآمیز را در ارتباطاتشان بهعنوان یک اصل در نظر بگیرند.
سعدی درمورد این موضوع ایمان و اعتقاد وافر دارد که حتی اگر یک نفر در جامعهای نسبت به دیگران رفتار مطلوبی نداشته باشد، آن جامعه ضربه خواهد خورد. بنابراین در بیان کلی همه اجزای یك جامعه و ارکان مختلفی که آن جامعه را تشکیل میدهند، به هم مرتبط هستند و باید با هم مهربان باشند. اگر اینگونه نباشد مسائل مختلف دست به دست هم میدهند و باعث فروپاشی یک اجتماع و ارتباطهای انسانی موجود در آن میشوند.
سعدی برای جامعه مطلوب خود، ایدهآلهای جامعه مزبور را نیز عنوان میکند. به نظر سعدی، ارتباط اجتماعی مثبت یا دوستی بین افراد تضمینکننده پیشروی به سوی جامعه ایدهآل است. زیرا دوستی به وجود آمده در جامعه و در میان تکتک افراد آن، باعث بروز ارتباطاتی میشود که نزدیکی و درک متقابل را افزایش میدهد. اتحادی که از این رابطه ایجاد میشود، باعث تعالی یک جامعه است. سعدی به اتحاد میان مردم تأکید فراوان دارد. او معتقد است اتحاد، بیشترین و عمیقترین زخمها را جلا میدهد و باعث ترمیم روبط انسانی میشود. درحالیکه تفرقه میان افراد جامعه از بدترین آفتهاست. اگر افراد جامعه با دیگران احساس غریبی کنند، از هم دور میشوند و شکافها روزافزون میشوند. نگرش اصلی سعدی در این شعر و به بیان کلی اشعاری که در رابطه با این موضوع سروده، بحث انسانیت افراد است. چنین نگاهی پایه و اساس تمام مراودات انسانی قلمداد میشود.