شیوا سعیدی، گروه اقتصادی شهروند| بانک‌ها یکی از ارکان مهم اقتصادی هر کشوری هستند. آنها به نوعی مکان تجمیع سرمایه و توزیع مناسب آن محسوب می‌شوند. بانک‌ها سپرده را قبول و در مقابل وام پرداخت می‌کنند و از تفاضل نرخ سود پرداختی به صاحبان سپرده و سودی که از وام‌گیرنده دریافت می‌کنند، به درآمد دست می‌یابند. در فرآیند واسطه‌گری پولی دارایی‌های خاصی به تعهد تبدیل می‌شوند.
بنابراین بانک مهم‌ترین واسطه پولی در هر اقتصادی است، زیرا مازاد و کسری عامل‌های اقتصادی را مرتبط می‌کند. نبود بانک‌ها چالشی در جامعه ایجاد می‌کند مانند این‌که باید از کجا وام گرفت؟ با پس‌انداز چه
باید کرد؟
این موسسات جزیی حیاتی از هر جامعه هستند. آنها پس‌انداز را تجهیز می‌کنند و ابزار موثر دولت در اتخاذ سیاست‌های پولی دولت محسوب می‌شوند. از عملکردهای مختلف بانک‌ها فراهم‌کردن اعتبار، ایجاد جریان نقدینگی و فراهم‌کردن خدمات مدیریت ریسک است. بانک‌ها علاوه‌بر پرداخت تسهیلات گوناگون به بخش‌های اقتصادی مشاوره هم ارایه می‌کنند. البته علاوه‌بر آن باید به نقش کارآفرینی آنها نیز اشاره کرد. شراکت بانک در بخش خصوصی و اعطای وام‌هایی با نرخ سود معقول و کم به رشد اقتصادی کشور
کمک می‌کند.
بنابراین می‌توان دریافت چرا مطالبات معوق شبکه بانکی اهمیت دارد. هرچه میزان این بدهی‌ها کمتر باشد، بانک سرمایه بیشتری در اختیار دارد تا در صنایع مختلف سرمایه‌گذاری کند و در نتیجه تاثیرگذاری بیشتری در اقتصاد ملی داشته باشد.
بانک‌های ایرانی و معوقاتی خارج از کنترل
در تازه‌ترین آمار بانک مرکزی، مطالبات معوق شبکه بانکی کشور به 87هزار میلیارد تومان رسیده است. این حجم از مطالبات معوق بیش از 5/15درصد از کل نقدینگی 560هزار میلیارد تومانی کشور را شامل می‌شود که توسط بدهکاران قفل شده است. از سوی دیگر در مجموع حدود 5/15درصد از تسهیلات بانکی معوق شده است.
از سال 1384 رشد مطالبات معوق بانکی در ایران با سرعت بی‌سابقه‌ای افزایش یافته است، به طوری‌که کارشناسان از همان سال‌ها درباره آثار سوء آن هشدار دادند، ولی این هشدارها هیچگاه جدی گرفته نشد و باعث شد در 8سال گذشته حجم مطالبات معوق بانک‌ها بیش از 14 برابر افزایش یابد. به همین دلیل دولت یازدهم که در ابتدای کار خود با حجم بالایی از مطالبات معوق مواجه بود این معضل را به‌عنوان یکی از اولویت‌های خود در دستور کار قرار داد. برهمین اساس در یک سالی که از فعالیت دولت می‌گذرد، بخشنامه‌ها و مصوبات مختلفی برای وصول مطالبات معوق صادر و ابلاغ شد.
ابتدا بانک مرکزی با رویکردی مشارکتی شرایط تقسیط دوباره و استمهال را برای بدهکارانی که در بازپرداخت وام‌های دریافتی خود دچار مشکل شده‌اند فراهم کرد. اما این روش برای همه بدهکاران کارساز نبود چرا که برخی از بدهکاران اساسا خیال بازگرداندن وام‌های دریافتی‌شان را ندارند، برهمین اساس دولت در مرحله دوم با دریافت 20 پرونده کلان مطالبات معوق از هر بانک، در مجموع پرونده 575 بدهکار دانه‌درشت را به قوه‌قضائیه ارسال کرد تا با استفاده از ابزارهای قانونی و حقوقی طلب بانک‌ها دریافت شود. برآوردها از میزان مطالبات معوق در بانک‌های مختلف نشان می‌دهد حدود 60هزار میلیارد تومان از 87هزار میلیارد تومان بدهی متعلق به بانک‌های دولتی و 27هزار میلیارد تومان باقی‌مانده در بانک‌های خصوصی معوق شده است.
براین اساس بانک ملی به تنهایی نزدیک به 13هزار میلیارد تومان طلب معوق دارد که 15درصد از بدهی‌های بانکی کشور را به خود اختصاص داده است. میان بانک‌های خصوصی نیز بانک پارسیان با حدود 7هزار و 500میلیارد تومان رتبه نخست را در میزان مطالبات معوق دارد. همچنین میان بانک‌های دولتی که شامل پست بانک، توسعه تعاون، توسعه صادرات، سپه، صنعت و معدن، کشاورزی، ملی و مسکن می‌شود، بیشترین میزان مطالبات غیرجاری متعلق به بانک‌های ملی، کشاورزی و سپه است. نسبت مطالبات معوق به تسهیلات اعطایی در بانک‌های دولتی نیز نشان می‌دهد که بانک ملی در صدر بانک‌ها قرار گرفته است و در انتهای این جدول بانک مسکن قرار دارد.
اما از نظر درصد مطالبات معوق نسبت به تسهیلات پرداختی تا فروردین ماه امسال در کل شبکه بانکی جایگاه نخست به بانک تجارت تعلق دارد که 1/21درصد از تسهیلاتی که پرداخت کرده بازنگشته است. پس از تجارت بانک ملی که میان دولتی‌ها رتبه نخست را دارد در کل شبکه بانکی با 9/16درصد جایگاه دوم را دارد. همچنین بانک سپه با 9/14 درصد، بانک صادرات با 9/10، بانک ملت با 2/8 و بانک رفاه با 5/6درصد به ترتیب رتبه‌های سوم تا ششم را کسب کرده‌اند.
بانک‌هایی با کمترین مطالبات معوق
نگاهی به نمونه‌های خارجی پندآموز است. در همین راستا وب‌سایت بلومبرگ تاثیرگذارترین بانک‌های مرکزی دنیا در سال 2014 میلادی را که به رشد اقتصادی کشورشان کمک کرده‌اند یا با سیاست‌گذاری صحیح نفوذ بسیاری دارند، معرفی کرده است. اغلب این بانک‌ها معوقات بسیار کمی دارند و بخش اعظم دارایی خود را در کسب و کارهای مختلف سرمایه‌گذاری کرده‌اند تا به رشد اقتصادی کشور متبوع خود کمک کنند اما آنها لزوما از کشورهایی با اقتصاد قدرتمند نیستند. نام بانک‌هایی از مالزی، چین، کانادا، سوییس و آلمان در این فهرست دیده می‌شود. این امر نشان می‌دهد در سطح جهانی، بانکداری آمریکا صاحب رقیب شده است.
بایریش لندس بانک
(Bayerische Landesbank Germany)
در مقام دوم یکی از بانک‌های با نفوذ آلمان قرار دارد. این بانک کمک شایانی به اقتصاد کشور کرده است. مطالبات معوق «بایریش لندس بانک» در سال‌جاری میلادی تنها 17/0درصد بوده است.
بانک کردیت سوییس
(Credit Suisse Bank of Switzerland)
«کردیت سوییس» با15/1مطالبات معوق در رتبه سوم این فهرست قرار دارد. این موسسه معتبرترین و قدرتمندترین بانک سوییس محسوب می‌شود. بسیاری از شرکت‌های بین‌المللی از سراسر جهان این بانک را برای پس‌انداز سرمایه‌شان انتخاب می‌کنند.
بانک اورسیز چاینیز
(Oversea Chinese Bank)
«بانک اورسیز چاینیز» با مطالبات معوق کمتر از 13/0درصد در زمینه روش‌های نوین بانکداری مشهور است که حتی سرمایه‌گذاران خارجی نیز روی آن تکیه می‌کنند. این بانک که مقر اصلی آن در سنگاپور است، طی چند دهه گذشته توانسته است تأثیر مثبت زیادی روی اقتصاد کشور متبوع خود داشته باشد.
بانک ملی قطر(Qatar National Bank)
بانک ملی قطر نماد کامل یک ابر قدرت است به‌طوری که امارات متحده عربی و دوبی به دلیل وجود این بانک مشهور هستند. وام‌ها و محصولات مالی این موسسه از اعتبار بالایی برخوردارند. کل مطالبات معوق این بانک 11/0 است.
بانک تورنتو دومینیون
(Toronto Dominion Bank)
در میان بانک‌های موفق نام بانک «تورنتو دومینیون» نیز قرار دارد که کل مطالبات معوق آن 9/0درصد است. این بانک به‌طور صد در صد در قدرت بخشی اقتصادی و وضع مالی کانادا سهیم است.
بانک بی او سی هلدینگ هنگ‌کنگ
(BOC Holdings Hong Kong Bank)
خواه به دلیل تبادل ارز باشد یا به دلیل افتتاح حساب‌های بین‌المللی بانک «بی او سی هلدینگ هنگ‌کنگ» یک مرجع محسوب می‌شود. بی او سی در هنگ‌کنگ معتبرترین بانک به شمار می‌رود و همه سرمایه‌گذاران آن را پیشنهاد می‌کنند. تنها 7/0 دارایی این بانک معوق است.
بانک او پی پوجولا
(OP Pohjola Bank)
بانک «او پی پوجولا» به‌عنوان قدرتمندترین بانک فنلاند شناخته می‌شود. چند سال متوالی موسسات رتبه‌بندی مختلف آن را بانکی معتبر معرفی کردند. کل مطالبات معوق این بانک 6/0 است.
بانک نوا اسکوشیا از کانادا
(Nova Scotia Bank of Canada)
بانک «نوا اسکوشیا» کانادا به رکورد بیشترین تعداد مشتری در داخل و سراسر جهان شهره است. این بانک کانادایی طیف وسیعی از حساب‌های پس‌انداز با سودهای گوناگون ارایه می‌کند. مطالبات معوق آن5/0درصد است.
ایمپریال بانک کامرس
(Imperial Bank of Commerce)
آخرین بانک این فهرست با 3/0درصد مطالبات معوق «ایمپریال بانک کامرس» است. این موسسه پس از «نوا اسکوشیا» بزرگترین بانک کانادا محسوب می‌شود. میلیون‌ها یا شاید میلیاردها مشتری(ملی و بین‌المللی) سرمایه‌های خود را در این بانک نگهداری می‌کنند. اما با وجود تعداد بی‌شمار مشتریان، از امنیت تراکنش‌های این بانک در کشور کاسته نشده است.
مطالبات معوق دست و پای بانک‌های ایرانی را بسته است
بانک‌هایی با قدرت تغییر اقتصاد
مطالبات معوق بانکی مانع رشد اقتصاد است
امنیت سپرده‌ها و سودآوری به رونق بانکداری جهانی منجر می‌شود
نسبت 15درصدی مطالبات معوق ایران در مقابل کمتر از یک‌درصد بانک‌های خارجی