مجتبی پارسا | تحقیقات نشان داده‌اند که در عراق و سایر مناطق جنگی، آلودگی هوای ناشی از جنگ، یکی از مهم‌ترین فاکتورهایی است که می‌تواند موجب نقص در تولد کودکان و سرطان شود.براساس تحقیقات منتشرشده درمجله علمی «نظارت و ارزیابی محیط‌زیست»، قرارگرفتن انسان‌ها در معرض فلزات سنگین و سموم تأثیرگذار بر سیستم عصبی، به دلیل انفجار بمب‌ها، گلوله‌ها و اثرات سایر مهمات، نه‌تنها مستقیما روی افراد تحت بمباران اثر می‌گذارد، بلکه افراد و نیروهایی که در نزدیکی مناطق و پایگاه‌های نظامی زندگی می‌کنند، را هم هدف قرار می‌دهد.
«مژگان صوابی‌اصفهانی»، متخصص ایرانی در سم‌شناسی محیط‌زیست و نویسنده راهنمای این گزارش، گفته: در بدن «نوزادان» یا «دندان‌های شیری» کودکان ناقص عراقی، درمقایسه با دندان‌های مشابه کودکان لبنانی و ایرانی، میزان «هشداردهنده‌ای» از سرب وجود دارد.
او در سفر اخیرش به لندن گفت: «دو دندان یک کودک عراقی، 4برابر بیشتر و یک دندان کودکان عراقی، بیش از 50برابر نمونه‌های مربوط به کودکان لبنانی و ایرانی، دارای سرب است».
این تحقیق، از آن جهت اهمیت دارد که مطالعات اندکی روی وضع زندگی مردم جنگ‌زده در طی این سال‌ها که خاورمیانه درگیر جنگ بوده، صورت گرفته است و داده‌ها، به سختی جمع‌آوری می‌شوند.درهرحال، تحقیقات اندکی هم که انجام شده، افزایش شدید تولد نوزادان مادرزادی- ناقص، نوزادان نارس، سقط جنین و کودکان مبتلا به سرطان را در مناطق جنگی، عموما و عراق، خصوصا نشان می‌دهد. این نتایج درمصاحبه با بسیاری از پزشکان نیز، تأیید شده است.
این تحقیق، این موضوع را هم تأیید می‌کند که هزاران سرباز سابق آمریکایی که درمعرض آلودگی هوای ناشی از سوزاندن حجم عظیمی از ضایعات نظامی (military waste) در فضای باز و در گودال‌های مخصوص (burn pits) درطی جنگ عراق، قرار گرفته بودند، در درازمدت، دچار بیماری‌هایی می‌شوند.بیش از 85هزار از کهنه سربازانی که درجنگ آمریکا- عراق شرکت داشتند، از زمان بازگشت از عراق، درگیر مشکلات و بیماری‌های تنفسی، سرطان، آمفیزم (بیماری ریوی که مانع نفس‌های عمیق و بلند می‌شود)، بیماری‌های عصبی و افسردگی شده‌اند.
به شهادت بیش از 500 سرباز آمریکایی که در معرض آلودگی‌ها قرار داشتند- که در بخش امور کهنه سربازان و در یک کتاب با عنوان «گودال‌های آتش» جمع‌آوری شده‌اند- موادی مثل مهمات، مواد منفجره، لاستیک‌ها، مدفوع انسان‌ها، لاشه حیوانات، عایق‌های آزبست، فلزات سنگین ناشی از سوخت جت‌ها و غیره، درگودال‌ها ریخته و سوزانده می‌شدند. نویسنده کتاب «گودال‌های آتش»، جوزف هیکمن که افسر سابق نیروی دریایی است، می‌گوید: «در هر روز هفته و هرساعت از شبانه‌روز، 270 گودال وجود داشت که مواد زائد در آن سوزانده می‌شد و مواد سمی زیادی که حاصل سوختن ضایعات جنگی بود، مانند ابری سمی بالای سر پایگاه‌ها وجود داشت و سربازان، چه هنگام بیداری و کار و چه هنگام خواب، آنها را استنشاق می‌کردند. حتی سربازانی که بیش از یک مایل از این گودال‌ها دور بودند هم، از این مواد سمی درامان نماندند».
این فرمانده نظامی آمریکایی در کتاب خود نوشته است: «سربازان به من گفتند که به آنها گفته‌اند که این دود، فقط آزاردهنده است و نه مخاطره‌آمیز. یادم می‌آید که روزی در پایگاه هوایی بلاد، 50 تن از ضایعات، در 10 هکتار، تنها در یک روز سوزانده شد. هیچ قانونی مبنی بر این‌که چه چیزهایی را باید و چه چیزهایی را نباید سوزاند، وجود نداشت. هرچیزی که به‌عنوان زباله قلمداد می‌شد، برای سوزاندن به آنجا می‌فرستادند».
مژگان صوابی‌اصفهانی می‌گوید: شواهدی که اثرات آلودگی محیطی را روی جوامع و مردمان عراقی نشان می‌داد، به سختی نمودار می‌شد، چون اولا تحقیقات بسیار اندکی در آنجا صورت گرفته بود و دوم این‌که، بعضی از این اثرات، در طولانی‌مدت خود را نشان می‌دادند؛ با این حال اما این مواد، بسیار آسیب‌زا بوده و هستند.او می‌گوید: «ما میزان بالایی از جیوه، سرب، تیتانیوم و سایر فلزات سنگین را در موی کودکان و والدین کودکان دچار نقص مادرزادی و اختلال، پیدا کردیم».
صوابی اصفهانی ادامه می‌دهد: «ما می‌دیدیم که وقتی بمباران آغاز شد، نقص در تولد نوزادان هم آغاز شد. در ماه مه 2010، 15 درصد از 547 نوزادی که در بیمارستان بصره به دنیا آمدند، دچار نقص‌های شدید بودند. این در حالی است که میزان نرمال برای نوزادان دچار اختلال، چیزی بین 2 تا 4 درصد است. بعدها، این مواد سمی، بیشتر اثرات خود را نشان دادند. در سال 2010، نرخ نوزادان متولد شده ناقص، به 30 درصد رسید. آسیب بزرگی به مردم آن مناطق وارد شد».
گرچه شاید هیچ‌گاه نتوانیم بزرگی و مقیاس واقعی اثرات جنگی که سال‌ها از آن می‌گذرد را بیابیم؛ اما دانستن چنین واقعیاتی، «شاید» کمکی به مردمانی باشد که در مناطقی زندگی می‌کنند که هنوز در آنها جنگ و درگیری ادامه دارد.