| طرح نو| ماندانا فتحی‌جو |
زمانی که جنگ به‌عنوان پدیده‌ای جبری، به وقوع می‌پیوندد با خود انبوهی از مشکلات و نابسامانی به همراه می‌آورد؛ مشکلاتی که زمینه اجتماعی هم دارد! به‌طور طبیعی، آغاز کننده جنگ به این موضوع واقف است که باید با تمام قدرت و توان زیربناهای طرف مقابل را با یورش همه‌جانبه، تخریب کند. مهاجم سعی می‌کند تا با وارد کردن فشار همه جانبه، آسیب‌های روانی و اجتماعی وسیع به زندگی مردم طرف مقابل جنگ وارد آورد.
جنگ تحمیلی به ایران نیز به‌عنوان طولانی‌ترین جنگ معاصر، از این موارد استثنا نبوده و نیست. به‌ویژه این‌که در ابتدای جنگ هنوز نیروهای منسجم و آماده برای مقابله با این تجاوزها، سازماندهی نشده بود و تنها مردم مرزنشین برای حفاظت از خانه‌های خود با همکاری نیروهای مردمی و خودجوش در مقابل این تجاوزها مقاومت می‌کردند. با «سرتیپ خلبان علی‌اصغر جهانبخش» به گفت‌وگو نشستیم و از چند و چون، مقاومت مردمی، حرفی به میان آوردیم. او فردی است که مدیریت و ساختارسازی «جنگ الکترونیک» را برای نخستین‌بار در 8سال دفاع مقدس، برعهده گرفت. بخشی که به اعتقاد کارشناسان جنگ، نقش ویژه‌ای در پشتیبانی از مردم بی‌دفاع شهرهای مورد تهاجم بعثی‌ها، برعهده داشت.
جنگ چگونه آغاز شد و صدام حسین چه در سر می‌پروراند؟
در پی پیروزی انقلاب اسلامی ایران، درحالی‌که کشور درحال برنامه‌ریزی برای آینده‌ای متفاوت بود، صدام حسین با این تصور که ایران اکنون شرایط مقابله با حمله خارجی را ندارد، با تحریک اربابان خود در شهریور59، به ایران حمله کرد. در همان روز نخست، چندین فروند هواپیمای جنگنده خود را به ایران فرستاد تا با بمباران نقاط استراتژیک و حساس کشور، توان مقابله را از ایران بگیرد اما در یک اقدام متهورانه، با مقابله 140 فروند هواپیمای جنگنده ایران روبه‌رو شد. آن زمان در روزهای پس از انقلاب، درحال بازطراحی و مدیریت مجدد نیروی هوایی بودیم. در آن دوران در پایگاه نیروی هوایی اصفهان مشغول انجام وظیفه بودم. در ابتدای آغاز جنگ، آمادگی کافی برای مقابله نداشتیم اما با همت نیروها، بلادرنگ به آمادگی لازم برای مقابله با
دشمن رسیدیم.
به نظر می‌رسد در پی شروع جنگ، تحریم صنایع هوایی ایران آغاز شد؟
درست است؛ غربی‌ها که اصولا از بسط و توسعه انقلاب در منطقه دلخوشی نداشتند، با تحریک صدام حسین، امنیت منطقه را برهم زدند تا با مقابله با ایران شرایط برای گسترش انقلاب فراهم نشود و برای تحت‌فشار قرار دادن ایران، تحریم‌های مختلف ازجمله تحریم تجهیزات و تأسیسات هوایی ایران، در لیست آنها قرار گرفت. اما در مقابل، ماشین جنگی عراق به انواع ادوات و سلاح روز تجهیز شد. با وجود تحریم‌ها که تاکنون هم ادامه دارد، توان مهندسان و کارشناسان ایرانی روز‌به‌روز افزایش یافت و در بخش تعمیرات اساسی، بازسازی و ساخت مجدد قطعات، در جهان در رتبه‌های نخستین قرار داریم. این امر به خودکفایی ما در بسیاری از بخش‌های هوایی منجر شد.
بیشتر چه کشورهایی در جامعه جهانی، طرفدار ادامه جنگ بودند؟
در حدود 27 کشور از سراسر دنیا به‌طور مستقیم و غیرمستقیم به تجهیز و پشتیبانی ماشین جنگی عراق می‌پرداختند، آنها به تأمین انواع هواپیماهای جنگنده، موشک، قطعات یدکی و... ازجمله هواپیماهای میراژ و انواع اف‌های آمریکایی اشاره کرد. در کنار آنها سال‌های مخرب و کشتار جمعی که به مواد شیمیایی آکنده بودند و زنان و کودکان و افراد بی‌دفاع به‌خصوص در مرزهای غربی را مورد تهاجم قرار می‌دادند، باید نام برد.
بسیاری از دولت‌های غربی با اهدای این سلاح‌ها جامعه بشری و به‌خصوص افکارعمومی را به‌شدت منزجر ساختند زیرا در جنگ‌های واقعی هیچگاه نباید بی‌دفاعان و به‌خصوص زنان و کودکان مورد تهاجم کور قرار گیرند اما متاسفانه در چند نوبت با حمایت دولت‌های طرفدار حزب بعث، این حملات وحشیانه صورت گرفت که همچنان صدمات و آسیب‌های مخرب آن در چند نسل پس از جنگ نیز باقی مانده است.
در این میان چه بر سر مردم مرزنشین آمد؟
مردم مرزنشین که از حمله ناگهانی نیروهای عراقی شوکه شده بودند و امکانات دفاع هم نداشتند، در ابتدا با چنگ و دندان به مقابله و محافظت از خانه و کاشانه خود پرداختند. اما با شدت گرفتن جنگ آنها به شهرهای امن‌تر و دورتر از جنگ منتقل شدند که آن هم آسیب‌ها و صدمات مالی معنوی بسیاری به دنبال داشت. ترک خانه برای بسیاری سخت و طاقت‌فرسا است، به‌خصوص اگر هنگام مهاجرت ناخواسته و به دلیل جنگ باشد، زیرا آنها مجبور هستند به مکانی بروند که هیچ سنخیت و آشنایی با فرهنگ و محیط‌اجتماعی آن ندارند که تبعات بی‌شماری برای آنها در پی دارد همچنین آسیب‌های روحی و روانی از حملات مستقیم و از دست دادن عزیزانشان این صدمات را دوچندان ساخت.
چرا صدام اصرار به ادامه جنگ داشت با وجود این که در طول جنگ به این مسأله رسیده بود که نمی‌تواند در مقابل مقاومت و دفاع ایران همچنان با شدت شرایط جنگ را به نفع خود ادامه دهد؟
صدام که خود را سردار قادسیه می‌دانست، به خیال اشغال شهرهای ایران و ضمیمه‌کردن آن به خاک عراق، درصدد ادامه جنگ به هر شکل ممکن بود درواقع این سردار خیال‌پرداز، به فکر جهان‌گشایی افتاده بود که البته سرانجام دیکتاتورها و غاصبین همواره در تاریخ مشخص شده است و او نیز مستثنا نشد.
پشتیبانی هوایی کشور برای مقابله با حملات بی‌وقفه نیروهای مهاجم چگونه صورت می‌گرفت؟
پشتیبانی هوایی توسط نیروهای دوره دیده و آموزش دیده مجرب در طول 8سال جنگ به‌طور بی‌وقفه صورت گرفت. در این میان خلبان‌های جنگنده‌های اف 14 نقش مهمی را ایفا کردند. به دلیل پرواز بالای میگ‌های 25 از سوی نیروی هوایی عراق، برای مقابله و جلوگیری از حملات مکرر به تأسیسات و شهرها، با بهره‌گیری از مدیریت جنگ الکترونیک که توسط من و تیم همراهم انجام شد، ماشین هوایی عراق پس از مدتی زمینگیر شد. با استفاده از تاکتیک‌های جنگ الکترونیک، جنگنده‌های عراقی توان حمله را در مقابل خلبان‌های ایرانی از دست دادند. ما با آموخته‌هایمان توانستم مدیریت جنگ الکترونیک را در تمامی نیروها پیاده‌سازی کنم که بهترین راه برای مقابله با جنگنده‌های پیشرفته عراقی بود و با آموزش تمامی نیروها در 3 قوه، شرایط برای مقابله و حتی حمله با نیروی عراق به خوبی فراهم شد.
وضعیت پشتیبانی و حمایت مردم در پشت جبهه‌ها چگونه بود؟
مردم ایران با ایمان به دفاع مقدس و با راهی ساختن عزیزانشان برای دفاع از مرز و بوم کشورشان با دل و جان به پشتیبانی معنوی و مادی از برادران و پدران خود که در جبهه‌ها در مقابل دشمنان تا دندان مسلح ایستادگی می‌کردند، به تجهیز تدارکات و تأمین اقلام مورد نیاز می‌پرداختند. همه اقشار در حد توان خود به پشتیبانی از رزمندگان اقدام می‌کردند. کمک شبانه‌روزی در طول 8سال بی‌وقفه از سوی مردم صورت گرفت.