شهروند| حسن روحانی، رئیس‌جمهوری، به نیویورک می‌رود. شهری که قرار است حساس‌ترین دور مذاکرات هسته‌ای میان ایران و گروه 1+5 در آن برگزار شود. سه‌شنبه، محمدجواد ظریف برای شرکت در مذاکرات به همراه تیم هسته‌ای کشورمان عازم نیویورک شد. مذاکراتی که اکنون به نقطه‌ای رسیده که همه انتظار دارند، نشانه‌هایی درخصوص نتایج نهایی را به دست دهد. نتایجی که به نظر می‌رسد با سخنانی که طی روز سه‌شنبه و چهارشنبه از سوی مقامات آمریکایی بیان شده، دستیابی به آن دشوار باشد. روز گذشته وندی شرمن، عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای آمریکا گفت: اختلافات اساسی میان ایران و آمریکا در مذاکرات هسته‌ای هنوز حل نشده است.
به گزارش خبرگزاری فرانسه شرمن افزود: دو کشور در این مذاکرات فاصله زیادی از یکدیگر دارند و ایرانیان مواضعی بسیار متفاوت از آنچه از نظر آمریکا قابل قبول است اتخاذ کرده‌اند. عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای آمریکا یادآور شد: من انتظار دارم در روزهای آینده ایران برای متقاعدکردن جهان در مورد مناسب بودن ظرفیت غنی‌سازی اورانیومش تلاش کند چون در حال حاضر این ظرفیت قابل‌قبول نیست. وی تأکید کرد: اگر چنین بود ما در این مذاکرات سخت و پرزحمت شرکت نمی‌کردیم. شرمن ادامه داد: جهان در صورتی که ایران گام‌های متقاعد‌کننده و شفاف برای اثبات صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای‌اش در حال حاضر و آینده را بردارد با تعلیق و رفع تحریم‌ها علیه این کشور موافقت خواهد کرد. وی تصریح کرد: باید اطمینان حاصل کنیم در صورت اقدام تهران برای زیر پا گذاشتن تعهداتش فرصت کافی برای شناسایی آن وجود دارد به‌طوری که هیچ شانسی برای موفقیت در این زمینه وجود نداشته باشد. شرمن علاوه بر این مدعی شد: طرح آمریکا و همپیمانانش با هدف دستیابی به توافق نهایی تا ضرب‌الاجل 24 نوامبر منصفانه، انعطاف‌پذیر و مبتنی بر نیازهای غیرنظامی ایران است.
این سخنان شرمن از دو جهت قابل تامل است. نخست این‌که در مذاکرات قبلی که میان ایران و گروه 1+5 در ژنو و وین برگزار شد، در هیچ دوره‌ای، پیش از مذاکرات آمریکایی‌ها چنین سخنانی بر زبان نیاورده بودند. اما خانم شرمن چه در سخنان روز گذشته‌اش و چه در سخنان روز سه‌شنبه‌اش که خواستار کاهش محسوس ظرفیت غنی‌سازی ایران شده بود و این مسأله را شرطی برای توافق نهایی عنوان کرده بود، به وضوح تلاش می‌کند تا از طریق اظهارات رسانه‌ای بر ایران فشار وارد کند. نکته دوم مشابهت این اظهارات مقامات آمریکایی در دو روز گذشته با اظهاراتی است که آنها در سال‌های قبل و بعد از مذاکرات هسته‌ای عنوان می‌کردند. این خود می‌تواند موید این مدعا باشد که موضع اساسی آمریکایی‌ها در مذاکرات هسته‌ای در قبال ایران هیچ تغییری نکرده است. مجموعه این مواضع و جوی که این اظهارات بر مذاکرات هسته‌ای حکمفرما کرده است، نشان می‌دهد مذاکرات آوردگاهی بسیار دشوار و سخت است که آنچنان نباید به نتایج مثبتش امید داشت. شاید به همین دلیل باشد که حمید‌رضا آصفی، سخنگوی وزارت خارجه دوران اصلاحات نیز در گفت‌وگویش با خبرآنلاین به تغییر لحن طرفین طی روزهای اخیر اشاره می‌کند. آصفی با اشاره به تغییر لحن طرفین مذاکره‌کننده بعد از نشست‌های دوجانبه اخیر و احتمالات مطرح شده پیرامون به نتیجه نرسیدن مذاکرات در نیویورک گفت: به نظرم نیویورک ایستگاه آخر نیست. دو گروه در این داستان هسته‌ای زود قضاوت کردند. یک عده آنهایی که خیلی خوشبینی دارند که مذاکرات زود به نتیجه می‌رسد یک عده هم کسانی که از اول گفتند این مذاکرات بی‌فایده است و به نتیجه نمی‌رسد. این دو گروه قضاوت‌های زودهنگامی داشتند. از ابتدا معلوم بود مذاکرات طولانی است.
آصفی که زمانی سفیر ایران در فرانسه بود، با اشاره به این‌که ما وارد یک پیچ تعیین‌کننده شده‌ایم و مذاکرات تعیین‌کننده است، خاطرنشان کرد: در مذاکراتی که در ماه شهریور داشتیم تصور می‌کنم فاصله‌ها به‌هم نزدیک نشد اگرچه فضا، فضای خوبی بود ولی فاصله‌ها را به‌هم نزدیک‌تر نکرد. این نکته منفی داستان است. نکته مثبت این است که طرفین می‌خواهند مشکل حل شود. در مجمع عمومی سازمان ملل وزرای خارجه کشورهای مختلف هستند و تیم ایرانی هم حضور دارد و 20روزی که مجمع طول می‌کشد فرصت است که رایزنی‌ها زیاد، فشرده و متمرکز شود. اینها وجوه مثبت ماجراست. وی افزود: ولی در نهایت باید دید طرف مقابل چقدر منطق به خرج می‌دهد. منطق به خرج دهد به نتیجه می‌رسیم، منطق به خرج ندهد به نتیجه نمی‌رسیم. چون حتما ایران به بی‌منطقی و زیاده‌خواهی و این‌که بخواهند حقوق ایران را زیر بگذارند رضایت نخواهد داد، لذا مذاکرات به نتیجه نمی‌رسد اما اگر به حقوق ایران احترام بگذارند مذاکرات به نتیجه می‌رسد.
آصفی البته معتقد است مذاکرات نیویورک به‌رغم تعیین‌کننده و حساس بودن، ایستگاه آخر مذاکرات نیست. وی درخصوص این‌که مسئولان ایرانی اعلام کرده‌اند علاقه‌ای به ادامه مذاکرات بعد از 3آذر ندارند، گفت: اولا مذاکرات سیاسی که وحی منزل نیست، بالاخره اطراف قضیه می‌نشینند و راه برون‌رفت را پیدا می‌کنند، اگر اراده باشد مسأله حل می‌شود. مسأله بعدی این است که مذاکرات سیاسی سیاه‌وسفید نیست. اتفاقا وقتی به نتیجه نمی‌رسد که سیاه‌وسفید ببینیم. گاهی اوقات یک فضاهای خاکستری هم هست. بله مذاکرات می‌تواند به نتیجه نرسد ولی مرحله‌ایش کنند، این هم یک راه حل است. می‌توانند وضع موجود را حفظ کنند و باز یک فضایی را به‌وجود بیاورند. من در مذاکرات نیستم براساس تجربیاتم که از مذاکرات سیاسی قریب به 30سال داشتم این را می‌گویم. آصفی تأکید کرد: من خودم اعتقاد ندارم که اگر در نیویورک هم به نتیجه نرسند آن آخرین ایستگاه است. من فکر می‌کنم طرفین راه‌هایی برای ادامه کار داشته باشند.
آیا روحانی می‌تواند تغییری در فضای مذاکرات ایجاد کند؟
پیش از آن‌که سفر روحانی به نیویورک نهایی شود، برخی تحلیل‌ها حاکی از این بود که وی بتواند در سفرش به نیویورک، تغییری در فضای مذاکرات ایجاد کند و مذاکرات را در مسیر مثبت قرار دهد. حتی برخی سخن از احتمال دیدار روحانی و اوباما به میان آوردند. این ادعا البته ابتدا از سوی سخنگوی وزارت خارجه آمریکا و سپس از سوی محمدباقر نوبخت، سخنگوی دولت تکذیب شد. بسیاری بر این عقیده بودند که همانند سال گذشته که حسن روحانی در سفر به نیویورک، در آن گفت‌وگوی تلفنی که میان او و باراک اوباما برای نخستین‌بار برقرار شد، جو جدیدی را در راستای انجام مذاکرات هسته‌ای ایجاد کرد، این بار هم در سفر به نیویورک با اقداماتی دیپلماتیک بتواند مسیر مذاکرات را از بن‌بست خارج کند. محمدباقر نوبخت البته روز گذشته توضیحات شفاف‌تری درخصوص سفر روحانی به نیویورک و ارتباطش با مذاکرات هسته‌ای بیان کرده و گفت: «اين‌که برخي‌ها تصور دارند رفتن رئيس‌جمهوری بر مذاکرات تاثير خواهد داشت، اين‌گونه نيست. رئيس‌جمهوری مذاکره نمي‌کند. تيم هسته‌اي مذاکره مي‌کند»، بنابراین از هم‌اکنون می‌توان انتظار داشت که این سفر تأثیر زیادی در روند مذاکرات هسته‌ای نداشته باشد. نظری که علی خرم، استاد دانشگاه و نماینده سابق ایران در مقر سازمان‌ملل در اروپا نیز با آن موافق است. دکتر علی خرم در گفت‌وگو با «شهروند» تأثیر سفر روحانی به نیویورک بر مذاکرات هسته‌ای را منوط به ایجاد شرایط مناسب و رفع برخی سوء‌تفاهم‌ها میان طرفین کرده و گفت: «در غیر این صورت این سفر نمی‌تواند موثر واقع شود.» علی خرم همچنین با اشاره به اظهاراتی که اخیرا مقامات آمریکایی درخصوص مذاکرات هسته‌ای عنوان می‌کنند مواردی نظیر تنش میان آمریکا و روسیه، موضوعات مربوط به ائتلاف آمریکا علیه داعش را در بروز تنش‌ها در مذاکرات بی‌تاثیر ندانسته و گفت: «به هر حال وقتی طرفین بر سر میز مذاکره می‌نشینند اگر در موارد دیگری به جز موضوع مذاکره با هم دچار مشکل باشند، این موارد اختلاف بر جو مذاکرات تاثیرگذار خواهد بود.»