شهروند- ایناس عبدالخانی | «کاهش سطح کشت برنج در خوزستان به علت کم‌آبی». خبری تلخ برای استانی که رتبه سوم کشت و تولید برنج کشور را داراست. مسئولان جهاد کشاورزی استان از کاهش ۳۰درصدی اراضی تحت‌کشت برنج نسبت به سال گذشته خبر می‌دهند درحالی‌که آمار برنجکاران میزان کاهش بیشتری را نشان می‌دهد.
بنا به آمار اعلام شده از سوی سازمان آب و اداره برق استان خوزستان، متوسط آورد آب حوضه کرخه حدود یک‌میلیارد و ۶۰۰ مترمكعب بوده است که نسبت به متوسط آن در سال‌هاي گذشته حدود ۶۵درصد کاهش نشان می‌دهد. همچنین آورد حوضه مارون نیز حدود یک‌میلیارد مترمکعب بوده که نسبت به متوسط آن ۳۶درصد کاهش داشته است.
امسال مساحت زیرکشت برنج، ۶۵هزارهکتار در کل استان اعلام شده است. شوش، شوشتر، اهواز، ایذه، باغملک و دشت آزادگان از عمده مناطقی هستند که برنج در آنها کشت می‌شود. انواع برنج‌های دانیال، عنبربو، شفق، کادوس، چمپا، شیرودی تابش و فجر.
کاهش ۲۰هزار هکتاری
کیخسرو چنگلوایی، رئیس سازمان جهاد کشاورزی خوزستان کمبود آب به‌ویژه در حوضه رودخانه‌های کرخه و مارون را عامل کاهش کشت برنج در استان می‌داند. وی با اشاره به محدوديت
30 درصدي كشاورزان در اراضي زيركشت در حوضه‌هاي مارون و كرخه گفت: «از این‌رو درمجموع سطح زیرکشت برنج ۲۰هزار هکتار کاهش یافت.»
او با تأکید بر این‌که خوزستان نیاز به واردات برنج ندارد، افزود: «سالانه بیش از ۱۸۵هزار تن برنج در خوزستان تولید می‌شود و سرانه مصرف برنج نیز ۴۵ کیلو است. نیاز مصرف جمعیت ۵/4میلیونی استان ۱۸۹هزار تن است و این موضوع نشان‌دهنده این است که با وجود این میزان تولید، نیازی به واردات برنج نیست.» رئیس انجمن برنجکاران از مراجعه کشاورزان شوش و دشت‌آزادگان در حوضه بالادست كرخه و مارون در اوایل خردادماه، به سازمان‌های مربوطه براي رفع مشكل كم‌آبي مزارعشان خبر داد.
محمد سواری در اين خصوص گفت: «دبی آب خیلی کم شده است. کشیدن آب برای موتور‌ها هم سخت شده. کشاورز برای دستیابی به آب، دست به گریبان بیل‌مکانیکی شده است.»
خشکه‌کاری؛ خوب یا بد؟
برنج یکی از مهم‌ترین محصولات تابستانه خوزستان است و عمدتا به 2 صورت نشایی و مستقیم کشت می‌شود، اما با توجه به کم‌آبی‌های اخیر، از یک دهه گذشته مطالعاتی در رابطه با کاهش مصرف آب از طریق تغییر در شیوه کاشت و استفاده از روش خشکه‌کاری صورت گرفته است.
اغلب کار‌شناسان کشاورزی خشکه‌کاری برنج را روشی موثر در راستای حفاظت از منابع آبی استان می‌دانند. یکی از ویژگی‌های بارز روش خشکه‌کاری برنج نسبت به روش نشاکاری، کاهش چشمگیر مصرف آب است. در این روش در میزان بذر مصرفی صرفه‌جویی می‌شود، همچنین تهیه زمین با حداقل عملیات خاک‌ورزی، ساده‌تر شدن کنترل علف‌های هرز، جوانه‌زنی بهتر بذر، افزایش بهره‌وری در استفاده از نهاده‌ها، یکنواختی در سطح سبز مزرعه و همچنین افزایش سود خالص کشاورزان از دیگر مزایای این شیوه کشت برنج است.
امید فراز، كارشناس كشاورزي در این‌باره گفت: «کشت برنج به روش خشکه‌کاری هزینه‌ها و سختی کار کشاورزان را به‌شدت کاهش می‌دهد و از آنجایی که به آب بسیار کمی در این روش نیاز است، کشاورز می‌تواند میزان سطح زیرکشت برنج خود را به چند برابر افزایش دهد که این امر، هم درآمد کشاورزان را افزایش می‌دهد و هم درنهایت خودکفایی در تولید برنج را به ارمغان می‌آورد.» این درحالی است که رئیس انجمن برنجکاران خوزستان نظر دیگری دراین‌باره دارد. سواری، خشکه‌کاری برنج را برای کشاورزان خوزستانی مناسب نمی‌داند و می‌گوید: «خشکه‌کاری در استان ما تجربه خوبی نداشته، علت آن هم شوری زمین و شوری آب است. خشکه‌کاری به صورت موردی در استان جواب نداده و هرچه به مناطق پایین‌دست حرکت کنیم، در این بخش ضرر بیشتری به کشاورز وارد شده است.»
رقابتي نابرابر
علی سیاحی، یکی از برنجکاران خوزستانی گفت: «امسال جهادکشاورزی مجوز کاشت ۷۰درصد زمین را به ما داده است. با این گرما و كمبود آب، زمین شور و آب شور، همان ۷۰درصد را هم نمی‌توان زیرکشت برد. امسال آب نیست. وضع زمین‌هایمان خوب نیست. دیگر کشاورزی رغبت به کاشت ندارد. سن همه کشاورز‌ها بالا رفته و جوانان هم انگیزه‌ای برای این کار ندارند.
او ادامه داد: «با وجود همه این مشکلات به سختی می‌کاریم اما درنهایت برنج سردستمان می‌ماند. استقبال مردم از برنج خارجی بیشتر است. کشاورز مدت زیادی را صرف کشت و تولید برنج می‌کند اما در زمان عرضه محصول، مردم برنج خارجی را به دلیل ارزان‌تر بودن می‌خرند، اما کیفیت برنج عنبربو و بقیه برنج‌های خوزستانی خیلی بهتر از محصول تایلندی است، درحالی‌که بازار به تصرف برنج‌های خارجی و به‌خصوص هندی و پاکستانی درآمده است.»
فروش زيرقيمت تمام‌شده
هرساله در مهر و اوایل آبان‌ماه، همزمان با برداشت برنج در استان، برنج‌های خارجی از راه می‌رسند و بازار را قبضه می‌کنند. فریاد کشاورزان خوزستانی هم به جایی نمی‌رسد و به ناچار مجبور به فروش برنج زیرقیمت تمام شده می‌شوند.
رئیس انجمن برنجکاران خوزستان با تأیید این مطلب گفت: «قیمت تضمینی اعلام شده از سوی دولت نسبت به تورم موجود در کشور نرخ‌گذاری نمی‌شود که این امر موجب ضررهای جدی کشاورزان برنجکار می‌شود. با چند برابر شدن هزینه‌های کشاورز در زمان داشت، کاشت و برداشت، این قیمت جوابگوی هزینه‌های فعلی کشاورزان برای تولید محصول نیست.»
سواري با اشاره به اشتغال بيش از 2هزار نفر در بخش برنج و صنايع تكميلي آن افزود: «صنایع تکمیلی سنتی و بسیار قدیمی هستند. افرادی در این واحد‌ها مشغول به کارند که از لحاظ سرمایه‌ای ضعیف هستند. این یک معضل است.»
او اعطای سرمایه در گردش به واحدهای تولیدی و تکمیلی را راهكار خروج از اين معضل مي‌داند.