گروه اقتصادی شهروند| کارشناسان و حرفه‌ای‌های بورس می‌گویند اعتماد از این بازار رفته و سهامداران نه امیدی به سودآوری دارند و نه اعتمادی به آینده داد و ستد در تالار شیشه‌ای خیابان حافظ. مهم‌ترین دلیل این وضع هم البته تصمیم‌گیری‌های خلق‌الساعه برای افزایش قیمت خوراک و بهره مالکانه بود. در این وضع رکود و نگرانی از ریزش بیشتر قیمت‌ها و شاخص و خبر تکلیف دولت برای واگذاری شرکت‌هایشان، جو بي‌اعتمادی را تشدید کرد. بانک‌ها در ایران سال‌هاست که مبتلا به بنگاهداری شده‌اند یعنی به جای این‌که شریک تولید و صنعت باشند به رقیب آنها تبدیل شده‌اند و عملا دست و پای رقیب را هم بسته‌اند چون دلیلی نمی‌بینند نقدینگی خود را به جای سرمایه‌گذاری‌ها و سودآوری‌های بیشتر در اختیار رقبایشان قرار دهند. برای رفع همین معضل و البته تأمین آورده و سرمایه بیشتر برای بانک‌ها، دولت آنها را مکلف کرده ظرف 3سال پای خود را از دنیای بنگاهداری به‌طور کامل بیرون بکشند.
نقطه آغاز نگرانی‌های سهامداران
نگرانی مشتریان بازار سهام هم از همین جا شروع می‌شود. به عبارت دیگر از آن‌جا که بسیاری از شرکت‌هایی که در لیست دارایی بانک‌ها قرار دارند بورسی هستند فروش و واگذاری سهام آنها قطعا در بورس انجام خواهد گرفت اما آیا عرضه این حجم از سهام تعادل شکننده بازار را به هم نمی‌ریزد و منجر به کاهش قیمت سهام و افت بیشتر شاخص نخواهد شد؟ در این صورت چه بلایی بر سر سهامدارانی خواهد آمد که تا همین جا یعنی از ابتدای سال 9درصد زیان کرده‌اند و به‌طور متوسط و در کل از سود و بازده مثبت بي‌نصیب بوده‌اند. پاسخ علی صالح‌آبادی رئیس سازمان بورس اوراق بهادار به این پرسش عجیب و جالب توجه بود. او که در ادامه روزهای بحرانی بورس در نشست با مدیران و متولیان بازار سهام سخن می‌گفت، تأکید کرد: برنامه مشخصی برای عرضه سهام شرکت‌های متعلق به بانک‌ها وجود دارد و جای نگرانی نیست. او با اشاره به دغدغه کارگزاران درخصوص واگذاری اموال مازاد و خروج از بنگاهداری تأکید کرد: قطعا سهام بانک‌ها، با درنظر گرفتن شرایط بازار و به صورت تدریجی، در قالب عرضه‌های عمده انجام خواهد شد و از این بابت، نگرانی وجود ندارد، ضمن این‌که طبیعتا واگذاری بنگاه‌های بورسی و املاک مازاد بانک‌ها در اولویت قرار خواهد داشت. این خبر احتمالا و به صورت موقت خبر خوشی تلقی می‌شود اما با یک حساب سرانگشتی احتمالا این تصمیم و روند هیچ همخوانی با سیاست‌های مورد تأکید دولت ندارد.
تمایل دولت بر عرضه خرد و تناقض با برنامه بورس
دولت بارها تأکید کرده که می‌داند بخش خصوصی نحیف است و با کمبود نقدینگی هم روبه‌رو شده اما با این وجود در مبحث واگذاری‌ها هیچ میلی به خصولتی‌سازی ندارد و واگذاری به شبه‌دولتی‌ها متوقف خواهد شد. همین چند روز پیش هم اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهوری گفت که دولت واقف است بخش خصوصی نقدینگی چندانی ندارد و اگر هم داشته باشد جرأت افشا و رونمایی از آن را ندارد با این حال ترجیح می‌دهد هرگونه عرضه سهام به صورت خرد انجام بگیرد چون در سال‌های گذشته عملا سهم بخش خصوصی واقعی از واگذاری‌های اصل چهل و چهاری به زحمت دورقمی شده است. او در تشریح دلایل این ادعا تأکید کرد: وقتی بلوک چندمیلیاردی در بورس به صورت عمده به سرعت فروخته می‌شود، می‌توان به راحتی پیش‌بینی کرد که خریدار از میان بخش خصوصی کم‌بنیه ایران نیست. به‌هرحال با چنین سابقه‌ای، دولت مدعی است که تمایلش به عرضه‌های خرد و کوچک است اما بانک‌ها اعم از دولتی و خصوصی برای واگذاری سهام شرکت‌هایشان با پیشنهاد عرضه برنامه‌ریزی شده و عمده از سوی بورس مواجه هستند. به این ترتیب و با تحقق این رویه کاملا قابل پیش‌بینی است که مالک جدید این سهام در ادامه بازهم شبه‌دولتی‌هایی خواهند بود که در عرصه بنگاهداری جولان می‌دهند و این همان اتفاقی است که دولت به شدت با آن مخالفت می‌کند. البته در سوی دیگر این خطر هم وجود دارد در روزهایی که بورس بحرانی است و تا اطلاع ثانوی هم بوی بهبود از اوضاع آن شنیده نمی‌شود عرضه‌های خرد کار دست بازار و سهامداران بدهد و آخرین امیدها برای بازگشت رونق به بورس را از بین ببرد.