مطالعه انتقادی و موردی فاجعه در 4 کلانشهر
 

 

کوکائلی، ساکاریا، ترکیه، زمین لرزه  1999

در 17 آگوست 1999، زمین لرزه 7.6 ریشتری ایالت های غربی ترکیه، ایالت های کوکائلی و ساکاریا را لرزاند. تنها یک ماه بعد، در 12 نوامبر 1999، زمین لرزه 7.2 ریشتری، ایالت دوز (Duzce) را لرزاند. این مناطقی که تحت تاثیر زمین لرزه قرار گرفتند، 23 درصد از جمعیت ترکیه را در خود جای داده بودند. این دو زلزله، روی‌هم رفته موجب مرگ 18 هزار و 373 نفر، و زخمی شدن حدود 50 هزار نفر شد، و همچنین خانه های 600 هزار نفر را خراب کرد. بیش از صد هزار خانه یا ساختمان های غیر مسکونی فرو ریخت و 249 هزار ساختمان، آسیب دید. تبعات اقتصادی این زمین لرزه ها، فلج کننده بود؛ چراکه مرکز آنها در منطقه حیاتی و مهم صنعتی ترکیه قرار داشت. به همین دلیل، 46 درصد تولید صنعتی ترکیه، سقوط کرد. 321هزار نفر در این کشور، کارشان را از دست دادند و بسیاری از مراکز تولیدی و صنعتی، مجبور به قطع فعالیت شدند. این زمین لرزه ها، باعث بزرگترین آسیب اقتصادی –حدود 9 میلیارد تا 13 میلیارد دلار- و دومین رتبه در تعداد تلفات انسانی در قرن بیستم شد.«براخ» (2003) در مقاله ای بیان کرد که افزایش شهری شدن (شهرنشینی و شهرسازی) در ترکیه در کنار افزایش ساخت خانه های بی قاعده و بدون توجه به قوانین و نظام نامه های ساخت و ساز، و همچنین، افزایش تعداد مراکز صنعتی ساخته شده در هر جایی که فضا برای این کار وجود داشت، همگی موجب افزایش فوق العاده آسیب پذیری نسبت به بلاهای طبیعی شده بودند. در مدت بازسازی و ساخت 40 هزار واحد خانه های پیش ساخته، پناهگاه های اضطراری از سایر شهرها، به طور موقتی به خانواده های متاثر کمک کردند. بسیاری از خانواده ها که آسیب های اندکی به آنها و خانه هایشان وارد شده بود، از طرف دولت، کمک های مالی برای تعمیر
خانه هایشان دریافت کردند.
همچنین، بانک جهانی به همراه اتحادیه اروپا، بیش از 737 میلیون دلار برای نوسازی اضطراری، و توانبخشی، به ترکیه کمک کردند.

مکزیکو سیتی، مکزیک، زمین لرزه 1985

در 19 سپتامبر 1985، زمین لرزه ای 8.1 ریشتری، در سواحل اقیانوس آرام مکزیک اتفاق افتاد. از جمعیت 18 میلیون نفری این شهر، 10 هزار نفر کشته (گرچه آمار تلفات اعلام شده از سوی نهادهای رسمی 4287 نفر بود) و 50 هزار نفر مصدوم شدند. به علاوه، 250 هزار نفر، خانه هایشان را از دست دادند و کل خسارت اقتصادی، در حدود 4 میلیارد دلار، تخمین زده شد.
در ابتدا، واکنش دولت، آهسته بود، اما بعد از اعتراض های محلی و همچنین درخواست های
بین المللی، دولت، صندوقی ملی برای بازسازی، برنامه مسکن اضطراری، و بازیابی عمومی خانه ها (RHP) تاسیس کرد. برنامه بازیابی خانه ها به منظور بازسازی و بازیابی خانه هایی که در مناطق
 کم درامد، بیشترین آسیب را دیده بودند، تصویب و اجر شد.
مکزیکو سیتی بعد از زمین لرزه 1985، متحمل رنج زیادی شد. «اینام» در سال 2005 می نویسد: «پنج ترکیب کلیدی برای موفقیت در کنترل اثرات بلایا اهمیت دارند که عبارتند از:
1- واکنش سریع / 2- بودجه  / کنترل وضعیت / 3- توسعه جامعه /4-  همکاری و هماهنگی نهادها
پروژه RHP (بازیابی عمومی خانه ها) به خوبی و نسبتا سریع و موثر پیش رفت. بودجه زیادی هم توسط دولت مکزیک و بانک جهانی، به قیمت 392 میلیون دلار فراهم شد. همچنین در این پروژه، یک آژانس مسکن نیز کمک های زیادی کرد. پروژه RHP شرایط را برای ساکنان، بهبود بخشید و به عنوان طراح و معمار، به آنها کمک کرد تا به جای جابه جایی آنها و اسکان شهروندان در محله های دیگر یا حومه شهر، در محله خودشان، ساختمان ها بهتر، بزرگتر و زیباتری بسازند. مشارکت و همکاری بخش خصوصی و دولتی در پروژه RHP منجر به بازسازی و تکمیل بیش از 48 هزار خانه شد و دو پروژه دیگر، در طی 2 سال، 47هزار خانه دیگر را تکمیل کردند یا ساختند.

نیو اورلئان، لوئیزیانا، طوفان کاترینا، 2005

تجربه نیو اورلئان در طوفان ویرانگر کاترینا، نشان داد که کشوری مثل ایالات متحده نیز تا حد زیادی نسبت به فاجعه، آسیب پذیر است. در ساعت 6:10 صبح روز دوشنبه، 29 آگوست 2005، طوفان کاترینا به لوئیزیانا اصابت کرد. قدرت و سرعت این طوفان، آن را جزء رده چهارم قرار می دهد (در کل پنج رده طوفان وجود دارد که ویرانگرترین آنها، رده پنجم هستند)؛ این طوفان با سرعت ۲۸۰ کیلومتر بر ساعت از سمت دریا به خشکی رسید. از جمعیت نیم میلیونی نیو اورلئان پیش از طوفان، 300 هزار نفر مجبور به گریختن و فرار از این منطقه شدند. طوفان کاترینا، موجب مرگ بیش از 1053 نفر شد و حدود 284 هزار خانه را نابود کرد. کل هزینه آسیب های اقتصادی وارد شده، چیزی میان 70 تا 130 میلیارد دلار تخمین زده می شود؛ این یعنی، «پر هزینه ترین طوفان گرمسیری در همه
زمان ها». مایکل اولیویر، وزیر توسعه اقتصادی لوئیزیانا، این نکته را بیان می‌کند که «کاترینا، مسئول تعطیل شدن 71 هزار کسب و کار بود».
پتانسیل وقوع چنین فاجعه ای در نیواورلئان، به طور گسترده پیش بینی شده بود. آنچنان که «مری کومریو» (1998) در کتابش به نام «فاجعه به خانه می رسد» هشدار داده بود:
زمین لرزه ها و طوفان های اخیر که موجب از بین رفتن و نابودی خانه های زیادی شده اند
آسیب پذیری مناطق شهری، حتی در فجایع برون شهری با تراکم جمعیتی متوسط را به روشنی نشان می دهند. چه اتفاقی خواهد افتاد اگر گردبادی با قدرت رده پنجم، درست از وسط میامی یا نیو اورلئان، یا هر شهر ساحلی شرقی دیگر،  بگذرد؟
همچنین در سال 2002، روزنامه دیگری نیز مطلبی در این مورد نوشته و هشدار داده بود که وقت آن رسیده که خاکریزهایی برای مقابله با طوفان و امواج دریا و اقیانوس متاثر از طوفان، برای تندبادها و گردبادهایی در رده 3 به بالا، ایجاد کنیم. چراکه سیستم های مقابله با طوفان و امواج، نمی توانند با طوفان های قوی تر مقابله کنند.گرچه اینجا مجال بررسی دقیق این فجایع در این 4 شهر وجود ندارد، و به منظور آموختن درس ها و نکات و خطاها، باید به طور دقیق، و با در نظر گرفتن جزییات بسیاری، به این امر مبادرت کرد. حتی مطالعه فرهنگی و اجتماعی یک جامعه، به منظور کاهش خطر و
 برنامه ریزی آینده، می تواند موثر باشد.

کوبه، ژاپن، زمین لرزه  1995

در صبح روز 17 ژانویه 1995، زمین لرزه 7.2 ریشتری شهر کوبه (نزدیک کلانشهر اوزاکا) و بسیاری از مناطق در امتداد ساحل خلیج اوزاکا در ژاپن را لرزاند. گزارش ها حاکی از این بود که از جمعیت 14 میلیون نفری در منطقه شهری اوزاکا-کوبه، 6هزار و 430 نفر جانشان را از دست دادند و بیش از 41 هزار نفر، مجروح شدند. 105 هزار خانه، ویران شدند، 144 هزار خانه، آسیب دیدند، 310 هزار نفر به پناهگاه ها رفتند، و هزینه اقتصادی خسارات اموال مردمی و دولتی به طور مجموع، به رقم بی سابقه 130 میلیارد دلار رسید.عدم واکنش به موقع توسط دولت ژاپن به زلزله شهر کوبه، انتقادها را از دولت، به شدت افزایش داد. تنها 2 روز طول کشید تا اولین گروه سربازها و نیروهای کمکی، وارد این شهر شوند و 3 روز طول کشید تا نخست وزیر وقت، از آنجا دیدن کند. دو هفته بعد از زمین لرزه، مجله اکانامیست (The Economist) در مقاله ای نوشت: «صدها نفر از افرادی که از زمین لرزه جان سالم به در برده بودند، و بعد از مدتی مُردند، می توانستند نجات پیدا کنند، اگر واکنش ها سریع تر می بود».

 


 
http://shahrvand-newspaper.ir/News/Main/63017/مطالعه-انتقادی-و-موردی-فاجعه-در-4-کلانشهر