بابک میرمالک | کاخ سفید روز جمعه اعلام کرد: ایالات متحده آمریکا با افراطیون دولت اسلامی در جنگ است؛ اقدامی که با هدف شفاف‌سازی سیاست‌های آمریکا در سوریه صورت گرفت. مقامات آمریکایی پیشتر از به کار بردن واژه «جنگ» در عملیات مقابله با داعش خودداری می‌کردند و به‌نوعی در تلاش بودند تا حملات هوایی علیه داعش به حساب مداخلات نظامی آمریکا در خاورمیانه نوشته نشود. هرچند تأکید مقامات آمریکایی روی واژه‌ها و اصطلاحات با در نظر گرفتن سیاست داخلی آمریکا و جلب رضایت احزاب صورت می‌گیرد، با این حال افکارعمومی را از مسأله بااهمیت‌تری دور می‌کند؛ این‌که آمریکا در سوریه دقیقا چه هدفی را دنبال خواهد کرد؟
اگرچه جان کری، وزیر امورخارجه آمریکا در مجموعه مصاحبه‌های تلویزیونی خود از به کار بردن واژه «جنگ» برای گسترش عملیات‌های آمریکا در عراق و سوریه خودداری کرده اما با افزایش فشار‌ها به کاخ سفید و پنتاگون برای روشن شدن موضع دولت اوباما در قبال عملیات نظامی در سوریه تردید‌ها و برداشت‌های مختلف از میان برداشته شد.
جاش ارنست، سخنگوی کاخ سفید در همین راستا گفت: «ایالات متحده آمریکا در جنگ با داعش است. درست همان‌طور که با القاعده و گروه‌های وابسته به القاعده در سراسر جهان می‌جنگد.» در دیگر سو، ادمیرال جان کربی، سخنگوی پنتاگون نیز در اظهاراتی مشابه گفت: «اشتباه نکنید، می‌دانیم که ما با داعش در جنگ هستیم؛ درست همان‌گونه که با القاعده و وابستگانش در جنگ بودیم و هستیم.» وزیر امور خارجه آمریکا نیز در مصاحبه با شبکه خبری سی. بی. اس گفت: ما وارد عملیات ضدتروریستی مهمی شده‌ایم و قرار است به یک عملیات طولانی‌مدت مبارزه با تروریسم تبدیل شود. گمان می‌کنم که «جنگ» واژگان و قیاس اشتباهی باشد اما در حقیقت ما وارد یک تلاش مهم جهانی برای محدود کردن فعالیت تروریستی شده‌ایم.
جان کری در ادامه سخنان خود گفت: «گمان نمی‌کنم نیازی باشد مردم وارد تب جنگ شوند. من معتقدم باید به این اقدامات به چشم افزایش سطح مبارزه با تهدیدات تروریستی نگاه کرد. با این حال بر این باورم این تلاش‌ها بی‌شباهت به رفتار ما طی سال‌های گذشته با القاعده در افغانستان، پاکستان، یمن و مناطق دیگر نیست. عملیات ما در عراق باید با باز پس‌گیری مناطق آغاز شود. پس از آن داعش منزوی می‌شود. باید توانایی آنها را تضعیف کرد تا دیگر تهدیدی برای آمریکا، اروپا، این منطقه و خصوصا عراق نباشند.» بحث بر سر کلمه «جنگ» در واقع آخرین مانعی بود که بر سر راه سیاست‌های خارجی اوباما قرار گرفت که منتقدان بسیاری دارد.
رئیس‌جمهوری آمریکا هفته گذشته استراتژی خود را اعلام کرد و از گسترش حملات هوایی علیه داعش در عراق خبر داد و همچنین درخصوص اقدامات جدید آمریکا علیه داعش در سوریه توضیح داد. علاوه بر این اوباما در نظر دارد تا به آموزش شورشیان «میانه‌رو» در سوریه و بازسازی ارتش عراق بپردازد. با این حال اوباما همواره بر موضع خود مبنی بر این‌که نیرو‌های نظامی آمریکا در این عملیات مشارکت نخواهند کرد پافشاری کرده است. اقدامی که وجه تمایز این حملات و مداخلات نظامی آمریکا در عراق و افغانستان است.
ائتلافی فاقد شهامت
امتناع ائتلاف مبارزه با داعش از ارسال نیروی زمینی به عراق و سوریه سیگنال ضعیفی را به اردوی دشمن ارسال می‌کند. با کناره‌گیری آمریکا و انگلستان به‌عنوان 2 قطب این ائتلاف کشورهای دیگری نظیر عربستان، مصر، اردن، کشورهای حاشیه خلیج‌‌فارس و لبنان نیز ارسال نیروی زمینی برای مبارزه با داعش را منتفی اعلام کردند. پیش از این دولت آلمان و انگلستان نیز اعلام کرده بودند در حملات هوایی علیه داعش شرکت نخواهند داشت و در بخش‌های دیگر این ائتلاف همکاری خواهند کرد، هرچند دیوید کامرون کمی بعد با تکذیب این ادعا، احتمال شرکت در حملات هوایی را رد نکرد.
در چنین وضعیتی این ائتلاف بیش از هر زمان بزدلانه به نظر می‌رسد. همچنین کناره‌گیری اعضا از ارسال نیروی زمینی به این معناست که این ائتلاف شدیدا به کمک شبه‌نظامیان آشفته و سازمان‌نیافته‌ای که در عراق و سوریه پراکنده‌اند نیاز دارد؛ شبه‌نظامیانی که هرکدام اولویت‌های بسیار متفاوتی دارند که با هدف اصلی ائتلاف تمایز دارد. افرادی که مقامات غربی از آن تحت عنوان «شورشیان معتدل» سوریه یاد می‌کنند در انتظار کمک‌های مالی، آموزش و تسلیحات هستند. اما نکته اصلی اینجاست که هدف اصلی این شورشیان هیچ‌گاه مبارزه با داعش نبود و در طول 4سال گذشته همواره در تلاش برای سرنگونی دولت بشاراسد بودند. شبه‌نظامیان اهل سنت در عراق و جنگجویان کرد‌های پیشمرگه نیز هرکدام شرایط به‌خصوصی دارند و اهداف خاصی را دنبال می‌کنند.
ائتلافی علیه دولت سوریه
پس از آن‌که مقامات آمریکایی از حمله به مواضع داعش در سوریه خبر دادند، مقامات سوریه در واکنشی اعلام کردند که هرگونه اقدام نظامی آمریکا علیه داعش در خاک سوریه و بدون اجازه دمشق را حمله علیه خود تلقی می‌کنند. علی حیدر، وزیر آشتی ملی سوریه در واکنش به اظهارات اخیر باراک اوباما، رئیس‌جمهوری آمریکا گفت: هرگونه حمله به داعش در خاک سوریه و بدون موافقت دمشق حمله به سوریه محسوب می‌شود و دمشق حق پاسخ گفتن به آن را برای خود محفوظ می‌داند.
بثینه شعبان، مشاور سیاسی بشاراسد در مصاحبه با المیادین گفت: هیچ‌کس در حال حاضر در مورد ریشه‌کن کردن تروریسم سخن نمی‌گوید. ابهامات و چالش‌های بسیاری در استراتژی که باراک اوباما، رئیس‌جمهوری آمریکا در مورد مبارزه با تروریسم مطرح کرده، وجود دارد چرا که چیز جدیدی را از آنچه چند ماه قبل در حمایت تسلیحاتی و مالی از مخالفان «میانه‌رو» مطرح کرد به زبان نیاورده است.
«آسوشیتدپرس» در تحلیلی به نقل از کارشناسان نوشت سناریوی آمریکا علیه داعش در سوریه، هدفی فراتر از تضعیف این گروه تروریستی دارد و در واقع آمریکا به‌دنبال تقویت گروه‌های شورشی نظام سوریه به بیشترین و بزرگ‌ترین مقیاس خود در طول سه‌سال و نیم جنگ داخلی در این کشور علیه اسد است اما اجرای این سناریو قریب‌الوقوع نیست. عمر العزم، استاد دانشگاه ایالت «اوهایو» در این‌باره گفت: «عملیات جنگی علیه داعش قرار است فشار زیادی به نظام سوریه وارد کند و در نهایت، این کمپین صرفا به‌دنبال کاهش توانایی داعش نیست بلکه می‌خواهد مقاومت نظام سوریه در برابر طرح خروج اسد از قدرت را کاهش دهد.»
سفر جان کری به ترکیه
جان کری در ادامه مذاکرات خود با رهبران منطقه روز جمعه به ترکیه سفر کرد. کری که در این دیدار به‌دنبال تضمین حمایت اقدامات آمریکا علیه داعش بود با بی‌میلی آنکارا درخصوص ایفای نقش در خط مقدم نبرد با داعش مواجه شد. به این ترتیب ترکیه نیز به جمع دیگر کشورهای این ائتلاف پیوست که از مواجهه مستقیم با داعش خودداری می‌کنند. اما بعد دیگر سفر وزیر خارجه آمریکا متوجه دولت سوریه است.
ترکیه از نخستین روزهای نا‌آرامی‌ها و جنگ داخلی در سوریه از شورشیان در برابر بشاراسد حمایت کرد. هرچند گسترش داعش موجب نگرانی مقامات ترکیه شده است، اما ترکیه قصد ندارد دست به اقدامی بزند که به تضعیف دشمنان اسد بینجامد. ترکیه پیش از این نیز با اتهام حمایت از شبه‌نظامیان سوری مواجه بود. فرانسیس ریکاردونه سفیر سابق آمریکا در آنکارا که ماموریتش 2ماه قبل به پایان رسید، روز گذشته گفت: «ترکیه از جبهه النصره حمایت می‌کرد.» وی در سخنانی در موسسه موسوم به«شورای آتلانتیک» در واشنگتن افزود: آمریکا و ترکیه گروه‌های مخالف سوری را به گروه‌های دشمن، میانه و نزدیک به خود تقسیم کرده‌اند ولی بین دو کشور در زمینه این‌که کدام گروه در کدام طیف جای دارد اختلاف‌نظر وجود دارد و به‌طور نمونه ترکیه به گروه‌های جبهه النصره و احرار الشام که مواضعی تند دارند کمک می‌کرد.
نگرانی دیگر دولت آنکارا قدرت گرفتن کرد‌ها در عراق و سوریه است که اختلافشان با دولت ترکیه به 3دهه پیش برمی‌گردد. وزیر امورخارجه آمریکا همچنین روز گذشته وارد قاهره شد تا درخصوص مقابله با داعش با مقامات مصری به گفت‌وگو بنشیند. قاهره آخرین ایستگاه سفر‌های جان کری به خاورمیانه بود. قاهره پیشتر از این از عدم‌مشارکت نظامی در عراق و سوریه خبر داده بود. جان کری در پایان این دیدار گفت: «آغاز به تقسیم وظایف فردی کشورهای عضو ائتلاف در این برهه عجولانه و نامناسب است» و همچنین اشاره کرد: ایجاد یک ائتلاف امری زمان‌بر است. با این حال به گفته مقامات واشنگتن، آمریکا به دنبال مهر تأیید نهاد‌های مذهبی مصر بر اقدامات ائتلاف علیه داعش است.