| ترجمه: بهروز مهدیزاده |
همیشه توسعه و پیشرفت در همه جای دنیا با معیارهای زیست‌محیطی در تضاد بوده است. افزایش جمعیت سبب شده تا ما بیشتر به جاده، بزرگراه، خانه، بیمارستان و خیلی چیزهای دیگر احتیاج داشته باشیم. احداث جاده هم از دیرباز تاکنون ناگزیر سبب تخریب محیط‌زیست شده است و طرفداران توسعه توجیه این تخریب را در آسان شدن ارتباطات و هزار جور مزایای دیگر از قبیل همین احداث جاده‌ها می‌بینند. اما آیا هر جاده‌ای باید ساخته شود، آیا نباید بین توسعه و منافع زیست‌محیطی توازن و تعادل برقرار ساخت؟ آیا ما انسان‌ها در آینده نزدیک برای ادامه حیات و حتی بقا نیاز به منابع طبیعی و جنگل و دشت نداریم؟
جهان تا سال 2050 ، 25میلیون کیلومتر جاده خواهد داشت. بسیاری از این جاده‌ها ذخیره‌گاه‌های جنگلی دنیا را در برابر چوب‌برهای ویرانگر، شکارچیان و معدن‌چیان غیرقانونی بی‌پناه می‌گذارند. این مورد دانشمندان سراسر دنیا را بر آن داشته تا مطالعاتی روی نیاز دنیا به جاده داشته باشند. این مطالعات سبب به وجود آمدن نقشه جهانی جاده شده است، به این منظور که اولویت ابتدا برای احداث جاده‌هایی است که کمترین تخریب زیست‌محیطی را داشته باشد تا توازن بین تقاضا برای توسعه و حفاظت محیط‌زیست برقرار شود. این مطالعه مناطقی را مشخص کرده که احداث جاده‌های جدید بیشترین سود بالقوه را برای آن منطقه خواهد داشت و همچنین مناطقی را معلوم کرده که از ساختن جاده در آن حتما باید اجتناب شود. از سوی دیگر در این تقسیم‌بندی مناطقی به نام مناطق مورد مناقشه تعریف شده که در آن سود و زیان به یک نسبت وجود دارد و پررنگ است. در این جور موارد کشورهای توسعه‌یافته مثل هلند سعی کرده‌اند تا اثرات زیست‌محیطی ساختن جاده را به حداقل برسانند. به‌عنوان مثال آنها تنها در جاهایی جاده احداث می‌کنند که علاوه بر داشتن سود ملی، کمترین تخریب زیست‌محیطی هم داشته باشد. حتی در مواردی که احداث جاده خطری برای محل سکونت حیوانات و کشته شدن آنها هنگام عبور از جاده احساس می‌شد، سعی کردند تا با استفاده از دانش روز مهندسی و بکارگیری متخصصان، پل یا محل عبوری امن برای حیوانات درست کنند که این موارد در کشورهای توسعه‌یافته‌ای مثل هلند به کرات وجود دارد. جاده‌ها اغلب یک جعبه پاندورا از مشکلات محیط‌زیستی ایجاد می‌کنند. اما ما به جاده‌ها برای اقتصاد و جامعه‌مان نیاز داریم. بنابراین چالش ما در دنیای امروز این است که در چه جاهایی باید جاده جدید بسازیم و کجاها نباید احداث کنیم. این مطالعه توسط دانشمندان دانشگاه جیمز کوک استرالیا با همکاری دانشگاه‌های‌هاروارد، کمبریج، ملبورن و مینسوتا انجام شد و طی 2 سال کار جمعی نقشه‌ای از مهم‌ترین اکوسیستم‌ها و ذخیره‌گاه‌های زیستی جهان را تهیه کردند. بعد از آن نقشه مناطقی که به حفاظت نیاز دارند را مشخص کردند و درنهایت نقشه و سندی تهیه شد که چه جاده‌هایی در کدام مناطق بیشترین سود را برای نسل بشر در برخواهد داشت.
به طور کلی، مناطقی که بیشترین سود را از جاده‌های جدید خواهند برد جاهایی هستند که قسمت اعظم‌شان به زمین‌های کشاورزی تبدیل شده است اما درحال حاضر عملکرد نسبی پایینی دارند و خیلی هم از بازارهای شهری فاصله ندارند. در این موقعیت احداث جاده بسیار مفید و مجاز است. در آمریکا و بریتانیا احداث جاده تنها براساس یک مطالعه اجمالی از میزان خسارات احتمالی بر محیط‌زیست صورت می‌گیرد. اگر ارزیابی زیست‌محیطی نشان از تخریب گسترده داشت جاده قطع به یقین احداث نخواهد شد. این ارزیابی‌ها به‌حدی سختگیرانه هستند که حتی به خطر افتادن یک گونه گیاهی یا جانوری سبب رد شدن این پروژه عمرانی می‌شود. اما ما به جاده و راه‌های ارتباطی جدید نیاز داریم و به‌طورکلی نمی‌توان از آن اجتناب کرد. تمرکز دنیا و سازمان‌ملل اکنون روی مسأله کشاورزی است چرا که تقاضای غذا در دنیا تا اواسط این قرن انتظار می‌رود که 2 برابر شود و جاده‌های اصلاح شده یا جدید برای کشاورزان بسیار حیاتی است. با احداث جاده‌های بهتر و مفیدتر، کشاورزان راحت‌تر کودها و نهاده‌های موردنیاز خود را می‌خرند تا به واسطه آن عملکرد محصولاتشان را افزایش دهند همچنین وجود این جاده‌ها سبب می‌شود تا کشاورزان محصولات خود را با هزینه و هدر رفت کمتر به بازارها برسانند. درحال حاضر کشورهای بسیاری در دنیا وجود دارند که از این الگو (برنامه نقشه جاده‌های جهان) برای تطابق آن با مناطق ویژه خود استفاده می‌کنند. درواقع تهیه نقشه دقیق و کاربردی جاده براساس نیاز منطقه و معیارهای زیست‌محیطی به‌عنوان یک راه‌حل استراتژیک و کاربردی برای کمینه کردن آسیب‌های زیست‌محیطی لازم و ضروری است. حتی در احداث جاده‌ها و بزرگراه‌های شهری بسیاری از کشورهای دنیا سعی کردند تا با کمک بهترین مهندسان خود جاده‌هایی را بسازند که نیازی به قطع یک اصله درخت نباشد. این مورد در کشورهای جنوب شرقی آسیا زیاد دیده می‌شود. امروزه در سراسر دنیا احداث جاده در مناطق حساسی مثل پارک‌های ملی یا مناطق حفاظت شده به ندرت دیده می‌شود. بنابراین هر کشوری باید برنامه‌ای برای احداث جاده‌های خود تدوین کند تا کمترین میزان تخریب و بیشترین سود در سطح ملی و منطقه‌ای را داشته باشد.
منبع: http: //www. downtoearth. org. in،
http: //e360. yale. edu