شهروند| تعاون و تعاونی‌ها در فرهنگ و اقتصاد ایران ریشه طولانی و عمیقی دارد. اما این‌که چرا با این همه قدمت و مزایایی که دارد، از آن چندان استفاده‌ای نمی‌‌شود ریشه در عواملی دارد که از انحراف و تخلف در این حوزه نشأت گرفته است.
یکی از پراستفاده‌ترین روش‌های تعاونی‌ها در ایران، در بخش مسکن دیده شده است. به‌خصوص در زمانی که نقدینگی کمی در بخش مسکن وجود داشت و نیاز بسیاری در این بخش احساس می‌شد. همین تعاونی‌های مسکن افراد بسیاری را خانه‌دار کردند؛ اما برخی هم از تعاونی‌های مسکن چیزی جز حسرت و پول برباد رفته نصیب‌شان نشد.
درواقع ضعف و تخلف در برخی از این تعاونی‌ها به بدنامی تعاوني در ایران منجر شده است؛ چرا که این حوزه هم بخش دیگری از پروژه‌های زمین‌خواری را به خود دیده است که گاهي رسانه‌ای هم نشده‌اند یا بدان‌ها توجه لازم نشده است.
یکی از این پروژه‌ها که در داخل تهران بوده و به صورت تعاونی اداره می‌شده است، اما در عمل وقایع دیگری در حاشیه آن رخ داده است و باید به آن رسیدگی شود؛ موضوعی است که در این گزارش بدان خواهیم پرداخت.
ماجرایی عجیب که با شکوايیه مطبوعاتی اعضای این تعاونی در روزنامه شهروند ارایه شد. اعضای تعاونی مسکن کارکنان یکی از نهادهای عمومی (اسامی در دفتر روزنامه موجود است) در تهران، با بیش از 4 هزار عضو از مجموعه‌ای شاکی هستند که آنها را آواره کرده است و با وجود بیش از هفت پروژه ناتمام، پول اعضای تعاونی را پس نمی‌دهد و این اموال در دست افراد خاصی (ازجمله مدیرعامل این تعاونی) مانده است و حاضر به پس دادن آن هم نیستند.
به گفته نماینده اعضای مال‌باخته، تا این لحظه شکایت از آنها هم به جایی نرسیده و تعداد زیادی از مال‌باختگان این پروژه‌ها با مراجعه به دفتر روزنامه شهروند داستان خانه‌هایشان که هرگز ساخته نشد را از ابتدا برای ما گفتند. ماجرایی که فقط می‌توانیم بخشی از آن را برای خوانندگان بازگو کنیم به امید این‌که مسئولان این درد را درمان کنند و این افراد را به حق‌شان برسانند.
روایت 10ساله خانه‌ها
یکی از مال‌باختگان این پروژه که از قدیمی‌ترین اعضای این تعاونی است، به نمایندگی از سایرین شرح حال مختصری از این تعاونی و آنچه که بر آنها گذشته در اختیار ما می‌گذارد.
این شرکت تعاونی مسکن که در وزارت تعاون هم ثبت شده است، حدود 10 سال از فعالیت آن می‌گذرد و بیش از 4 هزار عضو دارد. با وجود این‌که این تعاونی با نام «تعاونی مسکن» فعالیت می‌کند، اما تا این لحظه هیچ‌کدام از اعضایش را خانه‌دار نکرده است. این درحالی است که حداقل 7 پروژه در نقاط مختلف تهران شروع کرده که هیچ کدامشان به نتیجه نرسیده است.
برخی از آنها حتی وجود خارجی هم ندارد و برخی دیگر زمین‌های عمومی و زمین‌هایی با کاربری غیرمسکونی مانند باغات به افراد فروخته شده و کسی هم دراین‌باره پاسخگو نیست.
به گفته نماینده اعضا، حتی چندباری هم صداوسیما مشکل آنها را دست‌مایه گزارش‌های خبری خود قرار داد، اما تاکنون به نتیجه مشخصی نرسیده است. اعضای این تعاونی به طور میانگین حداقل نفری 25 میلیون تومان به این تعاونی پرداخت کرده‌اند. یعنی در مدت 10 سال (با درنظر نگرفتن افزایش تورم یا استفاده‌هایی که می‌توان از این سرمایه‌ها کرد) حداقل 100 میلیارد تومان ازآورده اعضا مشخص نیست کجاست؟ چون صرف خانه‌سازی نشده است.
خانه‌هایی که باغ از آب درآمدند
نخستین پروژه‌ای که این تعاونی خریداری کرد، سه قطعه زمین در شهرزیبا واقع در منطقه 5 تهران بود. هر سه این قطعه پس از شناسایی و جانمایی باغ از آب درآمدند و امکان تغییر کاربری آنها نیز وجود نداشت و شهرداری ناحیه این اجازه را نداد. اما با توجه به این‌که برای این مجتمع‌ها عضوگیری شده بود، پیشنهاد زمین‌های دیگری در همان منطقه داده شد که واگذاری این زمین‌ها هم به دلیل قرار گرفتن بخشی از آن در پارک و وجود درختان با مشکل مواجه شد. البته یکی از قطعه‌ها که درختی در آن وجود نداشت هم هنوز به ثمر نرسیده است.
در همین زمان فردی که ادعا می‌کرده وکیل دعاوی است در یک قرارداد مبلغ 350 میلیون تومان را در همان سال 89 از این تعاونی به‌عنوان دستمزد می‌گیرد تا پیگیر امور اجرایی و جاری تعاونی شود و مجوزهای لازم را از شهرداری اخذ کند. اما گرفتن پول همانا و ندیدن مجوز همانا. چون هنوز هم در این زمین‌ها خانه‌ای ساخته نشده است. در همین سه پروژه حداقل بیش از 300 نفر (100 نفر برای هر پروژه) درگیر شده و پول پرداخته‌اند.
خانه‌هایی کف دریاچه خلیج‌فارس
با وجود این‌که هنوز پروژه‌های گفته شده به نتیجه نرسیده بود، هیأت‌مدیره وقت این تعاونی پروژه دیگری را جنب دریاچه خلیج‌فارس واقع در منطقه 22 تهران (چیتگر) معرفی کردند تا این‌بار برای این پروژه عضوگیری کنند. پس از عضوگیری قرار می‌شود سرمایه‌گذاری خصوصی این ساختمان‌ها را بسازد. با توجه به این‌که سرمایهگذار و پیمانکار پای قرارداد حاضر بوده است به سرعت به همه اعضا (در آن زمان 1100 نفر) اطلاع داده می‌شود که حداقل باید نفری 25 میلیون تومان برای این پروژه واریز کنند تا مراحل اداری و تهیه جواز و... طی شود.
اما دریغ از یک برگه که برای تعاونی صادر شود. از طرف دیگر تعدادی از اعضا سهم خود در تعاونی را به مبالغ بالاتری حتی تا 110 میلیون تومان فروختند. البته هیأت‌مدیره 30درصد سهام این پروژه را نیز به‌عنوان دستمزد به خود پیمانکار و سرمایهگذار واگذار کرد. این درحالی است که پیمانکار و سرمایهگذار عضو تعاونی نیستند و هیچ سهمی به هر عنوانی به آنها تعلق نمی‌گیرد. وقتی به اصرار برخی اعضا برای دیدن زمین این پروژه می‌روند، متوجه می‌شوند قسمتی از زمین موجود در حاشیه حفاظتی دریاچه خلیج‌فارس و قسمت دیگر آن در کف دریاچه است!
زمین‌هایی که چندبار فروخته شد
از آن‌جایی که پروژه قبلی در حاشیه دریاچه خلیج‌فارس بلاتکلیف ماند، این‌بار این تعاونی اقدام به خرید زمین دیگری در منطقه کوهک منطقه 22 تهران برای ساخت‌وساز کرد. در این زمین هم با یک سرمایهگذار دیگر شریک می‌شوند و 84درصد زمین به سرمایهگذار واگذار می‌شود. درحالی‌که تمام اقساط این زمین‌ها تمام و کمال توسط اعضای جدید پرداخت شده بود و 4 هزار و 531 متر مربع زمین تمام مجوزهای لازم برای ساخت‌وساز را داشته این واحدها ساخته می‌شود. ولی در زمان تحویل 86 واحد که آماده تحویل بوده صاحبان دیگری پیدا می‌کند و آنها نیز شکواییه‌ای علیه این شرکت تعاونی و هیأت‌مدیره و مدیرعاملش ارایه کرده بودند. پروژه دیگر در نزدیکی پروژه قبلی است که حدود 1100 تا 1200 نفرعضو و سهامدار دارد و هرکدام از این اعضا هم به‌طور متوسط
25 میلیون تومان پرداخت کرده‌اند.
شکایت از هیأت‌مدیره
این روند و تصاحب زمین‌هایی که قابل فروش نیستند و فروختن آنها به افراد ادامه داشت، تا این‌که سال 90 از هیأت‌مدیره این تعاونی مسکن شکایت شد. یک فقره از شکایت در این پرونده ثبت شده است از فردی که ادعا می‌کرده شرکت دارد و می‌تواند جواز و مدارک لازم برای ساخت‌وساز در این پروژه را اخذ کند و حدود
4 میلیارد تومان از این تعاونی گرفته است و پس از دستگیری و تحقیقات مشخص شد این فرد شرکت ندارد و فقط یک بازنشسته است که اقدام به گرفتن پول کرده است. هنوز پرونده این افراد هم در مراجع قضائی مفتوح و درحال رسیدگی است.
همین هیأت‌مدیره وقتی بیش از 5 میلیارد تومان از این پروژه‌ها جمع‌آوری شده بود، مدیرعامل تعاونی این مبالغ را در یکی از بانک‌ها به‌عنوان وثیقه می‌گذارد تا اعضا در قبال این وثیقه وام دریافت کنند. اما به جای اعضای تعاونی مادر، همسر، خواهر و اقوام مدیرعامل تعاونی وام این وثیقه را گرفتند.
10 سال شکایت 4 هزار شاکی
پروژه بعدی دیگر نیز درمنطقه یافت‌آباد است. این پروژه هم باید تا سال 93 به خریداران تحویل داده می‌شد؛ اما فقط ستون‌هایی در وسط زمین سر به آسمان کشیده است. این پروژه برای 5 بلوک 12 واحدی و تعداد زیادی واحدهای تجاری اختصاص داده شد. دریغ از این‌که یک آجر پس از این همه سال روی هم گذاشته شود و در ضمن طبق قراردادهای منعقد شده اعضا هیچ‌گونه حقی از واحدهای تجاری که با پول آنها ساخته شده ندارند.
در تمام طول مدت این 10سال، هر سال به تعداد شاکیان این پرونده اضافه شد تا به 4 هزار نفر رسید. داستان‌های زیادی را هم اعضای این تعاونی از سر گذراندند، به وزارت تعاون شکایت کردند و هیأت‌مدیره وقت از وزارت تعاون به جرم خلع ید و عزل شکایت کرد. اعضا در مجمع هیأت‌مدیره را عزل کردند. ولی هیچ‌کدام از این پروژه‌های متوالی به نتیجه نرسید. حال تمام 4 هزار عضو این تعاونی مسکن منتظر این هستند تا پس از رسیدگی به شکایت‌های انجام شده مسئولان درباره آن تصمیم‌گیری کنند. اسامی و نام‌ها برای پیگیری نهادهای مرتبط در روزنامه شهروند محفوظ است.