مسعود رفیعی طالقانی روزنامه‌نگار
درست سه ماه از انتشار صفحات طرح نو روزنامه شهروند می‌گذرد. سه ماهی که طی آن سعی شد با بهره‌گیری از حجم وسیعی از مطالب گونه‌گون در حوزه‌های اجتماعی – فرهنگی ارتباطی تازه و البته با جنسی متفاوت با مخاطبان روزنامه برقرار شود. این بدان معنا نیست که هیچ روزنامه و رسانه‌ای تاکنون چنین نکرده است یا ما در گروه طرح نو شهروند کاری محیرالعقول کرده‌ایم بلکه بدان معناست که ما کوشیدیم برحسب وظیفه حرفه‌ای و فرهنگی خود، مخاطبان آگاه این صفحات را که با ماموریت ویژه‌ای راه‌اندازی شده‌اند با حجمی درخور توجه از مطالب اجتماعی – فرهنگی مواجه سازیم که مضاف بر این‌که می‌توانست برای آنان سبب‌ساز افزایش معلومات عمومی در حوزه‌های فوق‌الذکر باشد، به مدد رشد و توسعه اندیشه اجتماعی‌شان
نیز بیاید. صفحات طرح نو از اساس برای این به روزنامه شهروند اضافه شدند که بنا داشتیم مخاطبان روزنامه را با مفاهیمی مواجه سازیم که گمان می‌کردیم دیری است در ساحت اجتماعی ما مغفولند. اما ما چطور می‌توانستیم ضمن درنظر داشتن ماموریت‌های والای سازمان هلال احمر، صفحاتی عمومی و مخاطب‌پسند منتشر کنیم. از سوی دیگر، حجم صفحات در نظر گرفته شده برای این ماموریت، زیاد بود و تولید روزانه چهار صفحه محتوای منطبق با ماموریت‌ها کاری بس دشوار می‌نمود. اینگونه بود که برای این کار یک راهبرد کلان در نظر گرفته شد و چند تاکتیک رسانه‌ای. بر این مبنا راهبرد کلان صفحات موسوم به «طرح نو» ورود هدف‌دار و تحلیلی به حوزه‌های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی بود که برای مخاطب عام در هر لحظه از اهمیت محتوایی برخوردار بوده و هستند و تاکتیک‌های چندگانه رسانه‌ای درنظر گرفته شده برای صفحات طرح نو نیز مبتنی بر روش‌های نوین روزنامه‌نگاری در نظر گرفته شد.
ما کوشیدیم براساس روش‌های نوین روزنامه‌نگاری حرفه‌ای در دنیا، از ورود مستقیم و ملموس به مباحثی که در ابتدای امر ممکن است برای مخاطبان عام جذابیتی نداشته باشند پرهیز کنیم و کار را در چند لایه دنبال کنیم. نیک آگاهیم که ورود مستقیم به مسائل کلان اجتماعی نه‌تنها به افزایش جذابیت محتوایی رسانه‌ها منجر نمی‌شوند بلکه دافعه‌ای حداکثری نیز ایجاد می‌کنند. باید آگاه می‌بودیم که در کشور ما میزان اقبال عمومی به رسانه‌های به اصطلاح زرد، قابل توجه است و به طریق اولی طی سالیان، گستره مخاطبان – به‌ویژه مطبوعات – دچار اعوجاجات عجیب سلیقه‌ای گردیده‌اند. این‌جا بود که تصمیم گرفته شد آنچنان که مخاطبان ما از طیف‌های گوناگون اجتماعی – سیاسی بودند، نویسندگان صفحات طرح نو نیز از طیف‌های گوناگون انتخاب شوند. حضور بیش از پانصد نام مختلف اعم از چهره‌های شاخص سیاسی، علمی، عقیدتی و فرهنگی در صفحات طرح نو گواهی بر این مدعاست. مخاطبان روزنامه‌ها امروزه بیشترین توجه را به حضور چهره‌های شاخص و به عبارتی مشهور در حوزه‌های مختلف دارند و این چهره‌ها تا کنون عموما در حوزه‌های تخصصی خود ورود داشته‌اند. «طرح نو» اما کوشید تا از صاحب‌نامان و صاحب‌منصبان در بسیاری از حوزه‌ها، روایتی دیگرگونه از زیست اجتماعی و اخلاقی بستاند و به عرصه دید عمومی بکشاند. مساله اساسی‌تر انتخاب، بسط و تبیین سوژه‌هایی بود که صفحات طرح نو طی دوره انتشار سه ماهه خود تا کنون بدان‌ها پرداخته است. دست‌اندرکاران صفحات طرح نو روزنامه شهروند برای این کار دست به مطالعه‌ای چند وجهی در حوزه‌های مختلف زدند. اگر چنانچه بنا بود ما داخل در روشی شویم که مستقیم به ماموریت‌های سازمانی بپردازد یا از حیث انسجام موضوعی دچار نوعی ولنگاری و بلاتکلیفی باشد، حداکثر می‌شد انتشار این صفحات را تا مدت زمانی دو هفته‌ای ادامه داد و پس از آن کمبود سوژه و مطلب ما را با صفحات خالی مواجه می‌کرد. لذا مطالعه چند لایه در سطوح مختلف اجتماعی تنها راهکار موجود بود. نباید از نظر دور داشت که هم اکنون در میان رسانه‌های مکتوب ایران، هیچ روزنامه‌ای وجود ندارد که «روزانه» چهار صفحه تولید محتوای اجتماعی استراتژیک داشته باشد بی‌آن‌که حتی یک خط از منابع اینترنتی و تلکس استفاده کند. دست‌اندرکاران گروه طرح نو روزنامه «شهروند» کوشیدند برحسب برهان اساسی علوم اجتماعی که هر پدیده‌ای را در جامعه علت و یا معلول پدیده‌ای دیگر می‌داند، به سطوح زیرین و علّی و معلولی پدیده‌ها بروند با مطالعه و بررسی آنها دست به تبیین سوژه‌هایی خاص برای انتشار بزنند. برای مثال ما یک شماره از صفحات طرح نو روزنامه «شهروند» را به سوژه‌ای اختصاص دادیم که می‌کوشید نسبت مردمسالاری را با مقابله با بلایای طبیعی بسنجد. جالب آن است که کار بر روی این سوژه، صاحب‌نظران بسیاری را به وجد آورد که در انتشار پرونده مذکور مشارکت کنند و نیز پس از انتشار بازتاب‌های فراوانی داشت زیرا به یک معنا تا کنون از چنین دریچه‌ای به بحران‌های طبیعی نگاه نشده بود. در مثال دیگر درست یک ماه پیش از آن‌که شبه نظامیان دولت اسلامی عراق و شام موسوم به داعش در عراق ظهور کنند و بخش‌هایی از خاک این کشور به‌عنوان همسایه استراتژیک ایران را تصرف کنند، صفحات طرح‌نو روزنامه «شهروند» پرونده‌ای را به بررسی ناسیونالیسم افرطی قومی و سلفی‌گری در خاورمیانه اختصاص داد و در آن شماری از تحلیلگران نامدار مسائل بین‌المللی ساکن در کشور و خارج از کشور نسبت این جریانات را با تهدید صلح پایدار در منطقه بررسی کردند که صحت آن تحلیل‌ها چندی بعد و اکنون روشن شده است و افراط‌گرایان سلفی موسوم به داعش امروز پرچم خلافت اسلامی در شامات و عراق برداشته‌اند. گروه طرح نو همچنین نه از تاریخ غافل ماند و نه از جغرافیا! ما پرونده‌ای را درباره بحران آب در کشور منتشر کردیم و آن را به مثابه بحرانی طبیعی و البته در بخش‌هایی، بحرانی زاییده دست شهروندان جامعه ایران بررسی کردیم که باید فکری برای آن کرد. تاریخ اخلاقی سده بیستم یکی دیگر از سوژه‌هایی بود که بدان پرداختیم تا مخاطبان‌مان را با جنایت‌های پرشمار و ددمنشانه صاحبان زر و زور و تزویر در سده بیستم آشنا کنیم؛ آن‌جا که آنان انسان را قربانی منافع و مطامع غیرانسانی خود کردند. طرح‌نو حتی از بحران اوکراین و احتمال وقوع جنگ سردی دیگر نیز غافل نماند و از کنار مسائل مهم بین‌المللی در آن‌جا که به تهدید زندگی مسالمت‌آمیز بشر منجر می‌شوند نیز نگذشت.
بحران‌های اقتصادی کشور نیز چندان که بایسته بود در صفحات طرح نو مورد اشاره قرار گرفت و پرونده‌هایی همچون پرونده فقر در تضاد با توسعه دموکراتیک و زیست شرافتمندانه در جامعه توسط گروه طرح نو انتشار یافت. خبرنگاران این گروه همچنین با حضور میدانی در حوزه‌های تهیه گزارش از نزدیک با آلام و آمال شماری از شهروندان ایرانی اعم از جانبازان، بیماران مبتلا به سرطان، معتادان و... آشنا شدند و آن را برای مخاطبان روزنامه شهروند گزارش کردند.
با این حال نیک آگاه بوده و هستیم که این تازه ابتدای راه است.
از امروز اما در آغاز چهارمین ماه از انتشار روزانه صفحات طرح نو روزنامه شهروند، می‌کوشیم مضاف بر پیگیری مشی و روش پیشین دست به کار ارتباط دو سویه با خوانندگان این صفحات نیز بزنیم که البته این نیز پیشتر، بارها و بارها در رسانه‌های مختلف تجربه شده است. تنها تفاوت ما با سایر رسانه‌ها اما شاید این باشد که صفحات طرح نو، تا کنون صفحاتی بوده‌اند صرفا و صرفا در خدمت توسعه پایدار همزیستی مسالمت‌آمیز در جامعه ایرانی با نگاه به تجربیات موفق اجتماعی در سراسر جهان. از این روست که خیال می‌کنیم اگر مخاطبان ما با آرا و پیشنهادات خود به هرچه بهتر شدن محتوای صفحات کمک کنند درواقع به خود و جامعه ایرانی کمک کرده‌اند. بنابراین که از این پس امکان ارتباط دوسویه با مخاطبین صفحات طرح نو فراهم است. و اما کاری که از امروز می‌کوشیم در راستای ماموریت‌های ویژه صفحات طرح نو انجام دهیم در گام نخست رفتن به سراغ گروه‌های مرجع اجتماعی – سیاسی و فرهنگی است تا هم بتوانیم به شناخت بهتر مخاطبان از ایشان کمک کنیم تا مخاطبان بدانند چه کسانی در این کشور سیاست‌گذاری می‌کنند، قدرت دارند، نقد می‌کنند، رسانه دارند یا حتی خود را صاحب نظر می‌دانند و... و هم شاید بتوانیم در ادامه پرسش‌های پرشمار مخاطبان را از این گروه‌های مرجع بپرسیم و صدای جامعه را به گوش جامعه‌گردانان برسانیم. گام نخست این ایده با رفتن به سراغ تنی چند از نمایندگان مجلس شورای اسلامی عملی شد که در صفحات امروز نتیجه آن را می‌بینید. ما به سراغ نخستین گروه از گروه‌های مرجع اجتماعی رفتیم تا اعم نارسایی‌های کشور را از زبان آنان بشنویم. این‌که واقعا چقدر آنها درست می‌گویند یا واقع‌بین و کاربلدند مساله‌ای است که مخاطبان باید مورد ارزیابی قرار دهند. در روزهای بعدی به سراغ کسان دیگر خواهیم رفت. تنها انتظار از خوانندگان این است که نقدها و نظرات خود را درباره مطالبی که همراهان امروز و روزهای آینده صفحات طرح نو در باب نارسایی‌های اصلی کشور طرح می‌کنند با ما در میان بگذارند، پرسش‌هایشان را طرح کنند و در صفحاتی که می‌کوشد به سود جامعه ایرانی گام بردارد به نفع خود
مشارکت کنند.