گروه جهان| اختلافات مسکو و آنکارا که درجنگ داخلی سوریه مواضع متفاوتی را دنبال می‌کنند، در روز سه‌شنبه و با سرنگونی یک هواپیمای جنگی روسیه توسط جنگنده‌های نیروی هوایی ترکیه در نزدیکی مرز سوریه و ترکیه به‌طور بی‌سابقه‌ای شدت گرفت. سرنگونی یک فروند جت سوخو 24 روسیه توسط جنگنده‌های اف16 ترکیه که یکی از اعضای اصلی ناتو به شمار می‌رود، یاد‌آور درگیری‌های دوران جنگ سرد بود و ادعای آنکارا مبنی بر این‌که اقدام نیروی هوایی ترکیه در پاسخ نقض حریم هوایی این کشور توسط جنگنده روسی صورت گرفته و همچنین رد این ادعا توسط کرملین انتقادات و اظهارات آتشین مقامات 2 کشور علیه یکدیگر را به همراه داشته است. هرچند که مقامات دیگر کشور‌ها و سازمان‌ها و نهاد‌های بین‌المللی از ابتدا خواستار خویشتنداری طرفین شدند، با این حال سرنگونی جنگنده روسیه توسط یکی از اعضای ناتو موجب اقدامات نظامی این کشور برای مواجهه با تنش‌های نظامی شدید احتمالی در آینده شد تا احتمال رویارویی نظامی روسیه و ناتو یک‌بار دیگر شدت بگیرد، موضوعی که آخرین بار درپی تشدید اختلافات روسیه و غرب بر سر بحران اوکراین مطرح شده بود.
در روز گذشته رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه در اظهاراتی در واکنش به اقدام نیروی هوایی کشور عنوان کرد: ترکیه به دنبال تشدید اوضاع نیست و حمله جنگنده‌های ترکیه به جت روس صرفا اقدامی در دفاع از امنیت این کشور و «حقوق برادرانمان» در سوریه بود. اردوغان درجریان اظهارات روز گذشته عنوان کرد که این جت روسیه درحال پرواز در حریم هوایی ترکیه مورد اصابت موشک جنگنده‌های ترکیه قرار گرفته و با وجود این‌که در خاک سوریه سقوط کرده، بخش‌هایی از آن در داخل مرز‌های ترکیه سقوط کرده و به جراحت 2 شهروند ترکیه منجر شده است. اردوغان همچنین با دفاع از عملکرد کشورش در شلیک به جنگنده روسیه عنوان کرد: «هیچ‌کس نباید از ترکیه انتظار داشته باشد که در برابر نقض مرزها و حقوقش سکوت کند». رئیس‌جمهوری ترکیه در ادامه سخنان خود عنوان کرد که ترکیه از حملات هوایی روسیه به ترکمان‌های ساکن در نزدیکی مرز سوریه و ترکیه خشمگین است و از ماه اکتبر بارها درخصوص نقض حریم هوایی ترکیه توسط هواپیما‌های روسیه هشدار داده است. اردوغان با انتقاد از عملیات نظامی روسیه در سوریه گفت: «سازمان تروریستی داعش در منطقه لاذقیه و شمال آن‌که محل زندگی ترکمان‌هاست، حضور ندارد». اردوغان همچنین مدعی شد که کشورش «تلاش بسیاری» را برای اجتناب از حوادثی نظیر سرنگونی هواپیمای روسیه انجام داده است و خویشتنداری و صبر ترکیه پیش از این محک خورده است.
نخست‌وزیر روسیه:
جبران این خسارت بسیار دشوار است
روز گذشته دیمیتری مدودوف، نخست‌وزیر روسیه در بازگشت از جنوب‌شرق آسیا در اظهاراتی درخصوص سرنگونی هواپیمای سوخو 24 روسیه عنوان کرد: «اقدامات جنایتکارانه نسنجیده مقامات ترکیه در سرنگون‌کردن یک هواپیمای روسیه به سه پیامد منجر شده است. نخست تشدید خطرناک روابط روسیه- ناتو که با هیچ بهانه‌ای، نظیر حفاظت مرزی، قابل توجیه نیست. دوم آن‌که ترکیه با این اقدام نیت خود در دفاع از تروریست‌های داعش را نشان داد که البته با توجه به اطلاعات موجود درخصوص منافع مالی مستقیم برخی از مقامات ترکیه از محصولات نفتی تأسیسات تحت اشغال داعش جای تعجبی ندارد. درنهایت آخرین پیامد آن تضعیف روابط دوستانه طولانی‌مدت روسیه و ترکیه ازجمله روابط اقتصادی و فرهنگی است. جبران این خسارت بسیار دشوار است و عواقب مستقیم آن چشم‌پوشی از شماری از پروژه‌های مشترک مهم و از دست رفتن جایگاه شرکت‌های ترکیه در
بازار ترکیه است.
وزیر خارجه روسیه:
اقدام ترکیه عمدی بود
سرگئی لاوروف در اظهاراتی با اشاره به این‌که آنکارا در برقراری ارتباط ناموفق عملکرده است، سرنگونی جنگنده روسیه توسط ترکیه را اقدامی تحریک‌آمیز و از پیش‌برنامه‌ریزی خواند. لاوروف در این خصوص عنوان کرد: «ما به غیرعمدی بودن این حادثه به شدت مشکوکیم و این بیشتر به اقدامی تحریک‌آمیز و از پیش برنامه‌ریزی‌شده شبیه است». لاوروف همچنین به نقل از شرکای روسیه آن را «توطئه‌ای آشکار» خواند.وی همچنین در پاسخ به انتقادات مقامات ترکیه که مدعی حمله روسیه به ترکمان‌ها شده بودند، عنوان کرد که منطقه وقوع این حادثه تنها محل سکونت ترکمان‌ها نیست و صد‌ها تن از جنگجویان خارجی وابسته به گروه‌های تروریستی شناخته شده و همچنین تجهیزات نظامی و مقر فرماندهی افراطیون نیز در آن قرار دارند.
اما درحالی که طرفین در اظهارات خود به‌طور مستقیم به مواجه نظامی با یکدیگر اشاره‌ای نکردند، آنچه مسلم است، قصد روسیه برای تحت فشار قراردادن ترکیه است که ساده‌ترین راه آن اعمال محدودیت‌های اقتصادی است، موضوعی که نخست‌وزیر روسیه نیز در اظهارات روز گذشته خود به آن اشاره کرد.
تدارک نظامی روسیه
درپی سرنگونی جنگنده روسیه توسط ترکیه، وزارت دفاع روسیه اعلام کرد که تمامی روابط نظامی خود را با آنکارا قطع خواهد کرد. روسیه در روز گذشته یک رزم‌ناو موشکی خود را در نزدیکی لاذقیه مستقر کرد تا خود برای مواجهه با تهدید‌های نظامی علیه پایگاه هوایی این کشور در سوریه آماده‌کند. اعزام این رزم‌ناو که به موشک‌های دوربرد زمین به هوا مجهز است، اخطاری بسیار جدی به ترکیه و ناتو محسوب می‌شود که تنها تهدید هوایی علیه روسیه
محسوب می‌شوند.
رزم ناو موسکوا که اکنون بخشی از تجهیزات نظامی ارتش روسیه در لاذقیه محسوب می‌شود، شناوری به وزن 11هزارو500 تن است که طول آن به 186متر می‌رسد و علاوه بر قابلیت حمله به اهداف دریایی و زیردریایی از قابلیت‌های سامانه دفاع موشکی اس300 نیز برخوردار است و برد 150کیلومتری موشک‌های رزم ناو موسکوا امکان حمله به تمامی نقاط جنوبی ترکیه را فراهم میکند.
این درحالی است که سرگئی شایگو، وزیر دفاع روسیه نیز در روز گذشته از استقرار سامانه دفاع موشکی اس400 در نزدیکی لاذقیه طی روز‌های آتی خبر داد. اس400 پیشرفته‌ترین سیستم دفاع ضدموشکی روسیه است که با استفاده از موشک‌های میان‌برد و دوربرد مساحتی 400کیلومتری را پوشش می‌دهد.
نجات یکی از خلبانان توسط کماندو‌های سوری
درحالی که در روز چهارشنبه اخبار منتشرشده، از مرگ هر 2 خلبان جنگنده سوخو 24 سرنگون شده روسیه توسط شبه‌نظامیان ترکمان مستقر در محل سقوط این جنگنده حکایت می‌کرد، مقامات سوریه و روسیه در روز گذشته از نجات یکی از این خلبانان توسط کماندو‌های سوری و انتقال وی به پایگاه هوایی روسیه در لاذقیه خبر دادند.
وزیر دفاع روسیه در گفت‌وگو با خبرگزاری‌های این کشور از پایان موفقیت‌آمیز عملیات 12ساعته جست‌وجوی این خلبان خبر داد و عنوان کرد که وی اکنون صحیح و سلامت در پایگاه هوایی روسیه به سر می‌برد. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه نیز نجات دومین خلبان روسیه را تأیید کرد.
خبرگزاری راشاتودی نیز در خبری عنوان کرد که این خلبان شامگاه سه‌شنبه به پایگاه هوایی لاذقیه منتقل شده است و تست‌های پزشکی را با موفقیت پشت‌سر گذاشته بود و ظاهر وی نیز از سلامت او
حکایت دارد.
تداوم واکنش‌های بین‌المللی
در روز گذشته واکنش‌های مقامات بین‌المللی به سرنگونی جنگنده روسیه همچنان ادامه داشت. به دنبال سرنگونی جنگنده روسیه به دست ارتش ترکیه، رئیس‌جمهوری این کشور و باراک اوباما در گفت‌وگوی تلفنی با پایان دادن به تنش‌ها و تلاش برای ایجاد آرامش توافق کردند.
در این گفت‌وگوی تلفنی دوطرف بر لزوم کاهش تنش‌ها پس از سرنگونی جنگنده روسیه به دست ارتش ترکیه و تلاش برای ممانعت از وقوع چنین حوادثی توافق کردند. اوباما همچنین بار دیگر بر حمایت واشنگتن و ناتو از ترکیه درحق خود برای دفاع از حاکمیت ملی‌اش تأکید کرد. اوباما پیش از این نیز تأکید کرده بود که ترکیه حق دارد از مرزها و حریم هوایی خود دفاع کند.
صدراعظم آلمان نیز روز گذشته عنوان کرد که هدف گرفتن جنگنده روسی به دست ترکیه روند یافتن راه‌حل سیاسی برای سوریه را پیچیده میکند و باید تدابیر لازم برای ممانعت از تنش بیشتر
اتخاذ شود.
آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان در سخنرانی خود در پارلمان کشورش گفت: «باید هرکاری لازم است انجام شود تا از تنش‌زایی بیشتر بپرهیزیم. البته هرکشوری حق دارد از تمامیت ارضی خود دفاع کند اما از طرف دیگر ما نسبت به شرایط بحرانی سوریه و حومه آن آگاهی داریم. من سه‌شنبه با نخست‌وزیر ترکیه صحبت کردم و از او خواستم تا در راستای کاهش تنش گام بردارد».
دیوید کامرون، نخست‌وزیر انگلیس نیز از ترکیه و روسیه خواست تا درباره سرنگونی جنگنده روسی در تماس مستقیم باشند تا از افتادن در باتلاق و رسیدن به بن‌بست ممانعت به عمل آورند.
یک مقام آمریکایی نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری رویترز عنوان کرد که دولت آمریکا بر این باور است که جت روسیه سرنگون‌شده توسط ترکیه پس از نقض مختصر حریم هوایی ترکیه در داخل سوریه مورد حمله قرار گرفته است. این اظهارنظر درواقع برخلاف اظهارات مقامات ترکیه و روسیه بود، چراکه ترکیه مدعی شده بود، این هواپیما را در داخل این کشور هدف قرار داده است و روسیه نیز نقض حریم هوایی ترکیه توسط این جنگنده را تکذیب کرده بود.
رئیس دوره‌ای شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز در اظهاراتی خواستار واکنش سنجیده کشورهای مختلف در قبال سقوط هواپیمای روسی شد. وی با تأکید بر این‌که هنوز موضوع سقوط هواپیمای روسی در شورا مطرح نشده است، اعلام آمادگی کرد که درصورت درخواست هریک از اعضای این شورا، نشستی دراین‌باره تشکیل شود.
درهمین حال، فدریکا موگرینی، رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا درپی سرنگون‌شدن جنگنده روسی تأکید کرد که از میان بردن تنش‌ها میان روسیه و ترکیه امری ضروری است. وی در صفحه توییتر خود نوشت که دراین‌باره با ینس استولتنبرگ، دبیرکل سازمان پیمان آتلانتیک‌شمالی گفت‌وگوی تلفنی داشته است. موگرینی افزود: «لازم است تلاش کنیم که از تنش‌ها میان ترکیه و روسیه کاسته شود». درهمین راستا ناتو نیز خواهان تماس و همکاری میان آنکارا و مسکو برای ممانعت از وقوع چنین حوادثی شد.