راضیه زرگری| یک سالگی، سنی است که کودک زبان باز می‌کند. راهکارهای ساده‌ای برای تقویت مهارت‌های گفتاری کودکان وجود دارد. نقطه عطف دوران کودکی زمانی است که او اولین کلمه را بر زبان می‌آورد و این زمان دوست داشتنی جزو خاطرات فراموش نشدنی پدر و مادرهاست. بسیاری از والدین از این موضوع ابراز نگرانی می‌کنند که آیا پیشرفت زبانی فرزندانشان معمولی به نظر می‌رسد یا نه؟ به‌طور طبیعی، زمان زبان باز کردن در کودکان متفاوت است. بیشتر کودکان، حتی آنهایی که به‌طور ذاتی ساکت هستند، بالاخره در یک محدوده زمانی زبان باز می‌کنند. درحالی‌که تعدادی از بچه‌های ۱۲ ماهه چند کلمه ساده، مانند مامان، بابا، بالا و دد، که کلماتی مشترک بین اکثر بچه‌ها است، می‌توانند بگویند؛کودکانی هم هستند که تا ۱۵ تا ۱۸ ماهگی نمی‌توانند صحبت کنند. به‌نظر متخصصان کودکان بین ۱۳ تا ۱۸ماهگی اولین کلمه را می‌گویند.
آن دسته از کسانی که نوزاد در خانواده دارند با صداهایی که خردسالان برای برقراری ارتباط با اطرافیانشان از خود در می‌آورند، آشنا هستند. اما بزرگترها باید چگونه به این آواها پاسخ دهند؟ یک مطالعه جدید از دانشگاه آیووا و دانشگاه ایندیانا نشان می‌دهد که چگونگی واکنش پدر و مادر به صدادرآوردن‌های نوزادان می‌تواند رشد مهارت زبانی در آنها را تحت‌تأثیر قرار دهد. این تیم تحقیقاتی، ازجمله جولی گراس لوئیس، استاد روانشناسی در دانشگاه آیووا، اخیرا یافته‌های خود را در مجله معتبر سلامت نوزادان منتشر کرده‌اند.
در همین رابطه در سال 2003، گراس لوئیس و همکارانش در مطالعه‌ای دریافتند هنگامی که نوزادان به مادرانشان نگاه می‌کردند و از خود صدادر می‌آوردند، بهتر و پیشرفته‌تر قادر به یادگیری مهارت‌های تکلم بودند و با آواهای هماهنگ و بخش‌پذیر‌تر ارتباط برقرار می‌کردند؛ به‌ویژه وقتی مادران با لبخند و تماس دست با آنها به آواهایشان پاسخ مثبت می‌دادند؛ این کودکان در مقایسه با نوزادانی که در واکنش آواهایشان با پاسخ مثبت والدین مواجه نمی‌شوند، بهتر و سریعتر مهارت‌های زبانی را می‌آموزند. محققان مطالعه جدید درنظر داشتند که دریابند چگونه پاسخگوبودن مادران به نوزادان در واکنش به صدا درآوردن آنها، می‌تواند به توسعه مهارت تکلم و حرف زدن آنها طی یک دوره طولانی تأثیر گذارد. در طول یک دوره 6 ماهه، محققان تعامل بین 12مادر با نوزاد 8 ماهه شان را به مدت 30 دقیقه در قالب دو جلسه در ماه تحت‌نظارت قرار دادند. در هر جلسه، محققان به دقت بررسی کردند که چگونه مادران به آواها و صداهای مثبتی که نوزادان ادا می‌کردند به‌ویژه زمانی که این صداها مستقیما مادران را مخاطب قرار می‌داد، پاسخ می‌دادند.
گراس لوئیس و همکارانش دریافتند هنگامی که مادران تلاش می‌کنند به چیزی که معتقد بودند کودکشان سعی در گفتنش را دارد، پاسخ دهند، نوزادان پیشرفت بیشتری در توسعه مهارت‌های جزیی زبانی به دست آوردند. به عبارت دیگر کودکان در مواجهه با واکنش مثبت والدین قادر بودند آواهای همخوان بهتر و پیشرفته تری ادا کنند به این مفهوم که آواهای آنها بیشتر شبیه عبارت واقعی بود.
علاوه بر این، این نوزادان ارتباط مستقیم با مادرانشان را افزایش داده و با سپری شدن زمان در آواهایشان بیشتر مادر را خطاب قرار می‌دادند. گراس لوئیس در این رابطه توضیح می‌دهد: نوزادان در این راه ارتباطی از صدا استفاده می‌کنند؛ به این معنی که آنها دریافتند می‌توانند ارتباطی داشته باشند. با این حال نتایج مشابهی از مادرانی که تلاش زیادی برای درک آواهای نوزادان نمی‌کردند، دیده نشد.
می‌توان به آنچه کودک بر آن حساس است، شکل داد
یافته‌ها نشان می‌دهد از این مسیر ارتباطی می‌توان برای شکل دادن به آنچه که یک کودک به آن حساس است، استفاده کرد. در این مطالعه از تمام مادران خواسته شد تا یک ماه پس از دوره مطالعه، یک برگه نظرسنجی از چگونگی پیشرفت‌های مهارت زبانی نوزادشان را پر کنند. نتایج نشان داد کودکانی که والدین به‌ویژه مادران آنها توجه و درک بهتری از آواهایشان داشته‌اند، در 15ماهگی کلمات اولیه و حرکات بیشتری نسبت به نوزادانی که از این توجه برخوردار نبوده‌اند، ادا می‌کردند.
محققان اشاره کردند که پژوهش‌های دیگری در این زمینه انجام داده‌اند که نشان می‌دهد نوزادان پاسخ مشابهی به هر دو واکنش مادر و پدر از خود نشان می‌دهند، بنابراین یافته‌های اخیر هم می‌تواند در مورد پدران تعمیم داده شود. به گفته محققان این یافته‌ها، در کنار یافته‌های سال 2003، نشان می‌دهد که رشد زبان کودک می‌تواند با چگونگی پاسخ پدر و مادر به تلاش‌های ارتباطاتی فرزند در مراحل ابتدایی تکلم تحت‌تأثیر قرار گیرد.
اندرو کینگ استاد روانشناسی در دانشگاه ایندیانا می‌گوید: این نتایج نشان می‌دهد تحریکات اجتماعی در سنین خیلی پایین وقتی که کودکان شروع به واکنش آوایی می‌کنند، شکل می‌گیرد. «اگر شما نشان دهید که پدر و مادر می‌توانند به آنچه کودکان سعی در بیان کردنش را دارند، شکل دهند، این احتمال وجود دارد که بتوانند به شناخت و شکل‌دهی به حساسیت‌های نوزادان هم شکل دهند. درواقع نوزادان درحال یادگیری چگونگی آموختن مهارت‌های زبانی هستند. این تیم تحقیقاتی نتیجه می‌گیرد که اگر چه یافته‌های آنها می‌تواند تصورات و تلقی‌های معمول افراد در مورد توسعه مهارت‌های ارتباطی انسان را تغییر دهد، با این حال مطالعات تکمیلی بیشتر با تعداد شرکت‌کنندگان زیادتر در این رابطه ضروری است. سال گذشته، مطالعه‌ای در این حوزه انجام شد که نشان می‌دهد نوزادان پیش از تولد و درحالی‌که در رحم مادر هستند شروع به یادگیری زبان می‌کنند.