شهروند| بالاخره دوران اوج مصرف و فصل گرما، در سال‌جاری به خیر سپری شد. روزهایی که مسئولان درباره خطر خشکسالی و بی‌آبی هشدار دادند و اعلام کردند در صورت عدم استقبال مردم از این دعوت، قطعی آب و برق قطعی است! حالا آمارهای رسمی نشان می‌دهد که مردم صرفه‌جویی کرده‌اند. با فرهنگ‌سازی و استقبال عمومی، سرانه مصرف 6 لیتر کمتر شده تا نشان از همراهی عمومی ثبت شود و بحث کاهش مصرف صنعتی و کشاورزی جدی‌تر از قبل مطرح شود. چرا که بارش‌های هفته‌های اخیر و خنک شدن هوا این تصور را به وجود آورد که خشکسالی تمام شده و دیگر کمبود آب نخواهیم داشت اما آنچه که شاید همه بدان کم توجه باشند، کاهش بی‌سابقه بارش در ایران است.
به گفته مدیرعامل شرکت مدیریت منابع ایران متوسط میزان بارش در 15سال اخیر از 225 میلی‌متر به 205 میلی‌متر رسیده و منابع تجدیدپذیر از 130 به 100میلیارد مترمکعب رسیده است. همچنین رحیم میدانی معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا خبر از آن می‌دهد که در سال 93 و 94 شمسی میزان بارش‌ها به 197 میلی‌متر رسیده که این رقم 10درصد نسبت به مدت مشابه در سال قبل و 18درصد نسبت به درازمدت منفی بوده است. همچنین کاهش روان‌آب‌ها بیشتر از بارش‌ها بوده به‌طوری که نسبت به درازمدت حدود 58درصد کاهش داشته است. این امر به تنهایی نشان‌دهنده عمق بحرانی است که آرام‌آرام ریشه‌های زندگی را در ایران می‌خشکاند و تأثیر آن تنها به نبود آب منتهی نمی‌شود، چرا که کمبود سرمایه‌گذاری در این حوزه باعث هدر دادن آب و اسراف برخی حوزه‌ها (کشاورزی و صنعت) شده است. این اتفاق در شرایطی است که به گفته مسئولان، سرمایه‌گذاری در این حوزه با قیمت کنونی آب اقتصادی نیست و سناریوهای وزارت نیرو برای بهبود وضع محدود‌تر از گذشته
شده است.
تنش‌های اجتماعی با عدم تأمین آب
خشکسالی در ایران دلایل مختلفی دارد. یکی از دلایلی که بیشتر از بقیه روی آن تکیه می‌شود، بهینه‌سازی مصرف آب خانگی است اما همان‌طور که روز گذشته سیدعلی سیدزاده مدیر دفتر مدیریت مصرف شرکت آبفای کشور به آن اشاره کرد، سرانه مصرف خانگی در شبانه‌روز به 155 لیتر رسیده و از سوی دیگر مصرف سرانه کل آب در ایران 6 لیتر کاهش یافته است. بنابراین با وجود ادامه بحران به نظر می‌رسد ریشه این مشکل در جای دیگر و به احتمال زیاد در بخش کشاورزی باشد.
در همین زمینه محمد حاج‌رسولی‌ها در اولین میزگرد تخصصی یازدهمین نمایشگاه بین‌المللی آب و تأسیسات آب و فاضلاب گفت: در سال‌های اخیر به دلیل برداشت بی‌رویه آب، منابع آب تجدیدپذیر کاهش یافته‌اند. در کنار آن کاهش میزان بارش نیز توجه به حکمفرمایی آب را ضروری
کرده است.
او افزایش جمعیت شهرنشینی و پیچیده شدن تأمین آب کلان‌شهرها، تشدید رقابت بین شرب، صنعت و کشاورزی برای سهم بیشتر آب، تنگناهای شدید محیط‌زیست طبیعی، تالاب‌ها و دریاچه‌ها، افزایش مناقشات بین استانی، برهم خوردن تعادل منابع و مصارف در حوضه‌های آبریز، تشدید وخامت منابع آب زیرزمینی، ناآرامی و تنش‌های اجتماعی به‌واسطه عدم امکان تأمین آب را ازجمله چالش‌های کنونی و آینده منابع آب، عنوان کرد.
مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران، با توجه به مشکلات حوضه‌های آبریز ارومیه، کرخه، قمرود و زاینده‌رود، به حاکمیت موثر بر مدیریت منابع آب کشور، تعادل‌بخشی بین منابع و مصارف آب از طریق هماهنگی در مدیریت توزیع و مصرف آب، ایجاد توازن و هماهنگی بین توسعه و بهره‌برداری، حفاظت از منابع در جهت رفع نیازهای اقتصادی، اجتماعی و محیطی، کاهش تعارضات و مشکلات درون حوزه‌ها، جلب مشارکت ذینفعان در مدیریت منابع آب و رعایت حقوق ذینفعان تأکید کرد.
35هزار چاه غیرمجاز در تهران
در زمینه استفاده مناسب از منابع آب‌های تجدیدپذیر یکی از مواردی که به‌طور مکرر به آن اشاره شده، حجم چاه‌های غیرمجاز و برخورد با حفر آنها
بوده است. به گفته رحیم میدانی معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا درحال حاضر 300هزار حلقه چاه غیرمجاز در کشور وجود دارد که از این تعداد 35هزار حلقه در تهران قرار گرفته‌اند.
این مقام مسئول نیز در حاشیه نمایشگاه آب گفت: هیچ شخص و یا اشخاص حقوقی نمی‌تواند به وزارت نیرو برای برخورد کردن با حفر و نگهداری چاه‌های غیرمجاز فشار بیاورد. در جلسه‌ای که با رئیسی، دادستان کل کشور داشتیم، وی قول داد که با وزارت نیرو درخصوص آب همکاری کامل داشته باشند و ما را در اجرای طرح احیا و تعادل‌بخشی منابع آب زیرزمینی همیاری کنند.
میدانی همچنین درباره نحوه اجرای طرح تعادل‌بخشی به سفره‌های آب زیرزمینی گفت: برای این‌که بتوانیم ۱۱۰میلیارد متر مکعب آب مصرف شده از محل ذخایر استاتیک کشور را به حالت قبل بازگردانیم، ۲۰سال زمان نیاز است. علاوه بر آن 2میلیارد مترمکعب آب از طریق مخازن سدها تبخیر شد که اجرای روش‌های جلوگیری از تبخیر در هر مترمکعب 2هزار تومان هزینه دارد.
درخواست افزایش تعرفه مشترکان پرمصرف
در ادامه، میدانی از افزایش حداقل قیمت آب مشترکان پرمصرف خبر داد و گفت: ما طرح و نظرات خود را به شورای اقتصاد ارایه کردیم و تاکنون چند نشست هم برگزار شده اما درنهایت شورای اقتصاد باید تصمیم‌گیری کند. درخواست حداقلی ما از شورای اقتصاد این است که اجازه بدهند مشترکان پرمصرف، ۴ تا ۵ برابر بالاتر از تعرفه برای مصرف آب هزینه کنند و ما در هر صورت ناچاریم قیمت آب را تغییر دهیم. باید خرید تضمینی آب انجام شود که راهکار آن تأمین اعتبار از سوی دولت و کسب درآمد از طریق اصلاح تعرفه‌های آب است و چاره‌ای جز حرکت در این مسیر نداریم. او افزود: با قیمت‌های فعلی آب، سرمایه‌گذاری در این حوزه انجام‌پذیر نیست. سرمایه‌گذاران خارجی آماده فعالیت در پساتحریم هستند اما این سوال مطرح است که آیا سرمایه آنها بازخواهد گشت؟
استفاده از 97درصد ظرفیت شبکه برق در تابستان94
بی‌آبی فقط به خشکسالی و مرگ تدریجی کشاورزی منتهی نمی‌شود. یکی از استفاده‌های مهم آب در تولید برق آن هم در زمان پیک مصرف یعنی تابستان است. این در حالی است که حمید چیت‌چیان وزیر نیرو می‌گوید: تابستان امسال با استفاده از 97درصد ظرفیت عملی صنعت برق توانستیم با موفقیت از پیک تابستان عبور کنیم.
او افزود: صنعت برق ازجمله بخش‌هایی است که از حساسیت بسیار بالایی برخوردار است که نمونه بارز آن را در برف سنگین سال‌های گذشته مازندران دیدیم که قطع برق در این استان باعث قطع آب و تمامی خدمات شهری و روستایی شد. این موضوع نشان می‌دهد که با یک صنعت بسیار حساس مواجه هستیم و وقتی گفته می‌شود برق زیرساخت زیرساخت‌هاست، حرف گزافی نیست، چراکه تمامی بخش‌های صنعت، کشاورزی و خدمات وابسته به برق هستند که بتوانند در طول سال بدون وقفه خدمت خود را ارایه کنند.