گروه سیاسی| تصاویر منتشر شده در رسانه‌ها از روز گذشته دره منا، سرزمینی را نشان می‌دهد که گوش تا گوش پوشیده از اجساد سپید‌پوش حجاجی است که در آخرین مراحل انجام اعمال حج تمتع بر اثر آنچه ازدحام جمعیت خوانده شده در زیر دست و پا خفه شده یا بر اثر فشار جمعیت در منا کشته شده‌اند. ابعاد حادثه تا حدی گسترده است که حتی تا این لحظه هنوز آمار دقیقی از تلفات جانی گزارش نشده و گزارش‌های ضد و نقیضی از کشته شدن 700 تا 1200 حاجی در رسانه‌ها منتشر شده است. درحالی‌که منابع خارجی و عربی تعداد کشته‌ها را بیش از 700 نفر و زخمی‌ها را تا 800 نفر برآورد کرده‌اند اما منابع ایرانی اعلام کرده‌اند که تعداد کشته‌های این حادثه به 1200 نفر رسیده و این امکان وجود دارد با شناسایی مفقودان تعداد کشته‌ها از این نیز بیشتر شود. سرزمین منا دره‌ای در 5 کیلومتری شرق مکه است که بیشترین اعمال حج در آن انجام می‌شود. حجاج پس از برگزاری مراسم برائت از مشترکان و قرائت دعای عرفه از عرفات وارد مشعرالحرام می‌شوند و پس از پایان یک شب وقوف در مشعر بعد از اقامه نماز صبح عازم منا در نزدیکی این محل می‌شوند. حاجیان از مراسم رمی جمرات باز می‌گشتند که در فاجعه‌ای عظیم گرفتار آمدند. حدود 2هفته پیش نیز سقوط یکی از جرثقیل‌های اطراف مسجدالحرام در نزدیکی مقام ابراهیم(ع) باعث کشته و زخمی شدن صدها زائر دیگر شده بود. حادثه روز پنجشنبه در منا اما به لحاظ تعداد قربانیان چنان تکان‌دهنده بود که حادثه مسجدالحرام را نیز از یادها برد. تا این لحظه حادثه روز پنجشنبه را می‌توان از سال 1990 به این سو مرگبارترین حادثه برای حجاج دانست. به نظر می‌رسد از لحاظ تعداد بیشترین قربانیان را حاجیان ایرانی با بیش از 130 نفر تشکیل داده‌اند و به همین دلیل هم اعتراضات مقامات ایرانی بیش از همه متوجه نحوه مدیریت مراسم از سوی آل‌سعود بوده است. سعید اوحدی، رئیس سازمان حج و زیارت روز گذشته به ایسنا گفت: بیمارستان‌های مکه درحال حاضر مملو از مجروح است و شرایط روز گذشته طبق آنچه عوامل ایرانی دیده‌اند نشان می‌داد مدیریت کار از اختیار سعودی‌ها خارج شده بود. او همچنین تاکید کرده است: بیش از 1.5میلیون زائر همزمان در «جمرات» حضور داشتند. به دلیل مسدود شدن یکی از مسیرها زائران هنگام حرکت به هم برخورد کردند و تراکم جمعیت باعث شد عده زیادی زیر دست و پا بمانند. البته عربستان تا این لحظه دلیل آن اتفاق را اعلام نکرده، اما سوءتدبیر و نداشتن تجربه از عوامل اصلی آن بوده است.
دستور رئیس‌جمهوری به وزارت خارجه
برای پیگیری حادثه
رهبر معظم انقلاب اسلامی با اعلام 3 روز عزای عمومی خواستار مسئولیت‌پذیری عربستان در این حادثه ناگوار شد. از سوی دیگر رئیس‌جمهوری نیز که برای شرکت در اجلاس سالانه مجمع عمومی سازمان ملل به نیویورک رفته است در فرودگاه جان اف کندی این شهر به خبرنگاران گفت: به وزیر خارجه ماموریت داده‌ام تا با مقامات سعودی تماس گرفته و اقدامات لازم را درخصوص این حادثه انجام دهد. حسن روحانی حادثه منا را بسیار دردناک و دلخراش توصیف و خاطرنشان کرد: از عربستان‌سعودی می‌خواهیم که با ستاد حج و بعثه مقام معظم رهبری برای امدادرسانی به زائران ایرانی همکاری کند. او همچنین تاکید کرد: بلافاصله پس از فرود هواپیما، در تماس تلفنی با معاون اول رئیس‌جمهوری دستورات لازم را برای تشکیل جلسه فوق‌العاده هیأت دولت به منظور بررسی ابعاد مختلف این حادثه دلخراش و تشکیل ستاد ویژه‌ای برای پیگیری موضوع صادر کردم. علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی نیز پیگیری و رسیدگی فوری به وضع حجاج آسیب‌دیده ایرانی در حادثه رمی جمرات را خواستار شد. وی در تماس‌های تلفنی جداگانه با حجت‌الاسلام‌والمسلمین قاضی عسگر، نماینده ولی‌فقیه و سرپرست حجاج ایرانی و سعید اوحدی، رئیس سازمان حج و زیارت، آخرین وضع حجاج ایرانی را بررسی کرد. در این گفت‌وگوی تلفنی مسئولان سازمان حج و زیارت هم گزارشی از آخرین وضع مصدومان و کشته‌شدگان حادثه منا ارایه و از اهمال مسئولان بهداشتی، درمانی و امنیتی سعودی اظهار شکایت و نارضایتی کردند.
وزیر کشور نیز در نامه‌ای رسمی به وزیر کشور عربستان، بررسی دقیق علت بروز فاجعه رمی جمرات و تلاش مضاعف برای جلوگیری از تکرار این‌گونه حوادث را خواستار شد. علی شمخانی، دبیر شورایعالی امنیت ملی نیز با ابراز تاسف نسبت به بی‌توجهی و تمرکز کافی دولت عربستان‌سعودی نسبت به برگزاری امنیت عظیم‌ترین کنگره جهان اسلام در ایام حج تمتع گفت: تغییر اولویت امنیتی عربستان‌سعودی و بکارگیری نیروهای امنیتی و انتظامی خبره برای تجاوز به کشور یمن و سرکوب مردم مسلمان بحرین و همچنین کاهش کمی و کیفی عوامل انتظامی در حج تمتع نقش تعیین‌کننده‌ای در بروز این فاجعه داشته است.
درعین‌حال حسن قشقاوی، معاون وزیر خارجه ایران از سفر یک هیأت ایرانی برای بررسی فاجعه منا به عربستان خبر داد و گفت: برحسب نظر وزیر خارجه و کمیته ویژه‌ای که در شورایعالی امنیت ملی تشکیل شده است، مقرر شد که بنده به همراه هیأتی از مدیران منطقه‌ای، مدیرکل کنسولی و دبیرکل جمعیت هلال‌احمر و همچنین یک هیأت رسانه‌ای در اسرع وقت به محض دریافت ویزا به عربستان برویم. در همین زمینه آیات عظام مکارم‌شیرازی، جوادی‌آملی، نوری‌همدانی، صافی‌گلپایگانی و شبیری‌زنجانی نیز در پیام‌های جداگانه‌ای این حادثه را تسلیت گفتند و خواستار مسئولیت‌پذیری عربستان‌سعودی شدند. همچنین اعلام شده که امروز شنبه حوزه‌های علمیه در سراسر کشور تعطیل خواهند بود. روز گذشته همچنین پاپ فرانسیس رهبر کاتولیک های جهان و بان کی مون دبیرکل سازمان ملل متحد با اظهارتاسف از بروز حادثه منا با خانواده قربانیان ابراز همدردی کردند.
علت حادثه از نگاه عربستان
هرچند مقامات عربستانی گفته‌اند که علت این حادثه را بررسی می‌کنند اما روز گذشته سرلشکر منصور بن ترکی، سخنگوی وزارت کشور عربستان در نشست خبری گفت: حرکت کردن بعضی از حجاج در مسیر معکوس و برخورد 2 گروه از حجاج در یک تقاطع علت ازدحام جمعیت و حادثه امروز در صحرای منا بود که بدون‌شک گرمای هوا و خستگی حجاج اوضاع را بدتر کرد. به گفته این مقام عربستانی صحرای منا از نظر شرعی محدوده مشخصی دارد و نمی‌توان آن را گسترش داد و به همین علت خیابان‌ها در آن باریک است. وی خاطرنشان کرد: ما منتظر نتیجه تحقیقات کمیته تشکیل شده به دستور جانشین ولیعهد می‌مانیم. سخنگوی وزارت کشور عربستان در نشست خبری خود تلاش کرد خبرهایی را که عبور یک کاروان از مقامات بلندپایه سعودی را علت حادثه صحرای منا معرفی می‌کند، تکذیب کند. شبکه الجزیره نیز گزارش داده است، پادشاه عربستان به دنبال فاجعه منا، علاوه بر 2وزیر، مسئول اماکن مقدس مکه را نیز کنار گذاشت. طبق این گزارش مسئولیت وزارت حج به عهده وزیر آب و برق گذاشته شد.
یک حادثه دیگر
روز گذشته همچنین منابع خبری کشور مصر از آتش گرفتن تعداد زیادی از چادرهای متعلق به زائران خود در منطقه منا خبر داد که موجب ایجاد وحشت فراوانی در میان تمامی زائران شده است. این منابع مصری گزارش کرده‌اند درحالی‌که زائران هنوز در شوک فاجعه خونین کشته شدن هزاران نفر در رمی جمرات در منا بودند، آتش گرفتن چادرهای سکونت مصری‌ها مجددا موجی از وحشت را در میان زائران به راه انداخت، موضوعی که باز هم بی‌کفایتی مقامات عربستانی را در سازماندهی این مراسم بزرگ مذهبی به اثبات می‌رساند. این آتش‌سوزی شب گذشته در محل سکونت زائران مصری در منا روی داد.
رهبر انقلاب در پی فاجعه مصیبت‌بار منا 3 روز عزای عمومی اعلام کردند
دولت سعودی مسئولیت سنگین خود را در این حادثه تلخ بپذیرد
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی درپی فاجعه مصیبت‌بار روز عید قربان در منا که در آن جمع کثیری از میهمانان الهی جان خود را از دست دادند با صدور پیامی ضمن ابراز همدردی با مصیبت‌دیدگان این حادثه اندوهبار و تسلیت به بازماندگان آنان تاکید کردند: دولت سعودی موظف است مسئولیت سنگین خود را در این حادثه تلخ پذیرفته و به لوازم و قاعده حق و انصاف عمل کند، ضمن این‌که مدیریت غلط و اقدامات ناشایسته‌ای که عامل این فاجعه بوده است نیز نباید از نظر دور بماند.
ایشان همچنین در کشور 3 روز عزای عمومی اعلام کردند. به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی رهبر معظم انقلاب اسلامی، متن پیام معظم‌له به شرح زیر است:
بسم الله الرحمن الرحیم
انا لله و انا الیه راجعون
فاجعه مصیبت‌بار امروز در منا که در آن جمع کثیری از ضیوف‌الرحمان و مومنان مهاجر الی‌الله از کشورهای گوناگون، اندوهی بزرگ در جهان اسلام پدید آورده و عید آنان را عزا کرده است. در میهن عزیز ما نیز ده‌ها خانواده که مشتاقانه در انتظار عزیزان حج‌گزار خود بودند، اکنون به عزای آنان نشسته‌اند. اینجانب با قلبی سرشار از غم و همدردی با مصیبت‌دیدگان، این حادثه اندوهبار را به روح مطهر حضرت رسول اعظم (صلی‌الله علیه و آله) و به ساحت مقدس ولی الله الاعظم حضرت صاحب‌الزمان (ارواحنا فداه) که صاحب عزای اصلی است و به همه بازماندگان و عزاداران در سراسر جهان اسلام به‌ویژه در ایران عزیز تسلیت عرض می‌کنم و رحمت خاصه خداوند غفور و رحیم و شکور را برای این میهمانان گرامیش و شفای عاجل آسیب‌دیدگان و مجروحان را از درگاه عطوفتش مسألت می‌نمایم و یادآور می‌شوم:
۱. مسئولان نمایندگی اینجانب و سازمان حج تلاش طاقت‌فرسای خود در شناسایی جان‌باختگان و معالجه مجروحان و اعزام به کشور و خبررسانی سریع را که سراسر امروز بدان مشغول بودند همچنان ادامه دهند و همه کسانی که توانایی دارند به آنان کمک کنند.
۲. هرگونه کمک ممکن را به حجاج دیگر کشورها نیز تعمیم دهند و حق برادری اسلامی را به انجام رسانند.
۳. دولت سعودی موظف است مسئولیت سنگین خود را در این حادثه تلخ پذیرفته و به لوازم آن به قاعده حق و انصاف عمل کند. مدیریت غلط و اقدامات ناشایسته که عامل این فاجعه بوده نباید از نظر دور بماند.
۴. جان‌باختگان این حادثه ان‌شاءالله مشمول این کلام نورانی قرآن‌اند که: «و من یخرج من بیته مهاجرا الی الله و رسوله ثم یدرکه الموت فقد وقع اجره علی الله» این برای بازماندگان، تسلای بزرگی است. آنان پس از طواف و سعی و پس از ساعات پربرکت عرفات و مشعر و درحال انجام مناسک حج به دیدار معبود شتافته‌اند و ان‌شاءالله مورد لطف و رحمت ویژه احدیتند. اینجانب با تسلیت دوباره به عزاداران، 3 روز عزای عمومی در کشور اعلام می‌کنم.
والسلام علی عباد الله الصالحین
سیدعلی خامنه‌ای
دوم مهر یک‌هزار و سیصد و نود و چهار