سعید اصغرزاده
می‌گویند زودباوری مردم و علاقه به شنیدن اخبار باورنکردنی، مساله‌ای است که از دیرباز در ایرانیان دیده می‌شده و پس از ظهور فناوری، جدی‌تر شده‌است.
به‌نظر می‌رسد که دو شرط «اهمیت» و «ابهام» در انتقال شایعه، قانون اصلی شایعه را توضیح دهد. بدین معنا که فرمول حدت و شدت شایعه را می‌توان به این صورت تعریف کرد: میزان رواج شایعه تقریبا برابر است با حاصلضرب اهمیت در ابهام موضوع مطروحه در آن شایعه. شاید در جامعه‌ای که حقیقت عیان نباشد یا کتمان شود یا رسانه‌های آزاد وجود نداشته باشند، بازار شایعات داغ باشد. اما در ایران ما چرا باید به شایعات دامن زد؟ مخصوصا در شبکه‌های اجتماعی؟ شاید دلیلش نبود خوراک برای شبکه‌هاست و این‌که هر کسی به دنبال طرح مطلبی نو و جذاب است! اما به چه قیمتی؟هر یک از ما می‌توانیم داوطلب جلوگیری از شیوع شایعه شویم. در علم ارتباطات، شایعه را گفتمان‌های غیررسمی و نامعتبر و در نتیجه نهایی اطلاعات وارسی نشده می‌دانند که در چند مرحله در چارچوب نظام ارتباطی پرورانده شده‌است و از آنجایی که اطلاعات در هر مرحله دست به دست شده، اغلب تحریفاتی در آنها صورت می‌گیرد. ممکن است بعد از چندین‌بار تحریف، محصول نهایی به‌کلی با آنچه در ابتدای کار منتقل شده متفاوت باشد. هنگامی که افراد به‌شدت مشتاق کسب خبر درباره چیزی هستند، اما نمی‌توانند اطلاعات موثقی به‌دست آورند، مستعد پذیرش شایعه‌ها می‌شوند. اما چرا به این سوژه پرداختم. راستش موضوع شایعات و ضدشایعاتی است که این روزها مطرح می‌شود. نمونه‌اش را برایتان می‌نویسم:
شایعه شماره یک:
نصب مجسمه کوروش در خلیج‌فارس
صبح امروز تندیس کوروش بزرگ به اهتمام نیروی دریایی ارتش در تنگه هرمز روی پایه بتنی و در سطح آب نصب شد تا اقتدار و عظمت ایران و همچنین مالکیت نام فارسی آن بر خلیج همیشه نیلگون فارس به کشتی‌های بین‌المللی که وارد این گستره آبی می‌شوند گوشزد شود تا هیچگاه نام ایران و ایرانی را از خاطر نبرند.
شایعه شماره دو:
شایعه فرهنگى اين‌بار
در جنوب كشور
اگر ايرانى هستى و غيرت دارى پخش كن تا جلو اين تمدن‌كشى‌ها گرفته بشه، به دنبال حذف كامل سلسله هخامنشى از كتاب تاريخ اخيرا مشاهده شده مجسمه نمادين كوروش كبير كه سال‌ها در ميدان خجير در بندر خمير قرار داشت از اين ميدان خارج و به دريا انداخته شد، تعدادى افراد سودجو كه هيچ بويى از عرق وطنى نبرده‌اند از لحظه‌اى كه روى آب بوده عكس انداخته و با شايعه‌پراكنى دال بر نصب مجسمه كوروش روى آب، اقدام به تخريب اذهان عمومى کردند، اما هيچ‌كس از اصل ماجرا و سرنوشت اين مجسمه تاريخى بندر خمير و ايران باخبر نشد تا اكيپى خودجوش از بچه‌هاى 125غواصى بوشهر اقدام به پيگيرى کردند و نهايتا موفق به يافتن مجسمه در قعر دريا شدند...
پاسخ اول به نقل از سایت شایعات:
1- مجسمه منتسب به کوروش، نه در تنگه هرمز، نه سطح آب، نه روی پایه بتنی و نه توسط نیروی دریایی نصب نشده است! 2- این مجسمه، بدل آثار تخت جمشید است که در موزه زیر آب قشم و در کف دریا درحال پیاده‌سازی است. 3- موزه در عمق تقریبی ۶ متری آب‌های خلیج‌فارس در کنار پارک زیتون قشم قرار دارد. 4- شناوری هم که در عکس قرار دارد نظامی نیست، بلکه شناوری
تجاری است.
پاسخ دوم به نقل از فارس:
۱- عملیات نصب مجسمه‌ها به همت سازمان محیط‌زیست انجام گرفته نه ارتش جمهوری اسلامی
۲- هدف، حفاظت از طراحی و ساخت این آثار حفاظت از کلونی‌های مرجانی بوده نه برای نشان‌دادن اقتدار و عظمت ایران در آب‌های خلیج‌فارس. ۳-مجسمه‌ها روی سطح آب قرار نگرفته‌اند بلکه در زیر آب نصب شدند. ۴- کدام یکی از مجسمه‌ها تندیس کوروش کبیر نیستند.
پاسخ سوم به نقل از صراط:
موضوع نصب تندیس کوروش چندی پیش در حد یک پیشنهاد توسط یک پژوهشگر مطرح شده بود و ادعای عملیاتی‌شدن این اقدام صحت ندارد.
پاسخ چهارم به نقل از خودم:
یکی از دلایل اهمیت بررسی شایعه‌ها این است که «چه کسی از رواج این شایعه سود می‌برد.» این امر برای درک منشأ این شایعه‌ها سودمند است. البته ممکن است یک شایعه، ناشی از شوخی ساده فرد یا افرادی باشد که شایعه پراکنی آنها به‌طور اتفاقی فراگیر می‌شود. رواج یک شایعه می‌تواند اطلاعاتی از میزان زودباوری مردم آن جامعه نسبت به خبری که شک‌برانگیز و اثبات‌نشده‌است، در اختیار کارشناسان و همچنین دستگاه‌های اطلاعاتی و امنیتی یک کشور گذاشته و در زمان بحران یا در چارچوب جنگ‌های روانی و رسانه‌ای برایشان مفید باشد. این‌که هیچ مقام رسمی پاسخی نمی‌دهد، غیرمعقول است. خوب است یک نفر
داوطلب شود و...