شهروند | جشن کودکانه گرگیعان توسط مجموعه‌ای بعد از چند سال احیا و با استقبال هزاران نفر مواجه شد
شب میلاد امام حسن مجتبی(ع) بعد از افطار، خانواده‌ها منتظر کودکان همسایه می‌نشینند. کودکان بعد از اذان و افطار دور هم جمع می‌شوند، کیسه‌های کوچکی بر گردن می‌اندازند و ریگ‌های کوچکی در دست می‌گیرند. ریگ‌ها را بر هم می‌زنند و برای کودکان صاحب‌خانه‌ها دعا می‌خوانند.
«گرگیعان و گرگیعان، الله ایخلی الرضعان»، گرگیعان و گرگیعان، خدا شیرخواران را نگه دارد. حدود دو دهه پیش بود که این سنت به صورت خودجوش در محلات مختلف بسیاری از شهرهای خوزستان برپا می‌شد و رفته‌رفته با مدرن‌تر شدن سبک زندگی‌ها این آیین کمرنگ شد. پس از آن تعدادی جوان فعال تصمیم به احیای این آیین گرفتند. البته گرگیعان یکی از آیین‌های رمضانی خوزستان است. عید فطر و مراسم قبل، حین و بعد عید نیز نزد مردمان خوزستان با آداب خاصی همراه و همچون عید نوروز دارای اهمیت فراوانی است.
فعال میراث فرهنگی که این آیین را توانست به همراه تعدادی دیگر از فعالان که غالبا دختر بودند، احیا کند در گفت‌وگو با «شهروند» توضیح داد: حدود 6سال پیش ایده احیای این آیین به ذهنم آمد. از آن‌جا که تجربه حضور در برپایی این سنت دیرینه را داشتم، تصمیم گرفتم مطالعات اولیه را روی آن انجام دهم و پژوهشی در این خصوص منتشر کنم.
قاسم‌منصور آل‌کثیر افزود: مطالعات میدانی را آغاز و همزمان مقالاتی را در جراید و خبرگزاری‌های مختلف منتشر کردم. اولین تحقیق درخصوص گرگیعان را در سایت موسسه انسان‌شناسی و فرهنگ تحت مدیریت دکتر ناصر فکوهی منتشر کردم. این تحقیق به‌طور چشمگیری مورد توجه بسیاری از فعالان خوزستانی قرار گرفت و پس از مدتی شاهد این بودم که بخش‌هایی از تحقیقم در کتب درسی و دیگر مقالات بازنشر شد.
آل‌کثیر افزود: بازخورد آن تحقیق من را بر آن داشت تا نسبت به جشن گرگیعان حساس‌تر شوم و مطالعاتم در این زمینه را با گفت‌وگو با ریش‌سفیدان و افرادی که خاطره‌ای از این جشن دارند، تکمیل کنم.
او یادآور شد: بالاخره بعد از چند سال تصمیم گرفتم این جشن را به صورت نمادین در اهواز برای نخستین بار به صورت رسمی برگزار کنم. مسئولان ارشاد و میراث فرهنگی وقت، آشنایی کاملی با این رسم آیینی مذهبی نداشتند به همین دلیل برای متقاعد کردن آنها تلاش‌های زیادی کردم. هم باید مسئولان را با این آیین آشنا می‌کردم و هم باید سعی می‌کردم کودکان را به اجرای این سنت ترغیب کنم.این فعال اجتماعی گفت: دو‌سال پیش اولین جشن گرگیعان را در موزه هنرهای معاصر اهواز به صورت نمادین اجرا کردیم که خوشبختانه با استقبال چشمگیری مواجه شدیم.
آل‌کثیر یادآور شد: سال اول یک مجموعه پنج نفری بودیم که جشن گرگیعان را اجرا کردیم. استقبال مردم از این جشن باعث شد تصمیم بگیریم سال بعد مدون‌تر ورود کنیم. سال دوم نیز بر استقبال مردم افزوده شد و هزاران نفر از جشن گرگیعان استقبال کردند. همان سال با هماهنگی‌های انجام شده در شهرهای شادگان، ابوحمیظه و رامهرمز نیز این جشن برپا شد.
او با اشاره به سومین سال برگزاری جشن گرگیعان گفت: برای هماهنگی اجرای جشن گرگیعان در رمضان جاری از یک ماه قبل شروع به برنامه‌ریزی و هماهنگی کردیم. مجموعه اهواز را که حدود 10 نفر بودند، تشکیل دادیم و تقسیم وظایف انجام شد. تمرکز بیشتر امسال را بر شهرستان‌ها انجام دادیم و تصمیم گرفتیم این جشن همزمان در 10 شهر دیگر نیز اجرا شود.
آل‌کثیر افزود: امسال شهرهای اهواز، آبادان، شوش، حمیدیه، رامهرمز، شیبان، ملاثانی، خرمشهر، سربندر، شبیشه، ابوحمیظه و کوت عبدالله با هماهنگی‌های منظم برنامه‌ریزی‌های خود را برای اجرای گرگیعان انجام دادند. مدیریت اجرای جشن گرگیعان در هر شهر موضوع را با افراد متنفذ و تاثیرگذار در میان گذاشت تا آنها نمایندگان اجرای جشن گرگیعان در شهرهای خود شوند. آل‌کثیر در این خصوص توضیح داد: با توجه به ارتباطاتی که دارم در هر شهر با افراد فعال اجتماعی وارد گفت‌وگو شدم و در هر شهر این کار برعهده افراد مختلفی گذاشته شد. مثلا در شهرستان باوی رئیس میراث‌فرهنگی این شهرستان، اعضای شورا، ریاست شورای شهر شیبان و پنج نفر از ملایه‌ها (زنان روضه‌خوان) اجرای جشن را برعهده گرفتند. در شهر کوت عبدالله برخی از فعالان در شهرداری این شهر وارد کار شدند. در شهر ابوحمیظه تعدادی از دختران که یک کانون فرهنگی دارند، اجرای جشن گرگیعان را تقبل کردند. در شهر شوش نیز برخی فعالان رسانه‌ای و دوستداران میراث‌فرهنگی با استقبال از این ایده سعی در اجرای آن داشتند. او گفت: یکی از رویدادهای مهم در فرآیند اجرای جشن گرگیعان حضور چشمگیر دختران در بخش اجرایی جشن گرگیعان بود. مثلا شهرهای آبادان، اهواز، ابوحمیظه، کوت عبدالله و حمیدیه بخش اعظمی از فعالیت‌ها توسط دختران انجام شد.
در نهایت جشن گرگیعان بدون حمایت‌های مالی بخش‌های مربوطه یعنی اداره کل میراث فرهنگی خوزستان و ارشاد این شهرستان و با کمک‌های مردمی در شب میلاد امام حسن(ع) برگزار شد. استقبال از این جشن به شدت زیاد بود به‌طوری که هزاران نفر در شهرهای خرمشهر، اهواز، شیبان شوش و هشت شهر دیگر برای احیای این آیین به خیابان‌ها آمدند و کیسه‌های کودکان را مملو از شیرینی کردند. البته بسیاری از شخصیت‌های برجسته خوزستان ازجمله برخی نمایندگان مردم خوزستان در مجلس خبرگان رهبری، نمایندگان مردم در مجلس، اعضای شورا و... نیز مردم را در اجرای این جشن همراهی کردند.
گرگیعان چیست؟
روایات مختلفی درباره این جشن نقل شده است. گفته می‌شود وقتی امام حسن مجتبی(ع) چشم به جهان گشود، پیامبر اکرم(ص) از خوشحالی به کودکان محله شیرینی و خوراکی هدیه داد. از آن سال به بعد کودکان میلاد این امام معصوم را جشن می‌گرفتند و به در خانه‌ها می‌رفتند و از ساکنان خانه شیرینی هدیه می‌گرفتند.
این آیین از دو دهه پیش تاکنون رفته‌رفته کمرنگ‌تر شد و اخیرا با فعالیت خودجوش جمعی در اهواز این آیین دوباره درحال احیا است. امسال برای سومین سال این آیین در اهواز و 10 شهر از استان خوزستان برگزار شد.
به باور دکتر ناصر فکوهی از انسان‌شناسان برجسته کشور و استاد دانشگاه تهران، در دوران ما و چارچوب‌های جهانی که در آن زندگی می‌کنیم به نظر من مهم‌ترین راه، دور نگه داشتن این مناسک از تعلقات مادی، امتیازات اجتماعی و تبدیل شدن آنها به ابزارهایی برای مقاصد مادی و غیرقدسی است. در مورد ماه‌رمضان روشن است که پهن کردن سفره‌های اشرافی و تجملی که در سال‌های اخیر بسیار رایج شده و مکان‌هایی را به وجود آورده است که تبادلات گوناگون ازجمله تبادلات مالی و اقتصادی و سیاسی انجام بگیرد، یکی از بدترین روش‌هایی است که مناسک را تخریب می‌کند. سرمایه‌داری در قرن بیستم و به‌ویژه در آستانه قرن بیست و یکم درحال به وجود آوردن «دین» جدیدی است که باید به آن نام پول‌پرستی، شهرت‌پرستی، مقام‌پرستی و غیره داد و این امر به یک آسیب عمومی و بی‌نهایت خطرناک تبدیل شده است که تمام جوامع کنونی را به شدت تهدید می‌کند زیرا قدرت آنومیک بی‌نهایت مخربی را در خود حمل می‌کند ازجمله تمام مناسک دینی و آیینی و سنتی نیز در این میان تهدید می‌شوند از این رو فکر می‌کنم یکی از راه‌های مطمئن برای جلوگیری از تخریب مناسک، دور نگه داشتن آنها از تعلقات و امتیازات مادی به هر وسیله‌ای است.