| حجت‌الاسلام سيداحمد هاشمي‌نژاد |
خداوند تبارك و تعالي در كتاب آسماني‌اش قرآن كريم اسامي متعددي را به اين كتاب بزرگ نسبت داده است. در ادامه مطلب، چند نام از آن را ذكر مي‌كنيم كه اتفاق نظر اكثر انديشمندان علوم قرآني بر آن است و اين وحدت نظر از حيث شهرت اسامي است.
نخست قرآن، آشناي همگان، فرقان، كتاب، ذكر و تنزيل. محض باز شناخت و عمق بيشتر در فهم اين واژه‌هاي آسماني به توضيح تعدادي از اين اسامي مي‌پردازيم.
1- قرآن: شايع‌ترين و بارزترين نام كه يادآور كتاب آسماني ماست همين قرآن است. در اين كتاب آسماني حدود 58 بار ذكر كلمه قرآن را داريم و همچون: «إنَّهُ لَقُرْانُ كَرِيمُ»، سوره واقعه آيه 77، سوره نحل آيه 98 «فَإذَا قَرَأتَ الْقُرْانَ فَاسْتَعِذْ بِاللهِ، إنَّ هَذَا الْقُرْانَ يَهْدِي لِلَّتِي هِيَ أقْوَمُ».
2- فرقان: فرقان مصدر است و فارق يعني،
جدا‌كننده ميان حق و باطل. ذكر آن 7 بار در قرآن شده يا به تعبيري فرقان 7 بار نام خود را در اين كتاب آسماني جاي داده است. «تَبَارَكَ الَّذِي نَزَّلَ الْفُرْقَانَ». يا در سوره انفاق آيه 29 مي‌فرمايد: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أنْ تَتَّقُوا اللهَ يَجْعَلْ لَكُمْ فُرْقَاناً». يا در سوره بقره آيه 185 مي‌فرمايد: «أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرآنُ هُدي لِلنَّاسِ وَ بَيّنَاتٍ مِنَ الْهُدَي وَ الْفرْقَان».
3- كتاب: مصدر است به معناي مكتوب و آن يعني نوشته شده. مانند قيام و صيام كه اين دو واژه 255 مورد به كار برده شده است و كتاب در اصل به معني گرد هم آوردن است. وجه تسميه آن حروف و كلماتي است كه در آن گرد هم جمع‌آورده شده‌اند. كلماتي كه حاوي آيات و قصص و احكام است. به‌عنوان نمونه سوره بقره آيه 2 «ذَلِكَ الْكِتَابُ لَا رَيْبَ فِيهِ هُدي لِلْمُتَّقِينَ» و سوره حجر آيه 1و2 که مي‌فرمايد: «تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ».
4- ذكر: نامي ديگر از قرآن كه به 2 معنا آمده. اول، به معناي ياد كردن و يادآوري كردن به بندگان كه حي داور به واسطه اينكه خير و صلاح‌بندگان را مي‌خواهد آياتي را ياد مي‌كند كه موجبات بيداري و هوشياري و آگاهي افراد شود. دوم، كلمه ذكر كه شرف معنا مي‌دهد همچون آيات سوره حجر آيه 9 و سوره انبيا آيه 10، «إنَّا نَحْنُ نَزَّلنَا الذَّكْرِ وَ إنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ».
5- تنزيل: همان‌گونه كه مي‌دانيم آيات قرآن به شكل تدريجي بر پيامبراكرم (ص) نازل مي‌شده، و واژه تنزيل غالباً از نزول تدريجي قرآن حكايت مي‌كند و كلمه انزال در اكثر موارد نمايانگر نزول دفعي قرآن است. مانند سوره شعراء آيه 192 «و انه لتنزيل رب العالمين» به جهت اين است كه قرآن يك بار تمامي‌اش بر قلب پيامبر نازل شده است. كلمه تنزيل چندين بار در قرآن ذكر شده است. اسامي ذكر شده نام‌هاي شايع و معروف قرآن است. در اينجا لازم به ذكر است گروهي در مورد تعداد اسامي قرآن دچار مبالغه شده‌اند و اوصاف قرآن را جزء اسامي آن برشمرده‌اند. صرف ياد شدن اين اوصاف در قرآن نمي‌تواند سندي بر اين مطلب باشد كه آنها جزء اسامي قرآني هستند. زركشي در كتاب «البرهان»، 55نام را ذكر مي‌كند و جملگي را از اسامي قرآن مي‌داند. سيوطي در كتابش «الاتقان في علوم القرآن» و ابوالفتوح رازي 41 نام را ذكر كردند و ...
جهت آشنايي خوانندگان بعضي از نام‌هايي كه به قرآن نسبت داده‌اند و جزء اوصاف قرآن است را نام مي‌بريم:
1- حديث 2- حكيم 3- صراط المستقيم 4- نور 5- قصص 6- مبين 7- بشير 8- بيان 9- برهان 10- وحي 11- وصف 12- عروه الوثقي.