آداب و رسوم
 مردم سیستان و بلوچستان
در ماه مبارک رمضان
آیین‌ها و آداب و رسوم ماه مبارک رمضان در میان مردم بلوچ همانند دیگر مراسم‌های این قوم تشابه بنیادی و ریشه‌ای چه در مکران(جنوب بلوچستان) و چه در سرحد(شمال بلوچستان) با هم دارد اما اجرای مراسم‌ها کم و بیش در مناطق مختلف بلوچستان متفاوت است.
زنان بلوچ در برگزاری آیین‌های مربوط به ماه مبارک رمضان نقش کلیدی دارند مدیریت بیشترین امورات مربوط به این ماه توسط آنان طی آیین‌های خاص به پا داشته می‌شود.
تباهگ
اصلی‌ترین خوراک مخصوص ماه مبارک رمضان تباهگ  است و این خوراک که مخصوص سحری مردمان بلوچ به‌شمار می‌رود معمولا با مخلوطی از برنج و گوشت خشک شده پخته می‌شود و بسیار خوشمزه و لذیذ است و همچنین طرفداران فراوانی حتی در میان غیربلوچ‌های این منطقه نیز دارد.
آماده‌سازی تباهگ
از نیمه‌دوم ماه شعبان مردم بلوچستان با ذبح بز یا گوسفند جهت تباهگ کردن آن، کار آماده‌سازی این خوراک خوشمزه را شروع می‌کنند.
آماده‌سازی تباهگ یک هفته تا 10 روز زمان می‌برد و به همین‌خاطر است که کار تهیه این خوراک مخصوص ماه مبارک رمضان از نیمه‌دوم شعبان آغاز می‌شود.
نحوه تهیه تباهگ بدین شکل است که ابتدا قصابان ماهر گوشت را به لایه‌های نازک و ورقه‌های ظریف پهن تبدیل می‌کنند و  سپس پودر انارترش و آبلیمو را به‌صورت خمیر درآورده و روی لایه‌های گوشت می‌مالند و بعد از آن در فضایی سر باز ورقه‌های گوشت را که به آن خمیر انار مالیده شده در مجاورت تابش آفتاب روی بند یا طنابی آویزان می‌کنند. روی گوشت‌های آویزان شده جهت جلوگیری از نفوذ گرد و غبار تور یا پارچه‌های مخصوص می‌پوشانند به شکلی که هوا و نور کافی به گوشت برسد و بعد از خشک‌شدن گوشت، آن را جمع‌آوری کرده و در کیسه‌های پارچه‌ای قرار می‌دهند تا در طول ماه مبارک آن را با برنج طبخ و صرف کنند.
این خوراک خوشمزه از قرن‌ها پیش درمیان مردم بلوچستان متداول بوده و تباهگ خوراک مخصوص حاکمان و افراد مرفه جامعه آن زمان به‌شمار می‌رفته است. با توجه به نبود برق در آن زمان، تباهگ، بهترین و خوشمزه‌ترین روش جهت استفاده از مصرف طولانی‌مدت گوشت به‌شمار می‌رفته است.
نظافت منازل و مساجد
مردمان بلوچ از نیمه‌دوم ماه شعبان برای بدرقه از این ماه مبارک خود را آماده می‌سازند و خانه و کاشانه خویش را غبارروبی کرده تا با پاکی به استقبال رمضان بروند.
 اکثر زنان مسن یا به اصطلاح عام‌تر آن، کسانی که سن‌وسالی گذرانده‌اند، جهت نظافت مساجد محله یا روستای خود به آن‌جا می‌روند.
بعد از نظافت مساجد، زنان به روشن‌کردن مشک و دوددادن ماده‌ای خوشبو به‌نام سوچکی«suochaki»  که این ماده خوشبو بیشتر از کشورهای حاشیه خلیج همیشه فارس یا پاکستان تهیه می‌شود، می‌پردازند.
سوچکی تکه‌های نازکی از یک درخت بسیار خوشبوست که معمولا با مواد معطر دیگر آغشته‌شده و در ظروفی با طرح‌های محلی شیک در فروشگاه‌ها عرضه می‌شود. مردان نیز جهت آماده‌سازی مساجد سهمی دارند؛ آنان قبل از ماه مبارک رمضان با نصب چادر و تفکیک مکان زنان و مردان، زمینه حضور زنان را جهت بهره‌جستن از فضایل این ماه فراهم می‌سازند.
سوزن‌دوزی و آماده‌سازی البسه عید
با توجه به زمانبر بودن دوخت البسه‌های سوزن‌دوزی شده زنان بلوچ که گاهی حتی تا شش‌ماه نیز به‌طول می‌انجامد، زنان بلوچ به‌محض فراغت از کار منزل تا نزدیک عصر مشغول به دوخت‌ودوز و «سوزن‌دوزی» لباس‌های مخصوص عید خود و فرزندانشان می‌شوند.
حشر  در دوخت البسه عید
واژه حشر  به سرانجام رساندن کاری توسط یک گروه اطلاق می‌شود و حشر به‌معنی کار دسته‌جمعی است. در اکثر امورات مردم بلوچ به‌خصوص در ساخت‌وساز منازل، مراسم عروسی و پرسه و... حشر نقش پررنگی دارد. اگر زنان در این ماه تشخیص دادند که قادر به اتمام البسه سوزن‌دوزی شده عید خود یا خانواده نیستند با جمع‌کردن زنان محل در چند روز دوخت و دوز البسه را به‌پایان می‌رسانند و بعد نوبت خانواده‌ای دیگر برحسب نیاز فرامی‌رسد. به اموری از این قبیل کار حشری یا حشر گفته می‌شود.
به صدا درآوردن طبل هنگام سحر
با آغاز ماه مبارک رمضان هر شب 45 دقیقه یا نیم‌ساعت مانده به اذان صبح شخص یا اشخاصی جهت بیدار کردن اهالی محل با به‌صدا درآوردن طبل و خواندن اشعاری در این خصوص که از سروده‌های عامیانه منطقه است، مردم را جهت صرف سحری بیدار می‌کنند. معمولا این کار توسط دو یا سه نفر و گاهی نیز انفرادی انجام می‌شود. آن‌کس که طبل را می‌نوازد، خود خواننده است، همراه یا همراهان آن، نقش همسرایان را   ایفا می‌کنند.
یکی از نمونه‌های اشعار خوانده‌شده در سحرهنگام، چنین مضمونی دارد: «ای جنگلی‌گرازان- بی‌روچگ بی‌نمازان- تو وپتگی هماری!- ترس چه هدا نداری» این شعر از قدمت دیرینه‌ای برخوردار است و درحال‌حاضر درونمایه اشعار سحر با ادبیاتی نرم و ملایم‌تر خوانده می‌شود که بیشتر آن با مضمون پیامبران و ائمه‌اطهار است.
نماز تراویح
در فقه اهل تسنن هر شب به‌همراه نماز عشاء 20 رکعت نمازی اقامه می‌شود که به آن تراویح می‌گویند. این نماز که ویژه ماه مبارک رمضان است به عقیده آنان دارای فضایل زیادی است و خواندن آن جهت روزه‌داران لازم است.
تراویح جزو سنت‌هاست و متشکل از 10 رکعت دو رکعتی است. اما مردم بلوچستان طبق رسومات دیرینه خود همیشه سعی می‌کنند 20 رکعت نماز تراویح را هر شب با جماعت و به امامت حافظ قرآن که در هر شب یک جزء آن را تلاوت می‌کند بجا بیاورند. کمترین مدت زمان اقامه نماز تراویح نیم‌ساعت و بیشترین آن یک‌ساعت است.
معمولا زنان در گذشته نماز تراویح را در منزل می‌خواندند اما امروزه درهای بیشتر مساجد شهرهای بزرگ به روی زنان نمازگزار باز است. البته زنان بلوچ در طول ‌سال فقط یک‌ماه آن‌هم  در ماه مبارک رمضان صرفا جهت ادای نماز تراویح که در این نماز ختم‌قرآن صورت می‌گیرد به مساجد می‌روند. حضور زنان در مساجد شهرهای بزرگ و روستاهای پرجمعیت، پدیده‌ای تازه‌ظهور است که طی 20‌سال اخیر شکل گرفته و هنوز در بیشتر روستاهای بلوچستان اقامه نماز تراویح بدون حضور زنان صورت‌می‌گیرد.
شب‌های لیله‌القدر
در این شب‌های پر فیض و برکت، زنان به‌صورت گروهی در خانه‌ها و مردان در مساجد به ذکر و تسبیح و تلاوت قرآن می‌پردازند. مردان خانواده سعی می‌کنند فرزندانشان را به‌همراه خود در مساجد ببرند تا از واعظ و سخنرانی مولوی یا ملای مسجد که پیرامون فضیلت این ماه مبارک و احیاء و زنده‌داری شب‌های لیله‌القدر است، بیشتر بدانند. هر شب بعد از تراویح مولوی یا ملای مسجد درمورد فضیلت روزه و ماه مبارک رمضان به سخنرانی می‌پردازد.
اعتکاف
با آغاز ایام لیله‌القدر، شخصی به انتخاب نمازگزاران که معمولا روحانی است به نمایندگی از همه مردم محل در چادری که داخل مسجد در گوشه‌ای نصب شده به‌صورت شبانه‌روزی مشغول تلاوت قرآن و نماز و پرداختن به دعا و نیایش می‌شود و تا شب قبل از عید حق بیرون رفتن از مسجد را ندارد.
یک شب مانده به پایان ماه رمضان و اعتکاف، اهالی محل و نمازگزاران وجه نقد و خیرات را جهت فرد معتکف جمع‌آوری کرده و به آن تقدیم می‌کنند.
چانگال
از دیگر رسومات این ماه در بلوچستان تهیه «چانگال»   است، این خوراک نیز اغلب در ماه مبارک رمضان بر سر سفره افطار مورد استفاده قرار می‌گیرد و مواد اولیه آن خرما، خمیر نیمه‌پخته، روغن محلی حیوانی و افزودنی‌های معطر است. چانگال جزو شیرینی‌های محلی ثابت سفره‌های افطار است. طرفداران این شیرینی مخصوص بلوچی به‌جز ایام رمضان نیز آن را تهیه و صرف می‌کنند اما پرمصرف‌ترین زمان این شیرینی خوشمزه ماه مبارک رمضان است. همچنین چنگال همانند «تباهگ» در میان غیربلوچ‌های منطقه طرفداران بی‌شماری دارد.
بتَّ ماش
این غذا بیشتر در میان افراد مسن یا خاص طرفدار دارد، هم در ماه مبارک رمضان و هم در فصل زمستان به‌خصوص هنگام بارش باران بر سر سفره مردمان بلوچ حاضر می‌شود و می‌گویند بهترین زمان برای صرف بت‌ماش زمانی است که باران می‌بارد و همین زمان است که به اصطلاح عام این خوراک شل می‌چسبد. بت‌ماش در مناطق جنوبی بلوچستان همراه با ترشی انبه یا لیمو صرف می‌شود. این غذا، کاملا نرم است و  از موادی مانند برنج، روغن، ماش، افزودنی‌های معطر و... تهیه می‌شود.
معمولا کسانی که قادر به تهیه تباهگ   نیستند در این ماه بیشتر از این غذای پر چرب استفاده می‌کنند. «بت‌ماش» به‌خاطر نرمی بیش از حد معمول آن هنگام سحری میل می‌شود. به عقیده مردم این منطقه، هرکس هنگام سحری «بت‌ماش» بخورد در طول روز کمتر گرسنه می‌ماند.
نان تیموش
این نان که فقط در بلوچستان تهیه و پخت می‌شود، تنها مخصوص ماه رمضان نیست اما به‌علت سبکی و هضم سریع آن در این ماه طرفداران زیادی دارد. نان تیموش حتی از کاغذ نیز نازک‌تر است و پخت آن مهارت خاصی را می‌طلبد. نان تیموش  همانند سایرخوراکی‌ها در ماه مبارک رمضان علاقه‌مندان و طرفداران زیادی دارد. این نان بسیار نازک و کاملا ترد را بیشتر با خورش ترید می‌کنند یا این‌که به‌صورت تازه و گرم می‌خورند. این نان بسیار سبک است و نیز زود هضم می‌شود. امروزه نان تیموش  را با ظروف کاملا پهن و مخصوصی به‌نام «تین» تهیه می‌کنند که در گذشته پخت آن با استفاده از سنگ‌های بسیار نازک، بزرگ و پهن موجود که  در کوه‌های لایه‌ای منطقه به‌نام «تلار» یافت می‌شود، صورت می‌گرفت.
مردم بلوچستان معتقدند، این نان جزو نازکترین و ترد‌ترین نان‌های سنتی جهان محسوب می‌شود. مواد اولیه آن متشکل شده از آرد، نمک، آب و مقدار بسیار اندکی روغن که برای جدایی لایه نازک خمیر بعد از پخت از تین یا سنگ کاربرد دارد.
پکوره
آردنخود، آرد گندم، گشنیز، ادویه‌های معطر، روغن و... از مواد اصلی این غذاست و معمولا سر سفره افطار از آن استفاده می‌شود. حضور این غذا بر سر سفره مردم بلوچ از قدمت کمی برخوردار است چراکه دستور پخت آن از کشورهای عربی و پاکستان گرفته شده و به‌دلیل نبود مواد اولیه آن در روستاها بیشتر در شهرهای بزرگ مورد استفاده قرار می‌گیرد. از دیگر غذاهای محلی که می‌توان آن را بر سر سفره‌های افطار در بلوچستان یافت، غذاهایی مثل حلوا شکری، حلوا شیرگی، خرما بریز، خرما شیرگی، کتوک،‌ هارگ، انواع لبنیات محلی، نان روغنی، مربای خرما، انواع ترشی‌های مختلف مثل ترشی لیمو، ترشی انبه و... است.
خرید عید و شلوغی
 شهرهای بزرگ و مراکز خرید
چند روز مانده به پایان ماه مبارک رمضان، شهرهای بزرگ و مراکز خرید به‌صورت چشمگیری شلوغ می‌شوند و مردم شهرهای کوچک و روستاها جهت تهیه ملزومات عید، خود را به شهرها می‌رسانند. شهرهای بزرگ و مراکز خرید در چند روز پایانی ماه مبارک رمضان چنان شلوغ می‌شوند که تردد را برای مردم و خودروها دشوار می‌سازد. بیشترین کالاهایی که در این روزها به‌فروش می‌رسد نظیر پارچه، لباس، کفش، حنا، شیرینی، میوه و... است.
مراسم حنابندان
در شب پایانی ماه مبارک رمضان زنان بلوچ با تهیه و آماده‌سازی حنا که معمولا حنای محلی آن منطقه است خود را جهت مراسم حنابندان آماده می‌سازند. در این مراسم که شب قبل از عید انجام می‌شود، زنان و دختران با حنا نقش‌های مختلف و زیبایی را روی دست‌های خودپیاده می‌کنند. کار بستن حنا بر دست زنان توسط فردی که در این زمینه مهارت خاص دارد، انجام می‌شود.
پوشیدن لباس‌نو هنگام عید
بالاخره ماه مبارک رمضان پایان می‌یابد و مردم خود را جهت روز عید سعید فطر آماده می‌کنند. عید سعید فطر یکی از اعیاد است که نزد ما ایرانی‌ها و به‌خصوص مردم بلوچ حایز اهمیت است. در این روز مردان با پوشیدن لباس نو به نزدیک‌ترین عیدگاه‌های محل سکونت که محلی است جهت اقامه نماز عید می‌روند. حضور چشمگیر کودکان به همراه پدران و نزدیکان خود در عیدگاه‌ها از نکات جالب توجه این مراسم معنوی
 است.
با پایان نماز عید و خواندن دعا به‌صورت دسته‌جمعی، نمازگزاران به‌خصوص آشنایان، اقوام و خویشاوندن همدیگر را در آغوش گرفته و طلب بخشش و حلالیت می‌کنند. مردم بلوچستان معتقدند، اگر کسی در طول‌ سال مرتکب خطایی شده با طلبیدن حلالیت از یکدیگر در این روز بزرگ، خداوند تمام گناهان او را می‌بخشد. زنان نمی‌توانند در نماز عید حضور داشته باشند.
بعد از اتمام حلالیت، کودکان نیز با گرفتن عیدی از بزرگترها این روز را به خوشی می‌گذرانند. اگر کسی نتوانست یکی از اقوام یا آشنایان خود را در روز اول عید ملاقات کند، برای تبریک‌گویی و حلالیت‌طلبی تا 3 روز فرصت دارد.
بعد از رفتن مردان و کودکان به عیدگاه، زنان با پوشیدن لباس‌عید و زیورآلات مخصوص و همچنین آماده‌کردن غذاهای خوشمزه منتظر مردان می‌مانند تا از آنها پذیرایی کنند و حلالیت بطلبند..
در روز عید اکثر مردم به دید و بازدید از بزرگترها و مریضان می‌روند همچنین اگر در طول ماه فردی از نزدیکان خود را از دست بدهد مردم جهت دلداری به منزل وی می‌روند.