بهناز مقدسی| یک قرص و باز هم مرگ. این بار اما خارج از حوزه پایتخت؛ نقطه‌ای در شمالی‌ترین مرزهای ایران، جایی که به خاطر هوای خوش، دریا و ساحلش واقعیت را غیرقابل باور می‌کند؛ واقعیت رشد مرگی مسموم با قرص برنج در سرزمین مازنی‌ها.
هر چیزی که راحت در دسترس‌ات باشد انگار یک گام به خط قرمزهای زندگی نزدیک‌تر می‌شوی. این را آمارهای رسمی پزشکی قانونی نشان می‌دهد. آمارهای خودکشی با قرص برنج، آن هم در خطه ساحل‌نشین‌ها و شالیزارهای برنج. بین دریا و شهر، شالیزارهای برنج و زمین‌های مرطوب زندگی ابعاد پیچیده‌ای دارد. پیچیدگی که این بار زندگی مازنی‌ها را با معضل پیچیده‌ای روبه‌رو کرده است؛ معضل دسترسی آسان به قرصی کشنده. مسمومیت مرگبار با قرص برنج در 2 ماهه نخست سال 8 مرد و 6 زن را در مازندران به کام مرگ فرو برد.
خودکشی دختر جوان در ساری
قرار بود زندگی‌اش را زیر سقف کوتاه همین خانه‌های ساحلی بسازد اما این بار مرگ برنامه‌ریزی داشت، به انتها که رسید به سراغش آمد و در یک تصمیم آنی او را به کام خود کشاند. همین چند شب پیش بود که قوطی‌های خاکستری‌رنگ قرص را در انبار برنج پدرش
دیده بود. می‌دانست که خوردن یکی از آن قرص‌ها هم کارش را می‌سازد و اینگونه او به مرگی خودخواسته تن داد.
هفته گذشته بود که تصویری از جسد دختر جوان در جنگل‌های ساری فضای مجازی را قبضه کرد. تصویری که در آن دختری با مانتو و شالی مشکی‌رنگ روی زمین افتاده بود. در حالی که بازار شایعات داغ شده بود و هر کاربر در فضای مجازی نقدی از تصویر داشت پلیس ساری با توجه به بررسی‌های اولیه جسد اعلام کرد این دختر با خوردن قرص برنج دست به خودکشی زده است.
آمار مرگ با قرص برنج در مازندران
اینکه پدیده خودکشی با قرص برنج از چه زمانی در ایران راهش را به زندگی مردم باز کرد بی‌اهمیت به نظر می‌رسد، وقتی معضل خودکشی دردناک با این قرص از جامعه و شهرهایی خبر می‌دهد که سرنوشت‌شان از سرگذشت‌شان هولناک‌تر است.
براساس آمار پزشکی قانونی مازندران در 2 ماهه نخست امسال 14 نفر بر اثر مسموميت قرص برنج در این استان جان خود را از دست دادند. هرچند اين رقم در مقايسه با مدت مشابه سال گذشته کاهش 30درصدی داشت اما باز هم قابل تامل است وقتی تقسیم این تعداد بر روزهای ماه، نشان می‌دهد که به‌طور متوسط 2 نفر در هر هفته به دلیل مسمومیت با قرص برنج به کام مرگ رفته‌اند.
علی عباسی مدیر‌کل پزشکی قانونی مازندران در رابطه با مرگ‌ومیر ناشی از مسمومیت با قرص برنج در این استان گفت: «در 2 ماهه سال جاری تعداد 14 نفر در مازندران به علت استفاده از قرص برنج جان خود را از دست دادند که این رقم نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش 30درصدی داشت. از این 14 نفر فوتی ناشی از قرص برنج 8 نفر متاهل و مابقی مجرد بودند. بیشترین آمار فوتی ناشی از مصرف قرص برنج در شهرستان‌های ساری و بابل هر کدام با 4نفر ثبت شده است. این اداره کل، فروردین و اردیبهشت‌ماه هر کدام با 7 فوتی را در محاسبات آماری خود ثبت کرد. سنین 51 تا 60سال با تعداد 4 فوتی و 21 تا 30سال با 3 فوتی بیشترین آمار را به خود اختصاص دادند.این آمار نشان می‌دهند اعمال محدودیت‌های جدی‌تر در دسترسی افراد به این ماده مهلک و نیز برخورد با توزیع‌کنندگان آن و بالابردن آگاهی کسانی که به قصد تهدید خانواده‌ها، جان خود را به خطر می‌اندازند، مورد تأکید است.»
این درحالی است که آمارهای سالانه از این استان واقعیت تلخی را نشان می‌دهد. به‌طوری که آمار 12 ماه سال گذشته نشان داد 93 نفر در مازندران به علت استفاده از قرص برنج جان خود را از دست دادند، رقمی که نسبت به مدت مشابه سال 92 رشد 37درصدی داشت.56 مرد و 37 زن در این لیست آماری، سهم خودکشی با قرص برنج را به خود اختصاص داده بودند اما تلخ‌ترین بخش از این ماجرا پایین بودن سن قربانیان این قرص بود. سنین 21 تا 31سال با 55درصد بیشترین آمار را در این نوع مرگ مسموم نشان می‌دادند.
خوب و بد قرص کشنده برنج
از شالیزار تا گورستان راهی نیست اگر منطق بر مداری دیگرگونه بچرخد. فرمول شیمیایی قرص برنج اگر در جای خودش به کار برده شود، خطرناک نیست. آلومینیوم فسفید یا همان قرص برنج که از آن برای ضدعفونی و حفاظت از دانه‌های غلاتی همچون برنج استفاده می‌شود، سمی بسیار مهلک است، استنشاق یا بلعیدن این قرص ظرف 3 تا 4ساعت سیستم تنفسی و قلب را دچار مشکل می‌کند و فرد در اثر مرگی دردناک و زجرآور به کام مرگ فرو خواهد رفت. از سال 92 و همزمان با آمار مرگبار مسمومیت با قرص برنج بود که در ایران فروش این قرص در عطاری‌ها ممنوع و واردات قانونی آن متوقف شد. با این حال 2سال از تصویب این قانون در حالی گذشت که آمار خودکشی و مرگ‌ومیر با این قرص کشنده هر ساله روندی تند و کند را به آمارهای پزشکی قانونی اضافه می‌کنند. به‌طوری که آمارهای غیررسمی از این پدیده هولناک نشان می‌دهند 50درصد عامل خودکشی‌ها با قرص برنج در شمال کشور رخ می‌دهد.
فراوانی انبارهای برنج و لزوم استفاده از قرص برنج برای آفت‌زدایی و نگهداری برنج‌ها به‌خصوص در فصل‌های گرم سال یکی از دلایلی است که این قرص در شهرهای شمالی کشور
به راحتی خرید و فروش می‌شود. یکی از انبارداران برنج در قائم‌شهر مازندران در رابطه با کاربرد قرص برنج در انبارهای برنج به «شهروند» می‌گوید: «بعضی از انبارداران برنج برای جلوگیری از آفت نزدن برنجهایشان مجبور هستند این قرص را در کیسه‌های برنج جاسازی کنند. این قرص در فصل‌های گرم سال بیشتر قابل استفاده است و نه‌تنها انبارداران و برنج‌فروشان بلکه مردم نیز در خانه‌های‌شان از این قرص‌ها استفاده می‌کنند تا در هوای گرم و مرطوب شمال، برنجهایشان آفت‌زده نشوند.»
این شالی‌کوب برنج در رابطه با دسترسی و خرید و فروش و افزایش خودکشی با این قرص در شمال کشور به «شهروند» می‌گوید: «تا چند سال پیش قرص برنج را از سوپرمارکت‌ها خریداری می‌کردیم اما با ممنوعیت فروش این قرص، حالا فروشگاه‌های سموم کشاورزی و داروخانه‌های گیاهی، تنها فروشندگان این قرص هستند اما به‌هرحال هر انباردار برنج در اینجا تعداد زیادی قرص برنج می‌خرد و ممکن است مقداری از آن را در خانه یا مغازه‌اش بگذارد. همین موضوع شاید دلیلی بر در دسترس بودن این قرص خطرناک برای سایر اعضای خانواده باشد.»
در حالی که هر سال آمارهای رسمی از خودکشی با قرص برنج از سوی پزشکی قانونی اعلام می‌شود و مسئولان تأکید دارند که بر فضای تجارت این قرص مرگبار نظارت می‌شود اما رشد این پدیده مرگبار هر بار سر از جایی در می‌آورد. یک بار از پایتخت یک بار از شالیزارهای سرسبز شمال.