شهروند| بحث و بررسی درباره طرح زوج و فرد و اینکه آیا اجرای این طرح در تهران متوقف می‌شود یا به شکل دیگری ادامه خواهد داشت، بالا گرفته است. این طرح که همزمان با اوج گرفتن آلودگی هوا در تهران به اجرا گذاشته شد، حالا یک طرح شکست خورده است. رئیس شورایعالی ترافیک کشور می‌گوید درباره کارآمدی و اثرگذاری طرح زوج و فرد تردیدهای جدی وجود دارد و برنامه ما این است تا راه‌حل‌های جایگزین تا پایان امسال مورد بررسی و نهایتا مورد تصویب قرار گیرد.
آخرین جلسه شورایعالی حمل‌ونقل و ترافیک شهر تهران، هفته گذشته به بررسی وضع فعلی اجرای طرح زوج و فرد در تهران و آسیب‌شناسی آن و بررسی راهکارهای پیش رو درباره مدیریت حمل‌ونقل و ترافیک تهران به‌گونه‌ای که به کاهش آلودگی هوای پایتخت منجر شود، اختصاص داشت. مدتی است شهردار تهران و معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران از اجرای طرح جدیدی در پایتخت در ماه‌های آینده خبر می‌دهند که به گفته آنها این طرح می‌تواند جایگزینی برای طرح تردد زوج و فرد در پایتخت باشد. اگرچه تاکنون جزییات کاملی از اجرای این طرح اعلام نشده اما به گفته مدیران شهری، خودروها بسته به میزان آلایندگی می‌توانند در تهران تردد کنند و خودروهای آلاینده برای تردد در بخشی‌هایی از شهر تهران ازجمله در همین محدوده فعلی طرح زوج و فرد با محدودیت‌هایی مواجه خواهند شد. اگرچه تاکنون آنچه درباره حذف احتمالی طرح تردد زوج و فرد در تهران گفته شده، اظهارات پراکنده‌ای به نقل از پلیس، شهردار تهران و یا معاونان او بوده اما در روزهای اخیر سخنان رئیس شورایعالی ترافیک وزارت کشور که از ارایه پیشنهاداتی مبنی بر بازنگری طرح فعلی
زوج و فرد در جلسه اخیر این شورا خبر داده نشان می‌دهد، اتفاقات جدیدی در تهران در راه است. «هوشنگ خندان‌دل»، رئیس شورایعالی ترافیک درباره جلسه اخیر این شورا که چهارشنبه گذشته در وزارت کشور برگزار شد، گفت: « در دستور جلسه اول، اثربخشی طرح زوج و فرد در شهر تهران مورد بحث و تبادل‌نظر قرار گرفت. بر اساس گزارش‌های متعدد تهیه شده توسط کارشناسان مشخص شد که تردیدهای جدی در مورد اثربخش بودن طرح زوج و فرد فعلی وجود دارد که باید راهکارهایی برای بهبود این وضع ارایه شود. پیش از این جلسه پیشنهادات متعددی پیرامون موثر‌تر شدن طرح زوج و فرد ارایه شد، گفت: این پیشنهادات در جلسات آتی مورد بحث قرار خواهد گرفت تا در پایان فصل تابستان طرح زوج و فرد تعیین تکلیف شود.»
خندان‌دل، با بیان اینکه یک دهه قبل طرح زوج و فرد با هدف کاهش آلودگی هوا در بخش‌هایی از شهر تهران اجرایی شد، گفت: « 15درصد از شهر تهران تحت پوشش طرح زوج و فرد قرار گرفت و سرمایه‌گذاری‌های زیادی نیز توسط شهرداری تهران برای پوشش آن صرف شد اما آمارهای ارایه شده نشان می‌دهد که این طرح انتظارات مورد نظر ما را در مورد کاهش یا حتی بهبود آلودگی هوا برآورده نکرده است و تردیدی نیست که باید راه‌های اثربخش‌تری برای دست‌یافتن به اهداف پیدا کنیم. برنامه ما این است که این راه‌حل‌ها تا پایان امسال مورد بررسی و نهایتا مورد تصویب قرار گیرد.»
تردد خودروهای آلاینده در تهران
محدود می‌شود
اینکه حذف محدوده طرح زوج و فرد در دستور کار قرار گرفته، خبری است که در ماه‌های اخیر به کرات از زبان مسئولان شنیده می‌شود. پلیس، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران و همچنین اعضای شورا هر کدام در سخنان جداگانه‌ای گفته‌اند که «قرار است اجرای محدودیت ترددی زوج و فرد در تهران منتفی شود». این جمله البته تمام ماجرا نیست چون همه آنها پس از این جمله حرفشان را اینطور ادامه داده‌اند که «پیشنهاداتی برای اجرای طرح دیگری در تهران مطرح شده که براساس آن خودروها با توجه به میزان آلایندگی امکان تردد در تهران را داشته باشند.» نخستین کسی که از اجرای چنین طرحی، یعنی یک طرح زیست‌محیطی ترافیکی به جای طرح زوج و فرد در تهران خبر داد، جعفر تشکری‌هاشمی، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران بود. پس از او محمدباقر قالیباف، در همایش ملی مدیریت کاهش آلودگی هوا و صدا اعلام کرد، طرحی در تهران اجرا می‌شود که براساس آن خودروهایی که آلودگی بیشتری تولید می‌کنند، محدودیت بیشتری برای تردد در تهران خواهند داشت. دیروز اما پس از سخنان رئیس شورایعالی ترافیک، تشکری‌هاشمی، معاون شهردار تهران در گفت‌وگویی با مهر، زمانی که درباره از رده خارج کردن مینی‌بوس‌های فرسوده در تهران که آمارشان 1100 اتوبوس است، صحبت می‌کرد، درباره طرحی که گفته می‌شود، قرار است جایگزینی برای طرح زوج و فرد خودروها در تهران باشد هم حرف‌های تازه‌ای زد.
او از طرح مديريت شهری به منظور خروج مينی‌بوس‌های فرسوده از پايتخت در قالب سه گزينه اجرايی خبر داد و اعلام کرد تردد خودروهای آلاینده در تهران به‌زودی شامل محدودیت‌هایی می‌شود.
تشكري‌هاشمي به این نکته اشاره کرده است که طرح زوج و فرد یک طرح موقت برای اجرا در تهران بوده و کارآمدی خود را از دست داده است.
او با اعلام نکات تازه‌ای از طرح جدید محدودیت تردد خودروها در پایتخت گفت: «بر اساس این طرح، خودروها نه بر پایه رقم آخر پلاک که به موجب آخرین میزان آلودگی که تولید می‌کنند، می‌توانند وارد محدوده طرح زوج و فرد شوند که البته ابعاد این محدوده نیز در طرح جدید تغییراتی خواهد کرد.»
تشکری‌هاشمی با اشاره به اینکه طرح زوج و فرد از سال ۸۴ و در ابتدا به‌طور موقت و سپس به صورت دایمی در تهران اجرا شد، ادامه داد: «شاید این طرح در کوتاه‌مدت پاسخگو بود ولی در بلندمدت نمی‌توانست موثر واقع شود. در طرح جدید، خودروها براساس میزان تولید آلایندگی به صورت مجازی به ۴ گروه در ۴ رنگ تقسیم می شوند. در این طرح که مبتنی بر تکنولوژی اطلاعات است، در زمان آلودگی هوا با توجه به تعریف هر خودرو در گروه و رنگ مشخص، برای آن خودرو محدودیت در نظر گرفته می‌شود و دوربینهای نظارت تصویری با استفاده از اطلاعات و داده‌های موجود از مشخصات هر خودرو، خودروهای متخلف را شناسایی می‌کنند.» معاون شهردار تهران درخصوص اینکه گفته می‌شود شهرداری تهران در طرح جدید محدودیت تردد خودروها، علاوه بر جریمه خودروهای متخلف توسط پلیس، مبالغی نیز به‌عنوان جریمه ورود به محدوده مذکور دریافت می‌کند، گفت: «قانون، برخورد با رانندگان خاطی و اعمال قانون صرفا از طریق پلیس انجام می‌شود و اینکه عنوان شده مدیریت شهری جرایم اضافی نیز از رانندگان متخلف دریافت می‌کند، صحت ندارد.»
چرا طرح زوج و فرد شکست خورده است؟
طرح زوج و فرد به شکلی که امروز در تهران اجرا می‌شود، یعنی زوج و فرد از درِ منازل شهروندان، به نیمه دوم سال 89 باز می‌گردد. همان زمانی که آلودگی هوا در تهران چنان اوج گرفت که نیروهای اورژانس هفته‌های متوالی در میادین و خیابان‌های اصلی تهران مستقر شدند و تعداد مرگ‌ومیر ناشی از آلودگی هوا رو به افزایش گذاشت. در همان روزهایی که آسمان تهران سیاه بود، جمع‌بندی‌ها بر این شد که اجرای طرح زوج و فرد در تهران تا اطلاع ثانوی ادامه داشته باشد. این اطلاع ثانوی به امروز رسیده است. تداوم اجرای طرح تردد زوج و فرد در تهران درحالی است که این طرح در همه شهرهایی که به نوعی با آلودگی هوا دست به گریبان هستند، مانند پاریس تنها زمانی اجرا می‌شود که شاخص کیفیت هوا در وضع اضطرار قرار داشته باشد. آنطور که کارشناسان و همچنین پلیس می‌گوید، طولانی شدن اجرای طرح تردد زوج و فرد در تهران که اساسا و ماهیتا یک طرح موقت است و نباید مستمر باشد، موجب شکل‌گیری پیامدهای اجتماعی زیادی شده است. ازجمله ترغيب شهروندان براي خريد اتومبيل ارزان‌قيمت و فرسوده براي استفاده از پلاك خودرو و عدم‌تمايل شهروندان به از رده خارج كردن خودروهاي فرسوده و براي استفاده از پلاك خودروی آنها. یکی دیگر از مشکلاتی که در پی اجرای این طرح در تهران تشدید شده، افزایش تعداد موتورسیکلت‌ها برای تردد در محدوده طرح و كاهش سكونت در محدوده طرح به‌علت محدوديت در عبور و مرور بوده است. افزايش ميزان تخلفات شامل پلاك‌دزدي و دستكاري پلاك و افزايش مشكلات ترافيكي در معابر نزديك به محدوده اجراي طرح مانند مشكلات پاركينگ، پارك حاشيه‌اي و تراكم ترافيك از دیگر پیامدهای منفی ناشی از اجرای این طرح و تداوم اجرای آن در تهران است.